Επιστροφή στο μέλλον του Λιβάνου

Με το να εγκρίνει την υποψηφιότητα του Michel Aoun [1] για πρόεδρο του Λιβάνου [2], ο Samir Geagea θα μπορούσε να έχει τελικά τραβήξει το σωστό σχοινί για να ξεμπερδέψει τον κόμπο της εκλογής νέου αρχηγού του κράτους του Λιβάνου. Ο Λίβανος είναι χωρίς πρόεδρο -θέση που κρατιέται παραδοσιακά για τους Χριστιανούς Μαρωνίτες- για σχεδόν δύο χρόνια, επειδή οι πολιτικοί του δεν έχουν καταφέρει να επιλύσουν μια ευρύτερη πολιτική κρίση που έχει παραλύσει την χώρα. Ωστόσο, ακόμη και αν η κίνησή του δεν πιάσει τόπο, ο Geagea, με μια πράξη πολιτικής ιδιοφυΐας έχει τουλάχιστον θέσει σε κίνηση την δική του πολιτική ανάδειξη μεταξύ των Χριστιανών του Λιβάνου, αναδιάταξε το εθνικό πολιτικό έδαφος και έφερε ξανά πολιτική σημασία -και, με την σειρά του, εξασφάλισε την αυτοσυντήρηση- σε μια επί μακρόν περιθωριοποιημένη και πολιορκούμενη χριστιανική κοινότητα.

Η είδηση ήταν συγκλονιστική ακόμη και για τους πλέον ενθουσιώδεις παρατηρητές της πολιτικής του Λιβάνου [3]. Στο κάτω-κάτω, η πολιτική αντιπαλότητα και η βεντέτα μεταξύ του Geagea, του επικεφαλής του κόμματος των Δυνάμεων του Λιβάνου, και του Αούν, του αρχηγού του Ελεύθερου Πατριωτικού Κινήματος, είναι μια από τις παλαιότερες και πιο αιματηρές στην χώρα. Οι δύο Χριστιανοί ηγέτες πολέμησαν σκληρά κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου του 1975-1990, καταφέρνοντας μαζική καταστροφή στις χριστιανικές περιοχές και προκαλώντας διαρκείς και βαθιές διαιρέσεις μεταξύ των ψηφοφόρων τους. Τον Οκτώβριο του 1990, ο συριακός [4] στρατός εξανάγκασε τον Αούν σε εξορία στο Παρίσι επειδή ηγήθηκε ενός αποτυχημένου «απελευθερωτικού πολέμου» ενάντια στην στρατιωτική του παρουσία στον Λίβανο. Όσο για τον Geagea, φυλακίστηκε το 1994 με την κατηγορία της βομβιστικής επίθεσης σε εκκλησία στο Zouk Mikael που σκότωσε δέκα άτομα. Ήταν επίσης ύποπτος για την δολοφονία του Λιβανέζου πρωθυπουργού Ρασίντ Καραμί τον Ιούνιο του 1987 και του Χριστιανού πολιτικού του αντιπάλου Dany Chamoun μαζί με την σύζυγό του και τους δύο γιους του, τρία χρόνια αργότερα. Ο Geagea δεν ήταν ο μόνος που διέπραξε αγριότητες κατά την διάρκεια του πολέμου. Μεταξύ των πολέμαρχων, μόνο αυτός αντιμετώπισε μακροχρόνια φυλάκιση. Οι υπόλοιποι πήραν χάρη και προχώρησαν για να καταλάβουν θέσεις εξουσίας υπό την κηδεμονία της Συρίας. Τον Ιούνιο του 2005, ο Αούν επέστρεψε από την Γαλλία [5] και ένα μήνα αργότερα ο Geagea απελευθερώθηκε από την φυλακή.

Ο Λιβανέζος Χριστιανός ηγέτης και ιδρυτής του Ελεύθερου Πατριωτικού Κινήματος, Μισέλ Αούν, στις 11 Οκτωβρίου 2015. MOHAMED AZAKIR / REUTERS
------------------------------------

Τα κόμματα του Αούν και του Geagea ανταγωνίστηκαν σκληρά στις βουλευτικές εκλογές του μετα-συριακού Λιβάνου. Ο Geagea τάχθηκε με τον αντι-συριακό συνασπισμό «14η Μαρτίου», που σχηματίστηκε μετά την δολοφονία του πρώην πρωθυπουργού του Λιβάνου Ραφίκ Χαρίρι την 14η Φεβρουαρίου 2005. Ο Αούν, σε μια απελπισμένη και αμφιλεγόμενη προσπάθεια να βελτιώσει τις πιθανότητές του να γίνει πρόεδρος, ένωσε τις δυνάμεις του με την σιιτική Χεζμπολάχ [6]. Όμως, ούτε η Χεζμπολάχ ούτε η «14η Μαρτίου» ήταν σε θέση να εκπληρώσουν τις προεδρικές επιθυμίες των αντίστοιχων Χριστιανών συμμάχων τους, και αμφότεροι οι Αούν και Geagea συνέχισαν να ασκούν βέτο στην υποψηφιότητα ο ένας του άλλου, και ως εκ τούτου εμπόδισαν την εκλογή ενός αντιπροσωπευτικού Χριστιανού ως αρχηγό του κράτους.

Η φυσική και η πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ Geagea και Αούν -και οι καταστροφικές συνέπειες που είχαν για την τύχη των Χριστιανών του Λιβάνου- είναι το κλειδί για την κατανόηση της τελευταίας κίνησης του Geagea. Είναι δελεαστικό να εξηγήσει κάποιος την νέα συνεργασία του με τον Αούν ως μια σπασμωδική αντίδραση στην έμμεση προεδρική υποψηφιότητα του Σουνίτη Sleiman Franjieh από τον σύμμαχό του Σαάντ Χαρίρι, έναν άλλο Χριστιανό αντίπαλο. Στο κάτω-κάτω, ο Geagea πρέπει να ένιωσε ότι τυφλώθηκε από την περίεργη απόφαση του Χαρίρι να υποστηρίξει τον Franjieh, ο οποίος είναι στενός φίλος του προέδρου της Συρίας Μπασάρ Άσαντ, έναν άνθρωπο που πιστεύεται ευρέως ότι ενορχήστρωσε την δολοφονία του πατέρα του Χαρίρι παράλληλα με αρκετές άλλες [δολοφονίες] Λιβανέζων πολιτικών που τάσσοντο εναντίον της Συρίας. Το ότι ο Χαρίρι δεν έκανε τον κόπο να διαβουλευτεί με τον Geagea πριν προωθήσει την πρωτοβουλία του θα πρέπει να εξόργισε και να απογοήτευσε τον Geagea.

Αλλά θα ήταν λάθος να περιοριστεί η λαμπρή πολιτική πράξη του Geagea σε ένα συναισθηματικό ξέσπασμα ή μια ξαφνική μετατόπιση της συμμαχίας. Ούτε η γενναιότητα ή η ηθική προέτρεψαν τον Geagea να τείνει κλάδο ελαίας στον Αούν. Αντ’ αυτού, ήταν μια προσεκτικά ισορροπημένη και καλά μελετημένη πολιτική στρατηγική από την πλευρά του Geagea που ήταν στα σκαριά για τουλάχιστον ένα χρόνο. Ένα σημαντικό ορόσημο σε αυτή την διαδικασία προσέγγισης δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 2015, όταν οι δύο άνδρες υπέγραψαν μια «Δήλωση Προθέσεων» στο σπίτι του Αούν στην Rabieh, δεσμεύοντας τον τελευταίο με τις αυστηρές λιβανέζικες κυριαρχικές αρχές που προωθεί ο συνασπισμός της «14ης Μαρτίου» και στις οποίες αντιστέκεται η Χεζμπολάχ.

Ο Samir Geagea, επικεφαλής των Χριστιανικών Λιβανέζικων Δυνάμεων, στις 31 Οκτωβρίου 2014. MOHAMED AZAKIR / REUTERS
---------------------------------------

Δεν είναι δύσκολο να δούμε ότι ο Geagea θέλει να είναι μια πανίσχυρη δύναμη στις χριστιανικές πολιτικές του Λιβάνου και τώρα που οι Σύριοι είναι εκτός, ο στόχος του είναι ιδιαιτέρως εφικτός. Αλλά ο μόνος τρόπος για να πραγματοποιήσει το όραμά του είναι, κατά ειρωνικό τρόπο, να στρώσει τον δρόμο στον Αούν για να γίνει πρόεδρος, κάτι που ήταν ο μοναδικός στόχος του ηγέτη του Ελεύθερου Πατριωτικού Μετώπου αφότου επέστρεψε στον Λίβανο το 2005. Η λογική λειτουργεί ως εξής. Αν ο Αούν γίνει πρόεδρος, ο ρόλος του Geagea ως Χριστιανού που φτιάχνει αρχηγούς θα εδραιωθεί στα μάτια των Χριστιανών του Λιβάνου και, ως εκ τούτου, η επιρροή του στην κοινότητα θα αυξηθεί δραματικά. Η πλειοψηφία των Χριστιανών του Λιβάνου θα τον δουν ως τον άνθρωπο που έσπασε το προεδρικό αδιέξοδο, έφερε τους Χριστιανούς πίσω στην εξουσία, και σφυρηλάτησε την ιστορική ενδοχριστιανική ειρήνη για τις επόμενες γενιές. Συν τω χρόνω, και μπορεί να μην είναι πολύ μεγάλος λόγω της μεγάλης ηλικίας του Αούν, ο Geagea μπορεί να είναι σε θέση να κερδίσει τις καρδιές και τα μυαλά της [εκλογικής] βάσης που υποστηρίζει τους κύριους αντιπάλους του, και αν όλα πάνε καλά, ενδεχομένως να τον διαδεχθεί ως πρόεδρος όταν λήξει η εξαετής θητεία του.

Όλα αυτά ακούγονται ως πολλά υποσχόμενα για τον Geagea, εκτός από το ότι η στρατηγική του θα πρέπει να αντιπαλέψει με την πανάρχαια λιβανέζικη ρήση πως οι εθνικοί πολιτικοί διορισμοί στον Λίβανο είναι σπανίως, αν όχι ποτέ, καθαρά εσωτερικό θέμα. Περιφερειακές, και μερικές φορές διεθνείς δυνάμεις, έχουν βαρύνοντα λόγο για το ποιος θα πάει για να εκλεγεί πρόεδρος από την κοινότητα των Μαρωνιτών Χριστιανών και ποιος θα διοριστεί ως πρωθυπουργός από την σουνιτική κοινότητα. (Η θέση του Προέδρου του Κοινοβουλίου έχει καταληφθεί από τον ηγέτη των Σιιτών Αμάλ, κληρικό Nabih Berri, ένθερμο σύμμαχο της Χεζμπολάχ, από τον Οκτώβριο του 1992).

Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχει μεγαλύτερο περιθώριο για τους Λιβανέζους πολιτικούς να ελιχθούν τώρα από όσο υπήρχε στο παρελθόν, λόγω της εξόδου της Συρίας από τον Λίβανο, της ενασχόλησης του κόσμου με την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) [7] και της ανησυχίας τους για περαιτέρω πολιτικά κενά στην περιφέρεια. Πράγματι, ένα συνεχώς αποσταθεροποιημένος και παραλυμένος Λίβανος έβλαψε την εκστρατεία κατά του ISIS. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Λιβανέζοι θα είναι σε θέση να το κάνουν από μόνοι τους. Απλώς υποδηλώνει ότι οι δύο περιφερειακές δυνάμεις που ασκούν την μεγαλύτερη επιρροή στις εθνικές πολιτικές του Λιβάνου –το Ιράν [8] και η Σαουδική Αραβία [9]- μπορεί να επιδείξουν μεγαλύτερη ευελιξία ως προς τις προτιμήσεις και τους υπολογισμούς των τοποτηρητών τους –την Χεζμπολάχ και τον Σαάντ Χαρίρι, αντίστοιχα- ενδιαφερόμενοι να εμποδίσουν να φτάσει στον Λίβανο η φωτιά της περιφερειακής αντιπαράθεσης Σουνιτών-Σιιτών.

Τα δύο σημαντικά εγχώρια κόμματα από τα οποία ο Geagea και ο Αούν δεν είχαν καμία οριστική απάντηση είναι η Χεζμπολάχ και το Κίνημα του Μέλλοντος του Χαρίρι. Και οι δύο πλευρές ήταν χλιαρές, ούτε καταδικάζοντας ούτε αγκαλιάζοντας την πρωτοβουλία του Geagea. Η Χεζμπολάχ θα έπρεπε να είχε ενθουσιαστεί με την υποστήριξη του Geagea στον Αούν. Στο κάτω-κάτω, ο επικεφαλής της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, υποσχέθηκε στον Αούν την στιγμή που υπέγραψε μαζί του Μνημόνιο Κατανόησης το 2006, πως θα κάνει ό, τι μπορεί για να βοηθήσει τον Χριστιανό σύμμαχό του να κερδίσει την προεδρία. Και προς τιμήν του, παρά τις έντονες περιφερειακές και διεθνείς πιέσεις εναντίον του κόμματός του, ο Αούν κράτησε την συμμαχία του με την Χεζμπολάχ.

Αλλά τώρα η Χεζμπολάχ είναι μπερδεμένη και λίγο επιφυλακτική σχετικά με αυτήν την πρωτόγνωρη αγάπη μεταξύ του Αούν και του Geagea. Η σιιτική ομάδα ποτέ δεν εμπιστευόταν τον Geagea, θεωρώντας τον πολύ δεξιό και πολύ κοντά στην Ουάσιγκτον. Και τώρα που ο Αούν έχει αγκαλιάσει τον Geagea, η Χεζμπολάχ έχει αρχίσει να αναρωτιέται αν ένας πρόεδρος Αούν, που έχει υπογράψει την διακήρυξη αρχών «Πρώτα ο Λίβανος» με τον νέο σύμμαχό του, θα μπορούσε να είναι αξιόπιστος. Κι αν ο Αούν επέστρεφε στους παλαιούς τρόπους εκστρατεύοντας επιθετικά εναντίον όλων των μορφών ξένης επέμβασης και υπερασπιζόμενος την υπόθεση του Λιβάνου για μη παρέμβαση στις περιφερειακές συγκρούσεις; Μια τέτοια εκστρατεία θα μπορούσε να περιπλέξει την φιλο-ιρανική ατζέντα της Χεζμπολάχ και την εμπλοκή της στον συριακό πόλεμο.

Μια γυναίκα κρατά μπαλόνια καθώς φωτογραφίζει την φίλη της κατά την διάρκεια του ηλιοβασιλέματος μια ζεστή μέρα στην παραλία της Βηρυτού, στις 13 Ιανουαρίου 2016. JAMAL SAIDI / REUTERS
------------------------------

Όσο για τον Χαρίρι, θα πρέπει να διαβουλευθεί με την Σαουδική Αραβία, ίσως περισσότερο από όσο η Χεζμπολάχ με το Ιράν, για να δει αν το βασίλειο μπορεί να άρει το βέτο του για τον Αούν. Όχι πριν πολύ καιρό, ο Χαρίρι, δήλωσε δημοσίως ότι δεν θα σταθεί στο δρόμο της χριστιανικής αλληλεγγύης και θα δεχόταν έναν πρόεδρο από τους Χριστιανούς και εγκεκριμένο από την Μαρωνιτική Εκκλησία. Θα χρησίμευε ιδιαιτέρως στον Χαρίρι να κρατήσει τον λόγο του και να θεωρηθεί ως ενεργός υποστηρικτής της Χριστιανο-μουσουλμανικής ειρήνης και του διαθρησκευτικού διαλόγου σε μια περιοχή που σαρώνεται από βίαιο θρησκευτικό εξτρεμισμό.

Δεν υπήρξε καμία σαφής ένδειξη ακόμα από το Ριάντ για τον Αούν, αλλά οι Σαουδάραβες φαίνεται να είναι δυσαρεστημένοι με τον τορπιλισμό του σχεδίου τους για τον Franjieh από τον Geagea, το οποίο φέρεται να δομήθηκε με γαλλική και αμερικανική καθοδήγηση. Το Ριάντ υποψιάζεται επίσης ότι η Ντόχα μπορεί να έβαλε το χέρι της στις μηχανορραφίες του Geagea, καθώς [η Ντόχα] έχει κάνει ήσυχα επιδρομές στην λιβανική πολιτική τα τελευταία χρόνια εις βάρος της Σαουδικής Αραβίας. Αλλά οι απόψεις των Σαουδαράβων θα μπορούσαν να αλλάξουν εάν λάβουν την διαβεβαίωση από το Ιράν ότι μια προεδρία Αούν θα έρθει με μια πρωθυπουργίαp Χαρίρι, υποθέτοντας ότι η Χεζμπολάχ θα ξεπεράσει τις ανησυχίες της για τον Αούν. Εάν συμβεί αυτό, οι Χριστιανοί θα έχουν τον ισχυρό πρόεδρό τους, οι Σουνίτες θα καλωσορίσουν την επιστροφή του πρωθυπουργού τους, και οι Σιίτες θα εξακολουθούν να έχουν τον πρόεδρο της Βουλής, για να μην αναφέρουμε βέβαια την πανίσχυρη Χεζμπολάχ, την πιο ισχυρή πολιτικο-στρατιωτική δύναμη στην χώρα [10].

Φυσικά, τίποτε από όλα αυτά, οψέποτε υλοποιηθούν, δεν θα λύσει τα πολλά άλλα προβλήματα που ο Λίβανος έχει να αντιμετωπίσει από την ίδρυση της Δημοκρατίας, συμπεριλαμβανομένης και της έλλειψης των μεταρρυθμίσεων και της πολιτικής λογοδοσίας, της διαφθοράς, της αποτυχίας στην μετάβαση σε μια πραγματική δημοκρατία, και πιο πρόσφατα και με τραγικό τρόπο, της αδυναμίας να μαζευτούν ακόμη και τα σκουπίδια από τους δρόμους της Βηρυτού [11]. Αλλά η ελπίδα είναι ότι με αυτή την βραχυπρόθεσμη έως μεσοπρόθεσμη συνταγή για πολιτική σταθερότητα, οι κρατικοί θεσμοί μπορεί να επανενεργοποιηθούν, ένας νέος εκλογικός νόμος μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης, και η εθνική ασφάλεια μπορεί να διατηρηθεί. Όσο για τον Geagea, η στρατηγική του ίσως να μην λειτουργήσει -αλλά, ακόμη κι έτσι, θα αναδυθεί ως νικητής για το ότι μηχανεύτηκε την δική του πολιτική ανάσταση και για το ότι ενίσχυσε την χριστιανική αλληλεγγύη σε μια εποχή μεγάλου κινδύνου για τις θρησκευτικές μειονότητες στην Μέση Ανατολή.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/lebanon/2016-01-26/back-lebanons...

Σύνδεσμοι:
[1] http://english.alarabiya.net/en/views/news/middle-east/2016/01/21/On-Gea...
[2] https://www.foreignaffairs.com/regions/lebanon
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/israel/2006-11-01/future-lebanon
[4] https://www.foreignaffairs.com/regions/syria
[5] https://www.foreignaffairs.com/regions/france
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/lebanon/2013-11-19/hezbollah-und...
[7] https://www.foreignaffairs.com/tags/isis
[8] https://www.foreignaffairs.com/regions/iran
[9] https://www.foreignaffairs.com/regions/saudi-arabia
[10] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2009-09-11/lebanon-s...
[11] https://www.foreignaffairs.com/articles/lebanon/2015-08-31/trashy-politi...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition