Το πρόβλημα της Ευρώπης με την απολυταρχία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το πρόβλημα της Ευρώπης με την απολυταρχία

Οι τελευταίες ημέρες της πολωνικής δημοκρατίας;

Η σχετικά νεαρή δημοκρατία της Πολωνίας έχει επιζήσει πολλών προκλήσεων από την δεκαετία του 1990 -από ανελεύθερους προεδρικούς υποψηφίους μέχρι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις- και η προσήλωσή της στις δημοκρατικές αρχές εξασφάλισε στην χώρα μια προνομιακή θέση στην Δύση [8] και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επιφέροντας μια περίοδο διαρκούς ειρήνης και ευημερίας [9], σπάνια στην ιστορία της χώρας. Η υποταγή του Συνταγματικού Δικαστηρίου στο PiS και η αδιαφορία του για το κράτος δικαίου θέτουν όλα αυτά σε κίνδυνο.

«ΤΟ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΕΙΔΟΣ ΠΟΛΩΝΩΝ»

Το PiS κέρδισε τις πολωνικές εκλογές του Οκτωβρίου σε μεγάλο βαθμό επειδή έπεισε τους Πολωνούς ότι, μόλις αναλάβει την εξουσία, δεν θα είναι τόσο ακραίο ή μαχητικό όπως ήταν κατά την διάρκεια της τελευταίας θητείας του στην κυβέρνηση, από το 2005 έως το 2007. Εκείνη την εποχή, το PiS συμμάχησε με ακραία εθνικιστικά και λαϊκιστικά κόμματα στο κοινοβούλιο και ξεκίνησε ένα αμφιλεγόμενο κυνήγι μαγισσών για να «απο-κομμουνιστικοποιήσει» την Πολωνία ξετρυπώνοντας άτομα (κυρίως αντιπάλους του PiS) που υποτίθεται ότι είχαν συνεργαστεί με την μυστική αστυνομία της κομμουνιστικής εποχής, διευρύνοντας σημαντικά τις εγχώριες υποκλοπές τηλεφωνικών συνδιαλέξεων για να στηρίξει τις έρευνές του.

Αυτοί οι μετριοπαθείς Πολωνοί που ψήφισαν υπέρ του PiS αναμένοντας ότι θα κυβερνήσει με μεγαλύτερη αυτοσυγκράτηση αυτή την φορά, ξεγελάστηκαν. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι πολλοί από αυτούς τους μετριοπαθείς ψηφοφόρους έχουν ήδη αλλάξει την γνώμη τους για το PiS: Το 56% των Πολωνών [10] πιστεύουν τώρα ότι η δημοκρατία απειλείται στην χώρα τους. Πράγματι, είναι πιθανό ότι το PiS ετοιμάζεται για μια τετραετή καμπάνια εναντίον διεφθαρμένων αξιωματούχων και υποτιθέμενων εχθρών του κράτους. Το PiS πιστεύει ότι οι κομμουνιστές βρίσκονται στην ρίζα των περισσότερων δεινών της Πολωνίας, και θέλει να βγάλει τους συνεργάτες της μυστικής αστυνομίας της κομμουνιστικής εποχής από την [ευρύτερη] κυβέρνηση και πλείστους άλλους τομείς της δημόσιας ζωής, από τα πανεπιστήμια και τα μέσα ενημέρωσης μέχρι τον στρατό και τις δημόσιες επιχειρήσεις. Με τον Antoni Macierewicz, έναν ένθερμο αντι-κομμουνιστή, ως υπουργό Άμυνας, η περίοδος των ανακρίσεων θα μπορούσε να είναι έντονη και παρατεταμένη. Κάποια από την ρητορική του PiS που έχει χρησιμοποιηθεί πρόσφατα για να περιγράψει τους αντιπάλους του, καταδεικνύει μια τέτοια κατεύθυνση: Ο Καζίνσκι αναφέρθηκε στους αντιπάλους του ως προδότες, πράκτορες της Γκεστάπο και «το χειρότερο είδος των Πολωνών» (najgorszy sort Polakow [11]), μια φράση που έχει γίνει δημοφιλές σύνθημα σε t-shirt και αναπαράγεται στο Διαδίκτυο.

Οι στόχοι του PiS ίσως να μην περιοριστούν στους υποτιθέμενους πρώην κομμουνιστές. Το κόμμα θέλει να ανοίξει εκ νέου έρευνα για τον θάνατο του αδελφού του Κατσίνσκι, τον πρώην πρόεδρο της Πολωνίας Λεχ Κατσίνσκι, σε μια συντριβή αεροπλάνου το 2010 σε ένα ρωσικό στρατιωτικό αεροδρόμιο στο Σμολένσκ, για το οποίο το PiS υποστηρίζει ότι ενορχηστρώθηκε από την Ρωσία και συγκαλύφθηκε από την τότε φιλελεύθερη κυβέρνηση της Πολωνίας υπό τον πρωθυπουργό Ντόναλντ Τουσκ, ο οποίος είναι τώρα πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Αν το PiS ερευνήσει τον Τουσκ, θα βάλει ουσιαστικά την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση σε δίκη.

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Δεδομένου του αριθμού των τρομακτικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη -μια πιθανή βρετανική έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση˙ την άφιξη μεγάλου αριθμού προσφύγων και μεταναστών˙ και την σιγά-σιγά κακοφορμίζουσα κρίση της ευρωζώνης μεταξύ άλλων- θα ήταν εύκολο για τους Ευρωπαίους ηγέτες να παραβλέψουν την εσωτερική μάχη της Πολωνίας επί των συνταγματικών πολιτικών. Κάτι τέτοιο, όμως, θα ήταν ένα μεγάλο λάθος. Εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να υπερασπισθεί την δημοκρατία και το κράτος δικαίου στην Πολωνία, όπως έκανε και στην Ουγγαρία, θα χάσει την αξιοπιστία της ως μια ένωση πλουραλιστικών δημοκρατιών και θα διακινδυνεύσει να ενθαρρύνει ένα κύμα δημοκρατικής οπισθοδρόμησης σε άλλα κράτη-μέλη.

Φυσικά, όπως έχουν δείξει οι ασθενικές επιδόσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ουγγαρία, η προστασία της δημοκρατίας στην Πολωνία δεν θα είναι εύκολη. Αυτό κυρίως επειδή η Ένωση δεν διαθέτει επαρκή νομικά μέσα για την αντιμετώπιση της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης. Το άρθρο 7 της Συνθήκης της Λισαβόνας παρέχει την δυνατότητα στις κυβερνήσεις των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποφασίζοντας ομόφωνα, να αφαιρέσουν από ένα άλλο κράτος το δικαίωμα ψήφου στην ΕΕ για σοβαρές και διαρκείς παραβιάσεις των θεμελιωδών αξιών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων -αλλά με την Πολωνία και την Ουγγαρία να παρασύρονται προς τον αυταρχισμό, η διαδικασία του άρθρου 7 κατά δύο κρατών σίγουρα θα αποτύχει, δεδομένου ότι η μια χώρα θα προστατεύσει την άλλη από μια ομόφωνη απόφαση. Επιπλέον, επειδή ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, είναι ένας πρώην πρωθυπουργός της Πολωνίας και μακροχρόνιος εχθρός του Κατσίνσκι, το PiS θα το βρει εύκολο να χαρακτηρίσει την δράση της ΕΕ κατά της Πολωνίας ως ένα ευκαιριακό παιχνίδι από τους εγχώριους αντιπάλους του.

Παρ’ όλα αυτά, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι ανίσχυρη να επιφέρει αλλαγές στην Πολωνία. Πράγματι, πολλά από τα πολιτικά εμπόδια στην δράση της ΕΕ κατά της Ουγγαρίας δεν υπάρχουν σε σχέση με την Πολωνία. Μερικοί ηγέτες του ισχυρού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), μια πανευρωπαϊκή συμμαχία των κεντροδεξιών κομμάτων των οποίων το Fidesz είναι μέλος, για παράδειγμα, έχουν θωρακίσει τον Όρμπαν από κριτική [12] στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλλά το PiS δεν έχει το ίδιο πλεονέκτημα, το κόμμα δεν είναι μέλος του ΕΛΚ, και ο Κατσίνσκι έχει λιγότερους οπαδούς σε ξένες πρωτεύουσες από όσους έχει ο Orban. Αυτό θα πρέπει να κάνει ευκολότερο για τους ηγέτες της ΕΕ να συμφωνήσουν να ενεργήσουν για την πολωνική υπόθεση.