Το τέλος της ανόδου της Κίνας

Κατά την διάρκεια των τριών τελευταίων μηνών, η αβεβαιότητα για την πορεία της κινεζικής ανάπτυξης έχει ενταθεί, με μια σταθερή ροή ως επί το πλείστον κακών οικονομικών ειδήσεων: Μια ακόμη βουτιά στην χρηματιστηριακή αγορά, η οποία ήδη παρέπαιε και κρατιέται στην επιφάνεια μόνο από την τεράστια κρατική παρέμβαση [1]˙ αυξανόμενα εταιρικά χρέη˙ και αιμορραγία των συναλλαγματικών αποθεμάτων, για να αναφέρουμε μερικές. Η πραγματικότητα είναι ότι η Κίνα βλέπει την οικονομική στασιμότητα κατά πρόσωπο και το κυβερνών Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (ΚΚΚ) πανικοβάλλεται. Το κόμμα φαίνεται να είχε αναγνωρίσει την σοβαρότητα των οικονομικών δεινών του (το οποία μπορούν μόνο να επιδεινωθούν από την συρρίκνωση και την γήρανση του εργατικού δυναμικού) όταν ανακοίνωσε στα τέλη Οκτωβρίου ότι θα αντικαταστήσει την επί δεκαετίες πολιτική του ενός παιδιού [2] με την πολιτική των δύο παιδιών [3] τον Μάρτιο. Η Κίνα χρειάζεται απεγνωσμένα περισσότερους νέους, όχι μόνο για να γεμίσουν τα εργοστάσια, τα γραφεία και τα σχολεία, αλλά και για να αυξήσουν την κατανάλωση, έτσι ώστε η χώρα να μπορέσει να μετατοπιστεί από ένα μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης μέσω επενδύσεων σε ένα μοντέλο ανάπτυξης μέσω εγχώριας κατανάλωσης.

Αλλά μια τέτοια στρατηγική στροφή δεν μπορεί ενδεχομένως να πετύχει εγκαίρως ώστε να αποτρέψει τον τερματισμό της ανόδου της Κίνας. Όχι μόνο πρέπει να υπάρχει ένα χρονικό διάστημα μετά την περικοπή των επενδύσεων (που μόλις τώρα αρχίζει) για να επιτρέψει στην ιδιωτική κατανάλωση να παρέμβει για να γεμίσει το κενό της ζήτησης, αλλά και η μείωση των ίδιων των επενδύσεων θα μειώσει επίσης την ζήτηση για κατανάλωση σε απόλυτους όρους˙ οι άνθρωποι θα χάσουν την δουλειά τους, και ο ήδη υπερχρεωμένος εταιρικός τομέας θα κερδίζει λιγότερα χρήματα για να επενδύσει σε τομείς που έχουν πραγματικά ανάγκη επενδύσεων. Καμία χώρα στην ιστορία δεν βασίστηκε σε τόσο μεγάλο βαθμό στις επενδύσεις [4] τόσο για να τροφοδοτήσει την αύξηση του ΑΕΠ όσο και να διατηρήσει την υπάρχουσα δομή του, όπως η Κίνα. Αλλά καθώς αυξάνονται οι επενδύσεις σε σχέση με την εγχώρια κατανάλωση, μια χώρα μπορεί είτε να αυξήσει τις εξαγωγές της για να πουλήσει το πλεόνασμα της παραγωγής είτε να επενδύσει ακόμα περισσότερο, ελπίζοντας σε ένα θαύμα στην πορεία [5]. Η Κίνα αύξησε ραγδαία τις εξαγωγές της κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 2000, αλλά όλο αυτό τελείωσε όταν η παγκόσμια οικονομική κρίση χτύπησε το 2008. Μετά την κρίση, η μόνη βιώσιμη επιλογή ήταν να αυξήσει τις επενδύσεις με την έναρξη του μεγαλύτερου προγράμματος νομισματικών μέτρων τόνωσης που έχει δει ποτέ ο κόσμος. (Σε αντίθετη περίπτωση, το ΚΚΚ θα πρέπει να αποδεχθεί μια περίοδο μεγάλου αποπληθωρισμού, καθώς θα εγκαταλείπει την ανάπτυξη που προέρχεται από επενδύσεις. Έως το 2009, το ΚΚΚ ήταν πάρα πολύ εξαρτημένο πολιτικά από ομάδες ειδικών συμφερόντων για να δεχτεί μεγάλο αποπληθωρισμό, που επίσης θα σήμαινε και το τέλος της ανάδυσής του). Κατά συνέπεια, το ΚΚΚ απέφυγε την ύφεση και μέχρι που δημιούργησε μια ψευδή εικόνα του αήττητου. Αλλά στην πραγματικότητα, το πρόγραμμα τόνωσης έκανε σημαντικά χειρότερο το πρόβλημα της οικονομικής ανισορροπίας.

Ένας μοναχικός Κινέζος διαπραγματευτής παίρνει έναν υπνάκο στο μεσημεριανό διάλειμμα μέσα στο Χρηματιστήριο της Σαγκάης, στις 10 Φεβρουαρίου του 2003. CLARO CORTES / REUTERS
------------------------------

Το 2009, η κινεζική Κεντρική Τράπεζα είδε μια καθαρή επέκταση της προσφοράς χρήματος του έθνους, με νέο χρήμα και εκδοθέντα δάνεια τα οποία ανήλθαν στο επίπεδο των συνδυασμένων αυξήσεων των προηγούμενων τεσσάρων ετών. Η Κεντρική Τράπεζα έστω και για λίγο έχασε τον έλεγχο της έκδοσης πιστώσεων και οι τοπικές κυβερνήσεις και οι οικονομικές ελίτ στις οποίες είναι προσδεδεμένες επινόησαν δημιουργικούς νέους τρόπους για να επεκτείνουν τα δάνεια και να κάνουν νέες επενδύσεις. Το αναπόφευκτο αποτέλεσμα ήταν αμέτρητα κακοσχεδιασμένα δάνεια εκδοθέντα σε οντότητες συνδεδεμένες με το κράτος και μεμονωμένες ελίτ, που χρησιμοποίησαν την πίστωση για να κερδοσκοπήσουν στην ακίνητη περιουσία ή να αυξήσουν την παραγωγική ικανότητα σε κλάδους (όπως ο χάλυβας) που ήδη παράγουν πολύ περισσότερο από ό, τι η Κίνα θα μπορούσε ποτέ να καταναλώσει. Το χρέος απογειώθηκε. [6] Ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ αυξήθηκε από περίπου 170% το 2007 στο 280% στα μέσα του 2015, και κατά πάσα πιθανότητα συνέχισε να αυξάνεται αφότου το κόμμα ξεκίνησε ένα άλλο πακέτο τόνωσης τον Μάιο: Αυτό ήταν εν αναμονή της βουτιάς της χρηματιστηριακής αγοράς το καλοκαίρι (αν και μικρά προγράμματα τόνωσης ξεκινούσαν σχεδόν κάθε άνοιξη). Η εξυπηρέτηση και η αποπληρωμή του χρέους –το μεγαλύτερο μέρος του οποίου οφείλεται τόσο από ιδιωτικές όσο και από κρατικές επιχειρήσεις- θα στερεί πόρους από επείγουσες κοινωνικές ανάγκες όπως η απορρύπανση του περιβάλλοντος και η παροχή κοινωνικής ασφάλισης στους ηλικιωμένους [7] και τους αρρώστους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι τόκοι και το κεφάλαιο που αποπληρώνουν οι οφειλέτες θα πάει στις τράπεζες και σε υπόγειους δανειστές. Εκτός κι αν αυτά τα ιδρύματα αλλάξουν ριζικά τους τρόπους τους, στην συνέχεια θα ανακυκλώσουν τα χρήματα πίσω στις ίδιες παλαιές ελίτ στην αγορά ακινήτων και στις επενδύσεις παγίων -συμπεριλαμβανομένων των κρατικών επιχειρήσεων που επιθυμούν να επενδύσουν σε αμφίβολα έργα στο εξωτερικό. Στην Κίνα, η αγορά είναι υπερβολικά αδύναμη σε σχέση με το κράτος για να αλλάξει αυτή η εθνική τάση. Έτσι, ακόμα κι αν οι δυνάμεις της αγοράς εκφράσουν την ανάγκη για τον αναπροσανατολισμό πόρων σε σημαντικά εθνικά έργα, όπως η δημόσια υγεία και η προστασία του περιβάλλοντος, το κόμμα-κράτος θα ασκεί ένα αποτελεσματικό δικαίωμα άρνησης. Για παράδειγμα, η πολιτική «Μια ζώνη, ένας δρόμος» [8] του Κινέζου προέδρου Xi Jinping, μεταξύ άλλων κατασκεύασε ένα εξαιρετικά δαπανηρό δίκτυο σιδηροδρομικών γραμμών υψηλής ταχύτητας σε όλη την κεντρική Ευρασία.