Σβήνουν τα φώτα για το καθεστώς Πούτιν

Ορισμένοι αναλυτές απορρίπτουν το ενδεχόμενο μιας μαζικής αστάθειας στην Ρωσία με την αιτιολογία ότι η αντιπολίτευση είναι αδύναμη, οι ηγέτες της δεν έχουν χάρισμα, και η δημοτικότητα του Πούτιν είναι υψηλή. Αυτοί οι παράγοντες δεν είναι τόσο σημαντικοί όσο υποτίθεται ότι είναι. Οι περισσότερες επαναστάσεις έχουν έρθει ως αποτέλεσμα βαθιάς διαρθρωτικής κρίσης˙ λίγες έχουν γίνει από αυτοαποκαλούμενους επαναστάτες. Οι χαρισματικοί ηγέτες αναδύονται τόσο συχνά κατά την διάρκεια της συστημικής αστάθειας όσο και πριν από αυτήν. Και η πανεθνική δημοτικότητα δεν είναι ποτέ τόσο σημαντική για ένα κίνημα ή έναν ηγέτη όσο η εξουσία στην πρωτεύουσα και μεταξύ των βασικών πολιτικών και οικονομικών ελίτ.

Φανταστείτε ότι οι τρεις κρίσεις που προαναφέρθηκαν συνεχίζουν να βαθαίνουν, όπως κατά πάσα πιθανότητα θα κάνουν. Σε αυτή την περίπτωση, σχεδόν κάθε τομέας της ρωσικής κοινωνίας θα έρθει πιο κοντά στην εξέγερση. Καθώς ο πληθωρισμός και η ανεργία [22] αυξάνονται και το βιοτικό επίπεδο [23] πέφτει, θα διογκωθεί η δυσαρέσκεια μεταξύ των εργαζομένων και η κοινωνική αναταραχή [24] θα αυξηθεί. Οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ, επίσης, θα γίνουν όλο και πιο δυσαρεστημένες καθώς οι τρεις κρίσεις της Ρωσίας θα βαθαίνουν. Το κύρος και ο πλούτος τους [25] θα γίνουν όλο και πιο ευάλωτα, και η προθυμία τους να υποστηρίξουν εναλλακτικές προτάσεις έναντι του Πούτιν και του συστήματός του θα αυξηθούν. Αστοί, διανοούμενοι, φοιτητές και επαγγελματίες με τον ίδιο τρόπο θα ξαναβρούν την φωνή τους και θα παρέχουν πνευματική καθοδήγηση στις δυνάμεις της αστάθειας.

Με περισσότερο συστημικό χάος και τις ελίτ σε στάση, στοιχεία με πατριωτική σκέψη εντός των ενόπλων δυνάμεων (στρατός, πολιτοφυλακή και μυστική αστυνομία) θα ψάξουν για εναλλακτικές λύσεις αντί του Πούτιν και του καταστροφικού συστήματος της εξουσίας του. Και στρατιώτες και μισθοφόροι που τώρα μάχονται στην Ουκρανία και στην Συρία ενδέχεται να επιστρέψουν στην πατρίδα τους και να προωθήσουν ριζοσπαστικές απόψεις σε όλη την χώρα. Έξω από την Ρωσία, οι 21 μη-ρωσικές δημοκρατίες της Ρωσικής Ομοσπονδίας θα διεκδικήσουν την εξουσία τους.

Επί 18 χρόνια, ο Πούτιν μπορούσε να εκτονώσει την δυσαρέσκεια με τα τρία μέσα που όλες οι ελίτ χρησιμοποιούν για να παραμείνουν στην εξουσία. Αγόρασε λαϊκή υποστήριξη με τα έκτακτα έσοδα από την άνοδο των τιμών της ενέργειας. Ενίσχυσε τις δυνάμεις εξαναγκασμού και καταπίεσε την δυσαρέσκεια. Και, προβάλλοντας ανδροπρέπεια και σθένος και υποσχόμενος να ξαναφτιάξει την Ρωσία σύμφωνα με την δική του εικόνα, δημιούργησε τα ιδεολογικά κίνητρα υποστήριξης για τον ίδιο και το καθεστώς του. Χάρη στα λάθη του και την φθορά του συστήματος, ωστόσο, ο Πούτιν δεν έχει πλέον τα υλικά μέσα που κάποτε κατείχε και η εικόνα του έχει σε μεγάλο βαθμό αμαυρωθεί. Και χάρη στον μετασχηματισμό της Ρωσίας σε άτιμο κράτος, ανίκανο να νικήσει την Ουκρανία και όλο και περισσότερο βυθισμένο στην Μέση Ανατολή, το όραμα του ανανεωμένου ρωσικού μεγαλείου χάνει την γοητεία του. Ως αποτέλεσμα, ο Πούτιν στηρίζεται πλέον σχεδόν αποκλειστικά στις δυνάμεις εξαναγκασμού για να παραμείνει στην εξουσία και να διατηρήσει το καθεστώς του. Συνεπώς εξαρτάται από την προθυμία τους να πάνε μαζί με την εξουσία του. Και ο Πούτιν, το καθεστώς του οποίου θέσπισε πρόσφατα νομοθεσία [26] που επιτρέπει στην μυστική αστυνομία να πυροβολεί διαδηλωτές, το ξέρει.

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν κατά την διάρκεια μιας προπόνησης της ομάδας χόκεϋ επί πάγου Night Ice στο Krasnaya Polyana, στο Σότσι, στις 6 Ιανουαρίου του 2016. ALEKSEY NIKOLSKYI / REUTERS
-------------------------------------

ΕΞΑΝΑΓΚΑΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Το να στηρίζεσαι στις ένοπλες δυνάμεις θα μπορούσε να είναι ένα επικίνδυνο στοίχημα. Κατ’ αρχήν, μπορεί να είναι απρόθυμες να χρησιμοποιήσουν εξαναγκασμό σε περίπτωση που αντιμετωπίσουν μεγάλο αριθμό διαδηλωτών που προέρχονται από τον γενικό πληθυσμό. Αυτό ισχύει για όλα τα καταπιεστικά καθεστώτα, τα οποία τείνουν να τονίζουν την ελιτίστικη φύση της αστυνόμευσης και τοποθετούν αξιωματούχους μακριά από τα σπίτια τους. Με δεδομένη την δημοτικότητα του Πούτιν και την σχετικά μεγαλύτερη δυσκολία για την οργάνωση μαζικών διαδηλώσεων στην ρωσική επαρχία [27], η μεγαλύτερη πιθανότητα να παιχτεί ένα τέτοιο σενάριο είναι στην Μόσχα [28], η οποία είδε μαζικές διαδηλώσεις την περίοδο 2011-12, και στις μη ρωσικές περιοχές όπως το Ταταρστάν, το Μπασκορτοστάν, η Γιακουτία, το Νταγκεστάν και η Ινγκουσετία, όπου η εθνική αλληλεγγύη θα μπορούσε να παρακάμψει τις εντολές για χρήση καταναγκασμού. Αν οι γυναίκες και οι εργαζόμενοι συμμετέχουν σε τέτοιες αναταραχές, οι δυνάμεις καταναγκασμού θα είναι λιγότερο διατεθειμένες να ακολουθήσουν τις διαταγές και να πυροβολήσουν.

Προς το παρόν, μια τέτοια επανάσταση φαίνεται απίθανη˙ αλλά στα μέσα του 2004 και στα μέσα του 2013, κανείς δεν προέβλεπε την Πορτοκαλί Επανάσταση ή την επανάσταση euromaidan στην Ουκρανία. Αυτές οι επαναστάσεις, όπως μάλλον συνειδητοποιεί ο Πούτιν, είναι εγγενώς απρόβλεπτες, επειδή είναι το προϊόν των εκκολαπτόμενων δυνάμεων της δυσαρέσκειας, της δυσφορίας, της οργής, της ριζοσπαστικοποίησης και της ελπίδας. Ακόμα κι έτσι, δεδομένης της δυσλειτουργικότητας του πολιτικο-οικονομικού συστήματος και της αδυναμίας του να αλλάξει, οι πιθανότητες τέτοιων διαταραχών αυξάνονται κάθε χρόνο. Οι διαμαρτυρίες είναι πιθανό να προκληθούν από ένα ξαφνικό, απρόβλεπτο γεγονός που εξοργίζει τους ανθρώπους και τους ωθεί στους δρόμους. Αυτό το σοκ θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε, από ένα δυσάρεστο τηλεοπτικό ολίσθημα του Πούτιν μέχρι μια πράξη βαρβαρότητας από την αστυνομία, μέχρι μια τραγική πυρκαγιά. Κανείς δεν προβλέπει ποτέ τέτοια σοκ, αλλά, καθώς τα συστήματα αποσυντίθενται, γίνονται πιο πιθανά.