Μια συμπαιγνία στο Αιγαίο

Στην Τουρκία, οι Σύριοι χαρακτηρίζονται κατά μοναδικό τρόπο ως προσωρινοί προσκεκλημένοι της κυβέρνησης. Τον περασμένο Δεκέμβριο, η Άγκυρα χορηγούσε νέες υπηρεσίες για τους πρόσφυγες της Συρίας [23], όπως η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση. Αυτό έχει βελτιώσει τις συνθήκες για πάνω από δύο εκατομμύρια Σύριους στην χώρα, αλλά υπολείπεται από την προσφορά μόνιμου ασύλου. Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία ήταν γενναιόδωρη αφήνοντας τους Σύριους πρόσφυγες να ταξιδεύουν ελεύθερα [24], έχει περιορίσει την ικανότητά τους να εγκατασταθούν και να εργαστούν στην χώρα, γεγονός που τους κάνει απεγνωσμένους για να φύγουν. Η Washington Post, για παράδειγμα, εντόπισε έναν Σύριο ο οποίος προσπάθησε να περάσει στην Ελλάδα μέχρι και εννέα φορές [25] από την θάλασσα μέσα σε μόλις 12 ημέρες.

Οι στατιστικές της τουρκικής ακτοφυλακής αποκαλύπτουν επίσης ότι η Τουρκία δίνει λιγότερη προσοχή στους διακινητές. Το 2014, η δύναμη συνέλαβε 106 διακινητές (ή έναν για κάθε 141 μετανάστες). Φέτος, η αναλογία είναι 1 προς 500. Μόνο 101 λαθρέμποροι είχαν τεθεί υπό κράτηση το 2015 μέχρι σήμερα, παρά το ότι ο αριθμός των μεταναστών που περνούν μέσα από το κράτος έχει αυξηθεί δραματικά. Ένας ανώτερος αρχηγός της στρατιωτικής αστυνομίας δήλωσε ότι η μειωμένη αστυνόμευση των λαθρεμπόρων είναι αποτέλεσμα του ότι η ελληνική και η τουρκική ακτοφυλακή εστιάζουν στην διάσωση ζωών [26] και στην προστασία των ταξιδιωτών από πνιγμό.

ΑΝΟΙΧΤΑ ΥΔΑΤΑ

Όποιοι και αν είναι οι λόγοι, ένα πράγμα είναι βέβαιο: Η φιλόξενη στάση της Ελλάδας για τους πρόσφυγες και η αποτυχία της Τουρκίας να στοχεύσει τους διακινητές οδήγησαν στην κατάρρευση της πρόληψης της μετανάστευσης στο Αιγαίο Πέλαγος.

Η Τουρκία αποφεύγει επιμελώς το θέμα των λαθρεμπόρων στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Σε μια συνέντευξή του στο CNN, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν κατηγόρησε την Δύση για το θάνατο των 3χρονου Aylan Kurdi [27], του οποίου η εικόνα συγκλόνισε την παγκόσμια κοινή γνώμη. Για τις τουρκικές Αρχές, η διευκόλυνση της φυγής των προσφύγων -έστω και μόνο κάνοντας τα στραβά μάτια στην έξοδό τους- είναι πολιτικά σκόπιμη. Η Τουρκία φιλοξενεί εντός των συνόρων της έναν εντυπωσιακό αριθμό εκτοπισμένων, με πιο πολλούς να φθάνουν κάθε μέρα. Λίγοι στην Άγκυρα είχαν φανταστεί ότι ο πόλεμος στην Συρία θα τραβήξει τόσο πολύ και η τουρκική οικονομία δεν είναι τόσο ισχυρή σήμερα [28] όσο ήταν πριν από λίγα χρόνια. Νέες πιέσεις -όπως ο συνεχιζόμενος πόλεμος με τις κουρδικές δυνάμεις και οι αεροπορικές επιδρομές κατά του Ισλαμικού Κράτους (ονομάζεται επίσης ISIS) στην Συρία και του ΡΚΚ στο Ιράκ –κάνουν την φιλοξενία των προσφύγων ένα ακόμη μεγαλύτερο φορτίο.

Αλλά υπάρχει επίσης ένας ιδεολογικός παράγοντας πίσω από την προθυμία της Τουρκίας να διευκολύνει την μετανάστευση των προσφύγων και των οικονομικών μεταναστών: Ο Ερντογάν και ο Τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου ακολούθησαν μια εξωτερική πολιτική που προβάλλει την τουρκική επιρροή διεθνώς, κυρίως μέσω θρησκευτικών ιδρυμάτων. Το ότι η Τουρκία είναι τώρα διατεθειμένη να μεταφέρει πρόσφυγες από την Μέση Ανατολή που επιθυμούν να μετεγκατασταθούν στην Ευρώπη, βοηθά να επιτευχθεί αυτός ο στόχος κατά την άποψη της τουρκικής ελίτ. Η Hurriyet Daily ανέφερε ότι ο Νταβούτογλου είπε σε εκπροσώπους των προσφύγων [29] στις 19 Σεπτεμβρίου, «Καταλαβαίνουμε τους ανθρώπους που θέλουν να πάνε στην Ευρώπη από την Τουρκία ή από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Εμείς δεν θα σταματήσουμε όποιον είναι πρόθυμος να φύγει. Είμαστε έτοιμοι να σας στείλουμε ακόμα και με αεροπλάνα, όχι από την ξηρά σε κάθε χώρα που θα σας δεχτεί». Με το να διευκολύνει την μετακίνηση των «Σύριων αδελφών», αντί να μπλοκάρει την έξοδό τους ή να συλλαμβάνει τους διακινητές, η τουρκική κυβέρνηση δημιουργεί έναν νέο πολιτικό σώμα στην Ευρώπη. Μια πηγή του Στέιτ Ντιπάρτμεντ που καλύπτει την Τουρκία επιβεβαίωσε ότι «ειδικά ο Νταβούτογλου έχει ενδιαφέρον για την εξάπλωση του Ισλάμ», αν και, χωρίς άδεια για να συζητήσει την κατάσταση, δεν θέλησε να κατονομαστεί.

Μια από τις προτεραιότητες του Ερντογάν από τότε που έγινε πρόεδρος το 2014 υπήρξε η επέκταση της διεθνούς εκστρατείας οικοδόμησης τζαμιών [30], που στοχεύει στην προβολή της τουρκικής παρουσίας στην Ευρώπη [31]. Υπάρχουν 18 έργα τα οποία βρίσκονται υπό κατασκευή, συμπεριλαμβανομένων κτιρίων στην Ελλάδα, την Ρουμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, μεταξύ άλλων. Στην Γερμανία η οποία έχει ήδη 30 τζαμιά, η Τουρκία χρηματοδοτεί το μεγαλύτερο τζαμί της χώρας, στην Κολωνία. Πάνω από τρία εκατομμύρια Τούρκοι ζουν στην Γερμανία, ο μεγαλύτερος τουρκικός πληθυσμός στο εξωτερικό και η μεγαλύτερη ξένη εθνική ομάδα στην Γερμανία. Κατά την διάρκεια μιας επίσκεψης στην τουρκική κοινότητα πέρσι, ο Ερντογάν ασχολήθηκε με το ακανθώδες ζήτημα της αφομοίωσης [32], ζητώντας από τους Τούρκους να μην «θέτουν σε κίνδυνο την γλώσσα μας, την θρησκεία και τον πολιτισμό μας».

Ο Ερντογάν επικρίνει τακτικά την Ευρώπη για αυτό που αντιλαμβάνεται ως ισλαμοφοβικές τάσεις της [33], και το πρόγραμμα της Άγκυρας για τα τζαμιά είναι ένας τρόπος για την καταπολέμησή τους. Όπως δήλωσε ο Ερντογάν στο διπλωματικό σώμα της Τουρκίας τον Ιανουάριο, «Η ισλαμοφοβία, για την οποία εφιστούμε συνεχώς την προσοχή και προειδοποιούμε, αντιπροσωπεύει μια σοβαρή απειλή στην Ευρώπη ... Όσοι κουνάνε το δάχτυλό τους και επιπλήττουν την Τουρκία πρέπει να δουν ότι έχουν να κάνουν με μια νέα Τουρκία, μια μεγάλη Τουρκία». Η δημιουργία μιας νέας, μεγάλης Τουρκίας επιτυγχάνεται με την παροχή βοήθειας για την επανεγκατάσταση μιας μεγάλης, συμπαθούσης κοινότητας Σύριων «αδελφών» -χαρακτηρισμός που χρησιμοποιείται συχνά από τους Τούρκους ηγέτες.