Το πρόβλημα της Ευρώπης με την απολυταρχία

Ο χειμώνας έχει έρθει στην Ευρώπη, αλλά φαίνεται να είναι άνοιξη για τους αυταρχικούς της ηπείρου. Ακολουθώντας το παράδειγμα του Ούγγρου πρωθυπουργού Viktor Orban και του κόμματός του Fidesz, η νέα κυβέρνηση της Πολωνίας, υπό την ηγεσία του εθνικιστικού-λαϊκιστικού κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη [1] (PiS), έχει ξεκινήσει επιθέσεις στο δικαστικό σύστημα της χώρας και τα δημόσια μέσα ενημέρωσης, βάζοντας σε κίνδυνο την πολωνική δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Τον Δεκέμβριο, δεκάδες χιλιάδες Πολωνοί διαδήλωσαν εναντίον των ανελεύθερων ενεργειών της κυβέρνησης [2]˙ αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εν τω μεταξύ, έχουν υποσχεθεί να διερευνήσουν κατά πόσον οι εξελίξεις στην Πολωνία αποτελούν μια «συστημική απειλή» για το κράτος δικαίου εκεί. Όπως ήταν αναμενόμενο, ο Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, ο ηγέτης του PiS, χαρακτήρισε τους διαδηλωτές ως προδότες και απέρριψε την κριτική από το εξωτερικό.

Στην πολιτική κρίση της Πολωνίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση δρέπει τις συνέπειες της αδράνειάς της απέναντι στην μετατόπιση της Ουγγαρίας προς τον αυταρχισμό [3] κατά τα τελευταία πέντε χρόνια. Με το να παραλείπει να αντιμετωπίσει επιθετικά την αρπάγη του Orban στην εξουσία, η Ευρωπαϊκή Ένωση δηλώνει σε επίδοξους δικτάτορες σε όλη την ήπειρο ότι θα μπορούσαν να διαπράξουν παρόμοιες επιθέσεις κατά της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου χωρίς να αντιμετωπίσουν σημαντικές συνέπειες. Είναι ξεκάθαρο ότι το PiS της Πολωνίας το σημείωσε και έχει ενεργήσει αναλόγως. Εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση επιτρέψει σε ένα δεύτερο, πολύ μεγαλύτερο κράτος να στραφεί μακριά από την πλουραλιστική δημοκρατία και το κράτος δικαίου, τότε το κύρος της ΕΕ ως μια ένωση δημοκρατιών και ενός φάρου για την ελευθερία της περιοχής θα καταστραφεί ανεπανόρθωτα. Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να δράσουν γρήγορα και αποφασιστικά για να συμβάλουν στην διατήρηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας στην Πολωνία, καθιστώντας σαφές ότι η χώρα ενδέχεται να αντιμετωπίσει δαπανηρές κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένης της αναστολής της χρηματοδότησης από την ΕΕ, αν η υπό την ηγεσία του PiS κυβέρνηση δεν σεβαστεί τις δημοκρατικές αρχές.

ΜΙΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η σημερινή κρίση άρχισε με μια παράνομη κίνηση από την προηγούμενη κυβέρνηση της Πολωνίας, υπό την ηγεσία του φιλελευθέρου κόμματος της Πλατφόρμας των Πολιτών, για να ασκήσει επιρροή επί του Συνταγματικού Δικαστηρίου, ένα 15μελές σώμα που κρίνει την συνταγματικότητα της νομοθεσίας που ψηφίζεται από το κοινοβούλιο της Πολωνίας. Μη ούσα ικανοποιημένη μόνο από τον διορισμό των αντικαταστατών τριών δικαστών του Συνταγματικού Δικαστηρίου οι οποίοι συνταξιοδοτήθηκαν τον Νοέμβριο, η απερχόμενη κυβέρνηση προσπάθησε επίσης να διορίσει αντικαταστάτες των δύο δικαστών οι οποίοι πρόκειται να συνταξιοδοτηθούν καθώς η θητεία τους έληγε τον Δεκέμβριο, κατά το σημείο που η νέα κυβέρνηση αναλάμβανε τα καθήκοντά της. Στις 3 Δεκεμβρίου, το Συνταγματικό Δικαστήριο ακύρωσε τους δύο τελευταίους διορισμούς, αλλά έκρινε ότι οι τρεις δικαστές που διορίστηκαν τον Νοέμβριο θα πρέπει να λάβουν τις θέσεις τους στο Δικαστήριο.

Μια αντικυβερνητική διαδήλωση μπροστά από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Βαρσοβίας, τον Δεκέμβριο του 2015. KACPER PEMPEL / REUTERS
-------------------------

Η ιστορία θα μπορούσε να είχε τελειώσει εκεί, με την ορκωμοσία των τριών δικαστών που διορίστηκαν από την Πλατφόρμα Πολιτών τον Νοέμβριο και την επιλογή των δύο άλλων δικαστών από τη νέα κυβέρνηση του PiS. Αλλά από την στιγμή που ανέλαβε την εξουσία το PiS στα μέσα Νοεμβρίου, ήταν σε μια συγκρουσιακή διάθεση. Καθ’ όλο τον Νοέμβριο, ο υποστηριζόμενος από το PiS πρόεδρος Andrzej Duda αρνήθηκε να ορκίσει τους δικαστές που διορίστηκαν από την προηγούμενη κυβέρνηση της Πλατφόρμας Πολιτών, εμποδίζοντάς τους από την ανάληψη των καθηκόντων τους. Αντί να περιμένει να αποφανθεί το Συνταγματικό Δικαστήριο επί της εγκυρότητας των διορισμών, το υπό την ηγεσία του PiS κοινοβούλιο διακήρυξε ότι και οι πέντε διορισμοί είναι άκυροι και όρισε πέντε άλλους δικούς του δικαστές. Στην συνέχεια, το βράδυ πριν από την ημέρα που το Συνταγματικό Δικαστήριο είχε οριστεί να αποφανθεί επί της εγκυρότητας των αρχικά διορισμένων δικαστών, ο Duda όρκισε βιαστικά τις αντικαταστάσεις από το PiS. (Απορρίπτοντας αυτή την θρασύτατη περιφρόνηση της εξουσίας του, το Συνταγματικό Δικαστήριο αρνήθηκε να εκδικάσει υποθέσεις μαζί με τους παράνομους αντικαταστάτες δικαστές του PiS). Τέλος, στα τέλη Δεκεμβρίου, το κοινοβούλιο ψήφισε νόμο σχεδιασμένο για να υπονομεύσει περαιτέρω το Δικαστήριο, απαιτώντας, μεταξύ άλλων διατάξεων, ότι τουλάχιστον 13 από τους 15 δικαστές του να είναι παρόντες στις ακροάσεις των περισσοτέρων υποθέσεων. Επειδή υπάρχουν μόνο δέκα μη αμφισβητούμενοι δικαστές στο Δικαστήριο σήμερα, ο νόμος ουσιαστικά απαγορεύει στο σώμα να εκδικάζει υποθέσεις μέχρι να αποδεχθεί τους αντικαταστάτες δικαστές της νέας κυβέρνησης.