Η αποτυχία της Άγκυρας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η αποτυχία της Άγκυρας

Πώς η Τουρκία έχασε την Αραβική Άνοιξη
Περίληψη: 

Η υπόσχεση της Τουρκίας για μια μετριοπαθή ισλαμική διακυβέρνηση στην Μέση Ανατολή φαίνεται τώρα σαν ένα παρατραβηγμένο όνειρο. Και οι ηγεμονικές φιλοδοξίες της Άγκυρας έχουν αποτύχει μαζί με αυτό.

Ο JONATHAN SCHANZER είναι αντιπρόεδρος για την Έρευνα στο Foundation for Defense of Democracies.
Ο MERVE TAHIROGLU είναι ερευνητικός αναλυτής στο Foundation for Defense of Democracies.

Όταν οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις εξαπλώθηκαν [1] από την Τυνησία [2] στην Αίγυπτο [3], την Λιβύη [4], και την Συρία [5] πριν από πέντε χρόνια, οι αισιόδοξοι δήλωναν ότι η Μέση Ανατολή ήταν στο χείλος ενός δραματικού δημοκρατικού μετασχηματισμού. Μεταξύ των πιο αισιόδοξων ήταν οι ηγέτες της Τουρκίας [6], οι οποίοι είδαν την αναστάτωση ως μια ευκαιρία για να υλοποιήσουν το νεο-οθωμανικό όνειρο της τοποθέτησης της Τουρκίας, μιας μουσουλμανικής δημοκρατίας με στενούς δεσμούς τόσο με την Δύση όσο και με Αραβικά έθνη, ως περιφερειακό ηγέτη. Πέντε χρόνια αργότερα, η αισιοδοξία για την Αραβική Άνοιξη έχει καταρρεύσει, και μαζί με αυτήν οι τουρκικές επιδιώξεις. Η Λιβύη και η Συρία έχουν εμπλακεί σε εμφύλιους πολέμους, η Αίγυπτος γίνεται όλο και περισσότερο αυταρχική, και η Τυνησία -αναμφισβήτητα η μοναδική ιστορία επιτυχίας μεταξύ τους- αποτελεί μαγνήτη [7] για το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) [8]. Η Τουρκία, εν τω μεταξύ, έχει βιώσει την δική της ταχεία αναστροφή της τύχης. Αντί να προβάλλει επιρροή, η Άγκυρα είναι πιο απομονωμένη από ποτέ.

Χρόνια πριν ξεσπάσει η Αραβική Άνοιξη, το 2002, το ισλαμικών καταβολών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης της Τουρκίας (ΑΚΡ) επιχείρησε να καθιερώσει καλύτερους δεσμούς με την Μέση Ανατολή. Η Άγκυρα υιοθέτησε αυτό που αποκάλεσε πολιτική «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες» [9], η οποία περιλάμβανε νέες διπλωματικές και οικονομικές πρωτοβουλίες με όλους τους γείτονές της, συμπεριλαμβανομένων των χωρών όπου η Τουρκία είχε αντιμετωπίσει προβλήματα στο παρελθόν, όπως το Ιράν [10] και η Συρία, και ακόμη συνέστησε στενότερους δεσμούς με χώρες της Αφρικής, όπως η Σομαλία [11]. Αλλά ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο ιδρυτής του ΑΚΡ, και ο Αχμέτ Νταβούτογλου, ο υπουργός Εξωτερικών (και νυν πρωθυπουργός), είχαν περισσότερα στο μυαλό τους από την διευθέτηση παλιών λογαριασμών και την προώθηση του εμπορίου. Αντίθετα, φιλοδοξούσαν να αναβιώσουν την περιφερειακή υπεροχή της άλλοτε πανίσχυρης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, προσπαθώντας να γίνουν οι ηγέτες ενός παν-ισλαμικού κινήματος στην Μέση Ανατολή -όπως ακριβώς και οι Οθωμανοί χαλίφηδες έκαναν μέχρι τον 20ο αιώνα.

27012016-1.jpg

Υποστηρικτές του καθαιρεθέντος ισλαμιστή Αιγύπτιου προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, ανεμίζουν τουρκικές και αιγυπτιακές σημαίες κατά την διάρκεια συγκέντρωσης διαμαρτυρίας κατά της βίας στην Αίγυπτο, στην Κωνσταντινούπολη, στις 17 Αυγούστου 2013. MURAD SEZER / REUTERS
-------------------------------------

Η Αραβική Άνοιξη, όπως την είδαν, παρείχε μια χρυσή ευκαιρία για να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους. Ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2011, ο Ερντογάν περιόδευσε στην Λιβύη και την Αίγυπτο, θέτοντας προκλητικά [12] την κυβέρνηση του ΑΚΡ ως μοντέλο για όλες τις σε μετάβαση χώρες του αραβικού κόσμου, και τον εαυτό του ως ηγέτης αυτού του κινήματος. Ο Ερντογάν έκανε έκκληση [13] για δημοκρατία και τόνισε την συμβατότητα του Ισλάμ με την κοσμική διακυβέρνηση. Με την αισιοδοξία να μεγαλώνει καθώς οι δικτάτορες ανατρέποντο ο ένας μετά τον άλλον, ο Ερντογάν έγινε ένα είδος ροκ σταρ [14] για όσους αναζητούσαν μια ομαλή προσγείωση για την Αραβική Άνοιξη.

Από την πλευρά της, η Δύση όχι μόνο αποδέχτηκε την επιδίωξη του Ερντογάν για περιφερειακή ηγεσία, αλλά και φάνηκε να την ενθαρρύνει. Μια αυξανόμενη ομάδα Δυτικών μέσων ενημέρωσης [15] και μελετητών [16] επεσήμαναν την Τουρκία ως το πρότυπο της προσανατολισμένης προς την Δύση μουσουλμανικής δημοκρατίας για την περιοχή, και το ΑΚΡ ως ένα Ισλαμικών καταβολών αλλά και μεταρρυθμιστικό και κοσμικό κόμμα. Με την πολιτική του στην Μέση Ανατολή να αντισταθμίζεται με την στροφή προς την Ασία και την απόσυρση από συγκρούσεις με βίαιες ισλαμιστικές ομάδες, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ήταν περισσότερο από ευτυχής να έχει έναν εταίρο όπως ο Ερντογάν, στον οποίο ανέθεσε ουσιαστικά να διαχειριστεί τον μετασχηματισμό της περιοχής. Οι δύο ηγέτες μιλούσαν τακτικά από το τηλέφωνο, και όλα φαίνονταν να πηγαίνουν σύμφωνα με το σχέδιο.

ΠΑΡΑΠΛΑΝΗΤΙΚΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Η στρατηγική του Ερντογάν δεν ήταν όπως διαφημιζόταν. Μακράν της προάσπισης του πλουραλισμού και της προστασίας των ατομικών ελευθεριών στην περιοχή, ο Ερντογάν επέλεξε να προασπίσει το σοβινιστικό ύφος του πολιτικού Ισλάμ που σχετίζεται κατά κύριο λόγο με την Μουσουλμανική Αδελφότητα [17]. Με τις ρίζες του να έχουν σχέση με το κίνημα, ήταν μια φυσική εξέλιξη για το ΑΚΡ. Πράγματι, ο Ερντογάν είχε ήδη χτίσει στενότερους δεσμούς με πολλά από τα περιφερειακά κινήματα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας κατά την διάρκεια των ετών, με το καλύτερο παράδειγμα να είναι ίσως η στενή και προσωπική σχέση του [18] με την ηγεσία της παλαιστινιακής τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς, που είναι η ίδια κομμάτι της Αδελφότητας. Η Άγκυρα συνεργάστηκε επίσης με το Κατάρ, έναν από μακρού χρόνου χορηγό των κινημάτων της Αδελφότητας σε όλη την περιφέρεια που θεωρείται [19] από πολλούς γείτονές του στον Αραβικό Κόλπο ως επικίνδυνα προκλητικό από αυτή την άποψη.

27012016-2.jpg

Κούρδοι διαδηλωτές πραγματοποίησαν συγκέντρωση έξω από την Καγκελαρία στο Βερολίνο, στις 22 Ιανουαρίου 2016, καθώς η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και ο Τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου ακούν τους εθνικούς ύμνους. HANNIBAL HANSCHKE / REUTERS
------------------------------------------