Το ISIS βρήκε τον μάστορά του; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το ISIS βρήκε τον μάστορά του;

Πώς η Ιορδανία εμπόδισε μεγάλης κλίμακας επιθέσεις

Με μια πρώτη ματιά, η Ιορδανία [1] φαίνεται να αποτελεί πρωταρχικό στόχο για το αυτοαποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστό ως ISIS) [2]. Κατ’ αρχήν, το ISIS έπληξε σχεδόν το σύνολο των γειτόνων της Ιορδανίας. Τον Μάιο του 2015, υπήρξε η αιματηρή επίθεση σε τέμενος της Σαουδικής Αραβίας [3]˙ τον Νοέμβριο, ένα ρωσικό αεροπλάνο στην Αίγυπτο [4] δέχθηκε επίθεση. Το ISIS χτύπησε ένα Ιρακινό εμπορικό κέντρο [5] τον Ιανουάριο του 2016 και έβαζε στόχο στρατεύματα του συριακού καθεστώτος [6] επί δύο χρόνια τώρα. Από το 2014, το ISIS έχει σκοτώσει 18.000 Ιρακινούς [7] αμάχους. Το 2015 μόνο, σκότωσε περίπου 2.000 Σύριους [8].

Περαιτέρω, η οικονομία του Χασεμιτικού Βασιλείου αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις, με την ανεργία των νέων στο 28,8% [9], σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στατιστικά στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας. Η οικονομική κατάσταση έχει σίγουρα ωθήσει μερικούς από τους Ιορδανούς -περίπου 2.000 [10]- που έχουν εγκαταλείψει την χώρα για να ενταχθούν στο ISIS, σύμφωνα με κυβερνητικούς αξιωματούχους. (Μια λιβανέζικη μελέτη [11] που αναφέρθηκε πρόσφατα από τον βοηθό υπουργό Άμυνας των ΗΠΑ Μάικλ Λάμπκιν, σημείωνε ότι τα οικονομικά ζητήματα είναι ένας σημαντικός παράγοντας, αλλά σίγουρα δεν είναι ο μόνος που ωθεί τους πολίτες να στρατολογηθούν από το ISIS).

Με άλλα λόγια, η χώρα φαίνεται έτοιμη για μπελάδες. Αλλά το ISIS δεν έχει πραγματοποιήσει ούτε μια μεγάλης κλίμακας επίθεση στο εσωτερικό του βασιλείου. Οι θάνατοι στο εσωτερικό της χώρας από περιστατικά σχετικά με το ISIS ανέρχονται σε πέντε το πολύ, ακόμη και αν η επίθεση που οδήγησε σε αυτούς τους θανάτους αμφισβητείται. Τι είναι αυτό που έχει κάνει σωστά η Ιορδανία, λοιπόν;

23022016-1.jpg

Διαδηλωτές κρατούν φωτογραφίες του Ιορδανού βασιλιά Αμπντάλα και του πιλότου Muath al-Kasasbeh μαζί με εθνικές σημαίες, καθώς φωνάζουν συνθήματα κατά την διάρκεια συγκέντρωσης στο Αμμάν για να δείξουν την πίστη τους στον βασιλιά και κατά του ISIS, στις 5 Φεβρουαρίου 2015. MUHAMMAD HAMED / REUTERS
-----------------------------------------

Η θυσία του συλληφθέντα Ιορδανού πιλότου Muath Kasasbeh [12] στο εσωτερικό της Συρίας από το ISIS το 2015 ήταν μια ενωτική στιγμή [13] για την χώρα. Ενώ ένα μήνα πριν από την επίθεση μόνο το 72% των Ιορδανών πίστευαν ότι το ISIS πρέπει να θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση, μετά το θάνατο του Kasasbeh η αναλογία έκανε άλμα στο εντυπωσιακό 95% του πληθυσμού [14]. Εν τω μεταξύ, η ιορδανική Μουσουλμανική Αδελφότητα που έχει επιρροή, αποκάλεσε την δολοφονία «ειδεχθή [15]» και «εγκληματική».

Ωστόσο, η λαϊκή οργή μετά τον βάναυσο θάνατο του Kasasbeh δεν μπορεί να εξηγήσει εξ ολοκλήρου την επιτυχία του Αμμάν στην αποφυγή επιθέσεων από το ISIS˙ στο κάτω-κάτω, η τρομοκρατική ομάδα έχει επιδείξει συγκλονιστική βαρβαρότητα παντού όπου πηγαίνει. Το δεύτερο γεγονός που προστατεύει την Ιορδανία, λοιπόν, είναι οι καλά εκπαιδευμένες Υπηρεσίες ασφαλείας της χώρας. «Η Ιορδανία έχει ισχυρές στρατιωτικές Υπηρεσίες και Υπηρεσίες ασφαλείας, παρά τα οικονομικά της προβλήματα», μου είπε σε μια συνέντευξη ο Χασάν Αμπού Χανίγια, συν-συγγραφέας του The Islamic State Organization και πρώην σαλαφίτης τζιχαντιστής [16], ο οποίος φυλακίστηκε 12 φορές [17]. Έχοντας καταταγεί έβδομη παγκοσμίως [18] από την CIA για στρατιωτικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ, η Ιορδανία διατηρεί έναν στρατό που περιλαμβάνει περίπου 100.000 ενεργό προσωπικό [19] και 65.000 έφεδρους, σύμφωνα με δημοσιεύματα.

Περαιτέρω, σε συνεργασία με κορυφαίες Δυτικές Υπηρεσίες πληροφοριών, η Ιορδανία έχει δεκαετίες εμπειρίας στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Η CIA μέχρι που έχει τεχνικό προσωπικό «ουσιαστικά ενσωματωμένο [20]» στην έδρα της Γενικής Διεύθυνσης Πληροφοριών της Ιορδανίας (GID), και οι δύο οργανισμοί διεξάγουν κοινές επιχειρήσεις υψηλού επιπέδου. Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα των Υπηρεσιών πληροφοριών του Αμμάν ήταν η παροχή κρίσιμων πληροφοριών στην CIA που οδήγησαν στον θάνατο του μαχητή της αλ Κάιντα, Αμπού Μουσάμπ αλ Ζαρκάουι [21]. Επαινώντας την Υπηρεσία, ο πρώην ανώτερος αξιωματικός της CIA, Michael Scheuer, δήλωσε στους Los Angeles Times, «Η GID έχει μια ευρύτερη εμβέλεια [στην Μέση Ανατολή] από την Μοσάντ [20]». Σε ένα άρθρο στο The Atlantic, ο συγγραφέας Jeffrey Goldberg την περιέγραψε ως την «πιο σεβαστή [22] Αραβική Υπηρεσία Πληροφοριών».

23022016-2.jpg

Στρατιώτης χρησιμοποιεί κιάλια σε ένα παρατηρητήριο στα ιορδανο-συριακά σύνορα, κοντά στην Mafraq, στις 16 Αυγούστου 2015. MUHAMMAD HAMED / REUTERS
--------------------------------------------

Ωστόσο, ακόμη και η στρατιωτική ικανότητα της Ιορδανίας δεν μπορεί να εξηγήσει πλήρως το πώς η χώρα έχει μέχρι στιγμής αποφύγει τις επιθέσεις του ISIS. Η Αίγυπτος έχει επίσης έναν μεγάλο και καλά χρηματοδοτούμενο στρατό, όμως Αιγύπτιοι μαχητές που συνδέονται με το ISIS έχουν επιτυχώς αποσπάσει έδαφος [23] στην περιοχή του Σινά. Εδώ, ο σχετικά πιο ανοιχτός πολιτικός χώρος της Ιορδανίας είναι το κλειδί. Κατά την διάρκεια των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης του 2011 το Αμμάν υιοθέτησε μια ειρηνική προσέγγιση αποφεύγοντας σημαντικές απώλειες, ενώ τα καθεστώτα της Συρίας και της Λιβύης χρησιμοποίησαν συντριπτική δύναμη για να εξαφανίσουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους (αργότερα αποξενώνοντας τεράστια τμήματα της χώρας και αφήνοντας δυσαρεστημένους στο ISIS για να τους εκμεταλλευτεί). Για παράδειγμα, ως απάντηση σε διαμαρτυρίες κατά της διαφθοράς, ο βασιλιάς Αμπντάλα της Ιορδανίας απέλυσε γρήγορα τον πρωθυπουργό [24] Samir Rifai, μαζί με το υπουργικό συμβούλιο. Η κυβέρνηση προκήρυξε πρόωρες κατά δύο έτη βουλευτικές εκλογές τον Ιανουάριο του 2013 [25], και οι δυνάμεις ασφαλείας σε μεγάλο βαθμό απέφυγαν μια θανατηφόρα καταστολή των διαδηλωτών, σε αντίθεση με την Δαμασκό και την Βεγγάζη.

Επιπλέον, αφότου ξέσπασαν διαμαρτυρίες στο Maan πέρυσι, χάρη σε ισχυρισμούς περί αστυνομικής βίας, ο υπουργός Εσωτερικών Hussein al-Majali γρήγορα παραιτήθηκε [26], και η ιορδανική κυβέρνηση απέλυσε τον διευθυντή του Τμήματος Δημόσιας Ασφάλειας Tawfik Muqabla. Η αποφασιστική δράση του Αμμάν εμπόδισε να διαδοθεί το χάος. Εν ολίγοις, αν και η διαφορά θα μπορούσε να έχει γίνει γρήγορα πολύ αιματηρή, με εξτρεμιστές μαχητές έτοιμους να εκμεταλλευτούν την δυσαρέσκεια, η ιορδανική κυβέρνηση ανταποκρίθηκε σε κάποια από τα αιτήματα των πολιτών της και διατήρησε τμήματα σωμάτων ασφαλείας στην περιοχή.

Ως αποτέλεσμα της ανταπόκρισης της κυβέρνησης στην Αραβική Άνοιξη, «η Ιορδανία είναι από τις λίγες αραβικές χώρες -αν και δεν είναι δημοκρατία- που έχει ακόμα ανοιχτό περιθώριο για τους ανθρώπους να εκφράσουν τις ανησυχίες και τα αιτήματά τους», μου είπε ο Oraib al -Rantawi, διευθυντής του θινκ τανκ «Κέντρο Πολιτικών Μελετών Quds» που εδρεύει στο Αμμάν.

Ο ρόλος των Ισλαμιστών στην Ιορδανία είναι επίσης κρίσιμος. Εξέχοντες Ιορδανοί Σαλαφιστές, συμπεριλαμβανομένων των Abu Qatada [27] και του Abu Muhammad al-Maqdisi [28], έχουν αρνηθεί να εκδώσουν φετφάδες καλώντας για βία κατά του ιορδανικού καθεστώτος και μάλιστα δημοσίως καταδίκασαν το ISIS. Ο Maqdisi υπηρέτησε ως πνευματικός οδηγός στον Ιορδανό πρώην ηγέτη της αλ Κάιντα στο Ιράκ, τον Αμπού Μουσάμπ αλ Ζαρκάουι. Πιστεύει ότι το ISIS είναι μια «αποκλίνουσα» [29] ιδεολογία. Ομοίως, ο Qatada είναι ένθερμος υποστηρικτής της Jabhat al-Nusra στην Συρία, και έχει καταδικάσει έντονα τον αποκεφαλισμό δημοσιογράφων από το ISIS ως «αντι-ισλαμικό». [29]

Περαιτέρω, σε αντίθεση με τις αιματηρές μάχες μεταξύ της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και της αιγυπτιακής κυβέρνησης, ο βασιλιάς Αμπντάλα της Ιορδανίας και το ιορδανικό παράρτημα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας έχουν καθιερώσει πιο ανεκτικές σχέσεις. Κατ’ αρχήν, αν και επιδιώκει την μεταρρύθμιση, η Μουσουλμανική Αδελφότητα δεν ζήτησε το τέλος της μοναρχίας της Ιορδανίας [30]. Και το Αμμάν δεν ακολούθησε την πορεία της Σαουδικής Αραβίας με το να χαρακτηρίσει τον ιορδανικό κλάδο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας ως «τρομοκρατική οργάνωση» και άφησε στους Ιορδανούς που ενδιαφέρονται για το μη βίαιο πολιτικό Ισλάμ ένα μέρος για να λειτουργούν με ασφάλεια.

Απούσης μιας βίαιης καταστολής στους Ισλαμιστές της Ιορδανίας, υπάρχει μικρότερο κίνητρο για τα άτομα να μείνουν και να παλέψουν εναντίον της κυβέρνησης αντί να φύγουν και να ενταχθούν στην μάχη αλλού. Με τον πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ να σφάζει [31] πάνω από 100.000 [32] αμάχους, έχει περισσότερο νόημα για τους 2.000 Ιορδανούς που έχουν ενταχθεί στο ISIS να πάνε στην Συρία με στόχο το καθεστώς του Ασάντ, αντί να επιχειρήσουν στο σχετικά ειρηνικό Χασεμιτικό Βασίλειο.

Και εδώ είναι που μπαίνουν οι προτεραιότητες του ίδιου του ISIS. Όπως εξήγησε ο Rantawi, «Η Ιορδανία μέχρι στιγμής δεν είναι στην λίστα με τις κορυφαίες προτεραιότητες των στόχων του ISIS στην περιοχή. Έχουν πιο σημαντικούς στόχους για την ώρα». Το ISIS έχει νομιμόφρονες μαχητές σε όλη την Μέση Ανατολή, αλλά η ομάδα δεν έχει ανακοινώσει έναν ιορδανικό κλάδο. Ο Adnan Abu Odeh, πρώην επικεφαλής στην βασιλική αυλή και πρέσβης στον ΟΗΕ, αναφέρθηκε στον αμελητέο σιιτικό πληθυσμό της Ιορδανίας [33] ως έναν παράγοντα. Το ISIS συχνά έχει χτυπήσει σιιτικούς στόχους στον Λίβανο [34] και την Υεμένη [35]. Η οργάνωση φαίνεται επίσης πιο διατεθειμένη για ιδεολογική σύγκρουση με το Ριάντ σχετικά με το ποιος αντιπροσωπεύει το αληθινό Ισλάμ, οπότε μπορεί να ενδιαφέρεται περισσότερο για στόχους στην Σαουδική Αραβία [36].

Σίγουρα, το Χασεμιτικό Βασίλειο δεν έχει αποφύγει εντελώς την βία. Σε ένα αμφισβητούμενο περιστατικό, ένας Ιορδανός αστυνομικός τον περασμένο Νοέμβριο πυροβόλησε και σκότωσε πέντε [37] συμβασιούχους που εργάζονταν για το Τμήμα Δημόσιας Ασφάλειας. Στην 12η έκδοση του περιοδικού του, Dabiq, το ISIS εξήρε [38] την επίθεση. Ωστόσο, ο Ιορδανός υπουργός Εσωτερικών Salameh Hammad ισχυρίστηκε ότι ήταν στην πραγματικότητα μια επίθεση «μοναχικού λύκου» [39], επικαλούμενος φυσιολογικά και οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζε ο αξιωματικός. Τα πραγματικά κίνητρα, φυσικά, παραμένουν ασαφή. Και καμία χώρα δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι θα κρατήσει μακριά την τρομοκρατία για πάντα. Αλλά με το να διατηρεί ένα υψηλό επίπεδο επαγγελματισμού μεταξύ των δυνάμεων ασφαλείας της, ανταποκρινόμενη σε διαμαρτυρίες με σχετικά ειρηνικό τρόπο, και με την θέσπιση εποικοδομητικών σχέσεων με τους Ισλαμιστές, η Ιορδανία έχει περιορίσει την απειλή του ISIS. Και σε μια περιοχή που φαίνεται να καταρρέει, αυτό είναι ένα επίτευγμα που αξίζει αναγνώρισης.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/jordan/2016-02-17/isis-meets-its...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/regions/jordan
[2] https://www.foreignaffairs.com/tags/isis
[3] http://www.bbc.com/news/world-middle-east-32843510
[4] http://www.reuters.com/article/us-egypt-crash-islamicstate-photo-idUSKCN...
[5] http://www.wsj.com/articles/at-least-nine-people-killed-in-attack-on-bag...
[6] http://www.theguardian.com/world/2016/jan/17/dozens-killed-by-islamic-st...
[7] http://www.ibtimes.co.in/un-iraq-conflict-report-18000-killed-3-million-...
[8] http://www.ibtimes.com/syrias-civilian-death-toll-number-isis-victims-20...
[9] http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.1524.ZS
[10] http://time.com/3721793/jordan-fight-against-isis/
[11] http://www.theatlantic.com/international/archive/2015/12/why-people-join...
[12] http://www.bbc.com/news/world-middle-east-31121160
[13] http://www.jordantimes.com/news/local/jordanians-firmly-united%E2%80%99-...
[14] http://www.jcss.org/Photos/635608078830183108.pdf
[15] http://www.jordantimes.com/news/local/brotherhood-parties-condemn-crime
[16] http://www.al-monitor.com/pulse/security/2014/06/jordan-salafist-maqdisi...
[17] http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/jordan/9275060/Insi...
[18] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/20...
[19] https://books.google.jo/books?id=J7HsiU7161kC&pg=PA40&lpg=PA40&dq=Jordan...
[20] http://articles.latimes.com/2005/nov/11/world/fg-gid11
[21] http://www.theguardian.com/world/2010/jan/06/jordan-embarrassed-cia-link
[22] http://www.theatlantic.com/magazine/archive/2013/04/monarch-in-the-middl...
[23] http://time.com/4157435/isis-isil-egypt-sinai/
[24] http://www.nytimes.com/2011/02/02/world/middleeast/02jordan.html
[25] http://www.bbc.com/news/world-12482679
[26] http://www.todayszaman.com/world_jordanian-tribe-celebrates-resignation-...
[27] http://www.theguardian.com/world/2014/sep/24/abu-qatada-verdict-jordan-l...
[28] http://www.theguardian.com/world/2015/feb/05/jordan-release-jihadi-cleri...
[29] https://azelin.files.wordpress.com/2014/07/shaykh-abc5ab-mue1b8a5ammad-a...
[30] http://www.thenational.ae/world/middle-east/jordans-muslim-brotherhood-f...
[31] https://www.washingtonpost.com/world/islamic-state-has-killed-many-syria...
[32] http://www.middleeasteye.net/news/100000-civilians-killed-assad-forces-2...
[33] http://www.pewforum.org/files/2009/10/Shiarange.pdf
[34] http://www.nytimes.com/2015/11/13/world/middleeast/lebanon-explosions-so...
[35] http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/yemen/11682367/Bomb...
[36] http://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-baghdadi-idUSKCN0IX1Y12...
[37] http://www.jordantimes.com/news/local/policeman-kills-five-injures-six-p...
[38] http://www.clarionproject.org/docs/islamic-state-isis-isil-dabiq-magazin...
[39] http://www.jordantimes.com/news/local/muwaqqar-shooting-lone-wolf-attack...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition