Η Κλίντον, ο Τράμπ και το Ριάντ

Ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε πρόσφατα ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Barack Obama [1], θα επισκεφθεί την Σαουδική Αραβία [2] τον Απρίλιο, ως μέρος μιας περιοδείας στο εξωτερικό, με επιπλέον στάσεις στην Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η δήλωση δεν αποτέλεσε έκπληξη˙ οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι χώρες που αποτελούν το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (Gulf Cooperation Council, GCC) - το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ, το Ομάν, το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα- είχαν συμφωνήσει να συνεδριάσουν κάποια στιγμή φέτος [3], μετά την σύνοδό τους στο Καμπ Ντέιβιντ τον περασμένο Μάιο, κατά την διάρκεια της οποίας εξέδωσαν κοινή δήλωση επιβεβαιώνοντας την δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών στην ασφάλεια του Κόλπου.

Η επίσκεψη, όμως, έρχεται σε μια δύσκολη στιγμή. Στον απόηχο των πρόσφατων δηλώσεων του Ομπάμα και των υποψηφίων στις προεδρικές προκριματικές των ΗΠΑ, η δέσμευση της Ουάσινγκτον στην περιοχή είναι υπό εντεινόμενη αμφισβήτηση. Σε ένα άρθρο του Jeffrey Goldberg τον Μάρτιο στο περιοδικό The Atlantic [4], ο Ομπάμα φέρεται να επικρίνει τις εξωτερικές και τις εγχώριες πολιτικές της Σαουδικής Αραβίας και να αναρωτιέται κατά πόσον η Σαουδική Αραβία εξακολουθεί να είναι φίλη των Ηνωμένων Πολιτειών. Το άρθρο προκάλεσε μια συντριπτικά αρνητική αντίδραση από Σαουδάραβες στα κοινωνικά δίκτυα και τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας, Σαούντ αλ-Φαϊζάλ, η Αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών, Χίλαρι Κλίντον, και ο υπουργός Εξωτερικών του Κουβέιτ, Sheikh Sabah Khalid Al-Hamad Al-Sabah, μιλούν πριν από μια ομαδική φωτογραφία στο φόρουμ του Συμβουλίου Συνεργασίας ΗΠΑ-GCC στο Ριάντ, στις 31 Μαρτίου του 2012. BRENDAN SMIALOWSKI / REUTERS
----------------------------------------

Η πιο αξιοσημείωτη αντίδραση μέχρι στιγμής ήταν του πρίγκιπα Turki al -Faisal, ο οποίος ήταν ο επικεφαλής των Σαουδικών μυστικών Υπηρεσιών για σχεδόν 30 χρόνια και ήταν πρεσβευτής τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Σε ένα καυστικό άρθρο γνώμης στην αγγλόφωνη εφημερίδα Arab News, ο Faisal επέκρινε έντονα την εκτίμηση του προέδρου για την αποτελεσματικότητα των σχέσεων ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας, διαφωνώντας ιδιαίτερα με την εμφανή ένταξη της Σαουδικής Αραβίας από τον Ομπάμα σε έναν κατάλογο συμμάχων που τους χαρακτηρίζει ως «τζαμπατζήδες» (στμ: στα αγγλικά free–riders) [5].

Ο Ομπάμα άφησε να εννοηθεί ότι η Σαουδική Αραβία δεν κάνει αρκετά στην υπό αμερικανική ηγεσία εκστρατεία ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστό ως ISIS) [6]. Υπονόησε επίσης ότι η χώρα συνέβαλε στην αύξηση των ισλαμιστικών μαχητικών ομάδων μέσω της χρηματοδότηση Ουαχαμπιτικών θρησκευτικών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σε όλο τον κόσμο. Από την πλευρά τους, οι Σαουδάραβες αξιωματούχοι είναι όλο και πιο απογοητευμένοι με την Δυτική υποτίμηση των εισφορών τους στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, ιδίως δεδομένου του ότι έχουν συλλάβει εκατοντάδες υποστηρικτές του ISIS στο εσωτερικό της Σαουδικής Αραβίας και έχουν λάβει αυτά που βλέπουν ως επαρκή μέτρα για να εξασφαλίσουν ότι τα θεσμικά όργανα που υποστηρίζουν στο εξωτερικό -και εγχωρίως- δεν διαδίδουν εξτρεμιστικές ιδεολογίες.

Είτε έτσι είτε αλλιώς, ο Ομπάμα δεν είναι η μόνη προσωπικότητα στις ΗΠΑ που παρακολουθούν οι Σαουδάραβες. Σε όλο τον κόσμο, η ανάδυση του επιχειρηματία Ντόναλντ Τραμπ [7] ως υποψήφιου για την προεδρία έχει εκπλήξει. Στο παρελθόν, υπήρξε μια ευρέως διαδεδομένη αντίληψη μεταξύ των Σαουδαράβων ότι οι Ρεπουμπλικάνοι ήταν ισχυρότεροι υποστηρικτές της Σαουδικής Αραβίας από όσο οι Δημοκρατικοί. Αλλά αυτό το συναίσθημα δεν φαίνεται να επεκτείνεται ως τον Trump. Υπό το φως μερικών από τα σχόλιά του για το Ισλάμ, το οποίο προφανώς θεωρεί ως ένα «πρόβλημα» που μπορεί να μετριαστεί με την θέσπιση μιας απαγόρευσης για Μουσουλμάνους μετανάστες -έχει απεικονιστεί στα βασικά μέσα ενημέρωσης της Σαουδικής Αραβίας ως διχαστική φιγούρα που επιδιώκει να εκμεταλλευθεί τους φόβους και τις ανασφάλειες ενός σχετικά μικρού τμήματος του αμερικανικού πληθυσμού. Παρά το γεγονός ότι ορισμένοι Σαουδάραβες έχουν προτείνει ότι ο Trump θα μπορούσε να μετριάσει τις απόψεις του κατά την διάρκεια των γενικών εκλογών για να διευρύνει την υποστήριξή του, άλλοι φοβούνται ότι η ισλαμοφοβία που συσσωρεύει θα λειτουργήσει σαν μπούμερανγκ και θα ενισχύσει τις τάξεις των μαχητικών ισλαμικών ομάδων σε όλο τον κόσμο.

Εν τω μεταξύ, μερικοί από τους σκληρότερους επικριτές της Ουάσιγκτον έχουν δηλώσει ότι ο Trump, μακράν του να είναι απλώς ένας κυνικός συλλέκτης ψήφων, είναι το αληθινό πρόσωπο της Αμερικής. Το γεγονός ότι ο Trump επέκρινε την Σαουδική Αραβία στον λογαριασμό του στο Twitter σε αρκετές περιπτώσεις -ίσως οδηγημένος εν μέρει από μια διαμάχη του με τον Σαουδάραβα δισεκατομμυριούχο πρίγκιπα Alwaleed bin Talal, με τον οποίο οTrump είχε επιχειρηματικές συναλλαγές στο παρελθόν- επίσης βλάπτει την ελκυστικότητά του.

Αν και δεν διεξήχθη καμιά ολοκληρωμένη δημοσκόπηση για να μετρηθεί το πώς αισθάνονται οι Σαουδάραβες για την προοπτική μιας προεδρίας Trump, δεκάδες τίτλοι εφημερίδων και εκατοντάδες σχόλια στο Twitter δείχνουν ότι δεν είναι αυτό που θα επιθυμούσαν οι περισσότεροι Σαουδάραβες. Τα Σαουδικά μέσα μαζικής ενημέρωσης κάλυψαν με όρεξη την συναισθηματικά φορτισμένη ατμόσφαιρα που χαρακτηρίζει πολλές από τις συγκεντρώσεις του Trump, καθώς και μερικά από τα βίαια επεισόδια που έλαβαν χώρα μεταξύ των υποστηρικτών και των επικριτών του. Εν τω μεταξύ, η απροθυμία του Τραμπ -ή ίσως η αδυναμία του- να μιλήσει για τις σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας με οποιαδήποτε λεπτομέρεια, το καθιστά δύσκολο να προβλεφθεί αν θα επιδιώξει να ενισχύσει τις σχέσεις με τους Σαουδάραβες. Επιπλέον, ορισμένοι από τους συμβούλους του επί της εξωτερικής πολιτικής τους οποίους όρισε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, συμπεριλαμβανομένου του Walid Phares, είναι γνωστό ότι δεν είναι υποστηρικτές των ισχυρών διμερών σχέσεων.

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι, συναντάται με τον υπουργό Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας, Adel Al-Jubeir, στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ στην Ουάσιγκτον, στις 16 Ιουλίου 2015. YURI GRIPAS / REUTERS
------------------------------------------------

Αυτό δεν είναι για να πούμε ότι η κορυφαία Δημοκρατική υποψήφια, Χίλαρι Κλίντον, δημιουργεί μεγάλο ενθουσιασμό στους Σαουδάραβες. Σίγουρα, η Κλίντον φαίνεται να δημιουργεί κάποια συγκίνηση σε ένα τμήμα των Σαουδαράβων˙ μια εξέχουσα συγγραφέας από την Σαουδική Αραβία έγραψε στο Twitter προς υποστήριξη της Κλίντον «όχι επειδή είναι γυναίκα, αλλά επειδή φέρει ένα ευγενές μήνυμα για τα δικαιώματα των πολιτών που θα επηρεάσει θετικά ολόκληρο τον κόσμο». Αλλά ένα μεγάλο μέρος της υποστήριξής της φαίνεται να οφείλεται στο γεγονός ότι δεν είναι ο Trump. Δηλώσεις στην προεκλογική εκστρατεία δείχνουν ότι η Κλίντον θα μπορούσε να αποτελεί μια ισχυρότερη προτίμηση για το στάτους κβο της Μέσης Ανατολής, που περιλαμβάνει μια ισχυρή Σαουδική Αραβία.

Σε κάθε περίπτωση, για κάποιους Σαουδάραβες, οι δύο επιλογές μπορεί να φαίνονται λίγο καλύτερες (ή τουλάχιστον όχι πολύ χειρότερες) από τον Ομπάμα, ο οποίος αναφέρεται αντανακλαστικά ως «ο χειρότερος πρόεδρος των ΗΠΑ» τον τελευταίο καιρό. Για να καταλάβετε γιατί, αξίζει να θυμηθούμε την διάσημη ομιλία του Ομπάμα στο Κάιρο το 2009, κατά την οποία αναγόρευσε τον εαυτό του ως αντίδοτο για τα έτη του George W. Bush. Ίσως επειδή έθεσε τέτοιες υψηλές προσδοκίες, οι Σαουδάραβες έχουν απογοητευτεί. Όντως, ένα πρόσφατο άρθρο στην δημοφιλή καθημερινή εφημερίδα Οκάζ αναφέρεται στην ομιλία του ως μια μεγάλη «εξαπάτηση». Ακόμα, άλλοι έγραψαν άρθρα γνώμης σε ευρείας αναγνωσιμότητας εφημερίδες, όπως η Al Riyadh, η Al Watan και η Al Madina με τα οποία του επιτίθενται για «αδυναμία», «ασυνέπεια», ακόμη και «υποκρισία».

Η αρχική υποστήριξη του Ομπάμα στην Αραβική Άνοιξη το 2011 [8], επιβεβαίωσε για κάποιους ότι ήταν ένας άνθρωπος με αρχές. Αλλά για τους Σαουδάραβες, πολλοί από τους οποίους είναι κουρασμένοι από τις αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις των απότομων αλλαγών στους πολιτικούς και κοινωνικούς θεσμούς, η θεωρούμενη εγκατάλειψη από τον Ομπάμα του μακρόχρονου συμμάχου των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας, Χόσνι Μουμπάρακ, ήταν ανησυχητική. Ο Μουμπάρακ θεωρείτο ένας από τους πιο αξιόπιστους συμμάχους της Σαουδικής Αραβίας στην περιοχή, και η αποπομπή και αντικατάστασή του με τον Μοχάμεντ Μόρσι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας θεωρήθηκε ως μια κατακλυσμική κατάλυση της πολιτικής τάξης στην Αίγυπτο και ενδεχομένως σε ολόκληρη την Μέση Ανατολή. Οι Σαουδάραβες έχουν από καιρό κατηγορήσει τις θυγατρικές της Μουσουλμανικής Αδελφότητας που ζήτησαν άσυλο στο βασίλειο λόγω της καταστολής στην Αίγυπτο και την Συρία στην δεκαετία του 1950 και του 1960, για την εισαγωγή του πολιτικού Ισλάμ στην Σαουδική Αραβία. Η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας μέχρι που όρισε την Αδελφότητα ως τρομοκρατική οργάνωση το 2014, αν και η θέση του βασιλιά Salman για την οργάνωση φαίνεται να είναι πιο διφορούμενη από όσο εκείνη του προκατόχου του, βασιλιά Αμπντάλα.

Το απόλυτο σημείο καμπής, όμως, ήταν η ξαφνική μεταστροφή του Ομπάμα στις αεροπορικές επιδρομές κατά των δυνάμεων του ηγέτη της Συρίας, Μπασάρ αλ-Άσαντ [9], αφότου ο Assad πέρασε την αυτό-επιβληθείσα «κόκκινη γραμμή» του Ομπάμα κατά της χρήσης χημικών όπλων το καλοκαίρι του 2013. Η Συρία, υποστηρίζουν οι Σαουδάραβες αξιωματούχοι, είναι εκεί όπου πρέπει να σταματήσει η ανάμιξη του Ιράν στον αραβικό κόσμο. Έχουν, επίσης, επανειλημμένα υποστηρίξει ότι η βαρβαρότητα του Άσαντ είναι αυτή που επιτρέπει στο ISIS να συνεχίζει να στρατολογεί οπαδούς από όλο τον κόσμο.

Και έτσι, από την στιγμή που ξεκίνησαν οι πυρηνικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των P5+1 και του Ιράν, η Σαουδική Αραβία ήταν ήδη γεμάτη καχυποψία για τον Ομπάμα. Η χώρα εξακολουθεί να θεωρεί το Ιράν ως απειλή για την ασφάλεια και τα συμφέροντά της [10] σε ολόκληρη την περιοχή και εξέφρασε την ανησυχία ότι μια συμφωνία θα μπορούσε να αποθρασύνει περαιτέρω την Τεχεράνη [11] σχετικά με την υποστήριξη της αστάθειας σε ολόκληρη την περιοχή. Το Ριάντ ήθελε γερές διαβεβαιώσεις από την Ουάσιγκτον ότι το καθεστώς των πυρηνικών επιθεωρήσεων θα είναι ισχυρό και ότι η συμφωνία θα περιέχει διατάξεις που θα επιτρέπουν στις κυρώσεις να επανέλθουν στην περίπτωση ιρανικών παραβιάσεων των όρων της.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να έχουν καταφέρει να καθησυχάσουν κάπως τις ανησυχίες της Σαουδικής Αραβίας για την συμφωνία. Παρά το γεγονός ότι το Ριάντ τελικά έδωσε την επίσημη υποστήριξή του στην πυρηνική συμφωνία, θεωρείται από το σαουδαραβικό κοινό σε μεγάλο βαθμό ως συνθηκολόγηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Μια σειρά από συνεντεύξεις του Ομπάμα κατά την διάρκεια των τελευταίων μηνών δείχνουν ότι βλέπει ένα Ιράν που επανεντάσσεται στην διεθνή κοινότητα ως το κλειδί για την σταθερότητα της Μέσης Ανατολής, ένα αίσθημα που σοκάρει τους περισσότερους Σαουδάραβες.

Με δεδομένες τέτοιες επιδόσεις, η Κλίντον θα μπορούσε έτσι να αποτελέσει μια ευκαιρία για ορισμένα οριακά κέρδη στις σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας˙ φαίνεται να έχει μεγαλύτερη εκτίμηση για την αξία των σχέσεων με την Σαουδική Αραβία από όσο ο Ομπάμα. Οι Σαουδάραβες θα πρέπει να έχουν ζητωκραυγάσει, για παράδειγμα, με την αναφορά στο άρθρο του Goldberg ότι η Κλίντον, ως υπουργός Εξωτερικών του Ομπάμα κατά την διάρκεια της πρώτης θητείας του, υποστήριξε μια σκληρή αντίδραση στον Άσαντ σε ένα πρώιμο στάδιο της σύγκρουσης. Επίσης ευπρόσδεκτες ήταν οι παρατηρήσεις της κατά την διάρκεια της προεκλογικής της εκστρατείας που δείχνουν ότι -σε αντίθεση με τον Ομπάμα- σκέφτεται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να βοηθήσουν ώστε να τερματιστεί η αιματοχυσία στην Συρία, υιοθετώντας έναν πιο αποφασιστικό ρόλο, συμπεριλαμβανομένης της επιβολής μιας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στην βόρεια Συρία. Εξίσου σημαντικό είναι ότι η Κλίντον δεν φαίνεται ιδιαίτερα πρόθυμη να συνεχίσει την προσέγγιση του Ομπάμα με το Ιράν και έχει γενικά υιοθετήσει σκληρότερη γραμμή για τις ιρανικές πολιτικές στην περιοχή.

Και ο Trump, από την άλλη πλευρά, θα μπορούσε να ηγηθεί σε μια κάπως πιο περίπλοκη εποχή. Υποστήριξε κατά την διάρκεια πρόσφατης συζήτησης ότι το να σταλούν 30.000 στρατιώτες στην Συρία ενδέχεται να είναι απαραίτητο για να καταστραφεί το ISIS˙ οι μεγαλαυχείς δηλώσεις του για την εξωτερική πολιτική και η απλοϊκή του σκιαγράφηση των σύνθετων κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων δεν εμπνέουν μεγάλη εμπιστοσύνη στους περισσότερους Σαουδάραβες. Και παρ’ όλο που ο Trump έχει υποσχεθεί να «αναδιαπραγματευτεί» την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν αν γίνει πρόεδρος, η εικόνα του στο μυαλό των Σαουδαράβων ίσως έχει ήδη αμαυρωθεί ανεπανόρθωτα.

Είτε έτσι είτε αλλιώς, και υπό το πρίσμα της αντίληψης ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αρχίσει να υποχωρούν από τον παραδοσιακό ρόλο τους ως «αστυνομικοί» της Μέσης Ανατολής, ένας αυξανόμενος αριθμός Σαουδαράβων έχουν υποστηρίξει την μείωση της εξάρτησης του βασιλείου από τις Ηνωμένες Πολιτείες [12] στον τομέα της ασφάλειας. Η Σαουδική Αραβία όχι μόνο ηγείται μιας στρατιωτικής συμμαχίας δέκα κρατών στην Υεμένη κατά των υποστηριζόμενων από το Ιράν ανταρτών Χούθι, αλλά οι Σαουδάραβες έχουν επίσης ξεκινήσει έναν ακόμα ευρύτερο «ισλαμικό» συνασπισμό του οποίου ο δεδηλωμένος στόχος είναι να ξεριζώσει τις τρομοκρατικές ομάδες, ανεξαρτήτως της θρησκευτικής καταγωγής τους. Ωστόσο, λίγοι Σαουδάραβες κάνουν έκκληση για ένα μεγάλο διαζύγιο. Οι Σαουδάραβες συνεχίζουν να αγοράζουν αμερικανικά όπλα και αγαθά με δισεκατομμύρια, και χιλιάδες Σαουδάραβες επισκέπτονται τις Ηνωμένες Πολιτείες για εκπαίδευση, τουρισμό και ιατρική περίθαλψη. Και έτσι, ανεξάρτητα από τον πρόεδρο, η Σαουδική Αραβία κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσει να είναι μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες, επειδή δεν υπάρχουν πάρα πολλές άλλες επιλογές.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/saudi-arabia/2016-03-28/clinton-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/topics/obama-administration
[2] https://www.foreignaffairs.com/regions/saudi-arabia
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/bridging-gulf
[4] http://www.theatlantic.com/magazine/archive/2016/04/the-obama-doctrine/4...
[5] http://www.arabnews.com/news/894826
[6] https://www.foreignaffairs.com/tags/isis
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2015-12-10/trumpin...
[8] https://www.foreignaffairs.com/tags/arab-spring-five
[9] https://www.foreignaffairs.com/interviews/2015-01-25/syrias-president-sp...
[10] https://www.foreignaffairs.com/lists/2016-01-13/saudi-arabia-and-irans-f...
[11] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2015-09-07/should-congress-...
[12] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2014-05-05/arms-and-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition