Η κακή συμφωνία της Ευρώπης με την Τουρκία

Στις 18 Μαρτίου, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέληξαν σε μια αμφιλεγόμενη συμφωνία με την Τουρκία. Η συμφωνία αυτή, διακηρυγμένη ως η επίλυση της κρίσης των προσφύγων, ήταν στην ουσία μια κυνική ευκαιρία για να μετατραπεί η Τουρκία σε μια ουδέτερη ζώνη. Η Τουρκία έχει συμφωνήσει να ενεργεί ως ένα γιγαντιαίο κέντρο κράτησης προσφύγων, κρατώντας τα εκατομμύρια των μεταναστών [1] που προσπαθούν να ξεφύγουν από την σύγκρουση στην Μέση Ανατολή από το να φτάσουν στην Ευρώπη και αποδεχόμενη εκείνους που επιστρέφονται από την Ελλάδα. Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ θα καταβάλει η Τουρκία 3 δισ. ευρώ επιπλέον των τριών δισεκατομμυρίων που υποσχέθηκε τον περασμένο Νοέμβριο για να βοηθήσει στην φροντίδα των προσφύγων. Επίσης, θα επιταχύνει την έγκριση ταξιδίων χωρίς βίζα στην Ευρώπη για τους Τούρκους πολίτες και θα αναβιώσει τις μπλοκαρισμένες διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Η ΕΕ συμφώνησε επίσης να διευθετήσει έναν περιορισμένο αριθμό προσφύγων από την Συρία -μέχρι 72.000- απευθείας από την Τουρκία στην Ευρώπη στην βάση μιας καθαρής ανταλλαγής «ένας μέσα, ένας έξω»: Για κάθε Σύριο που μπήκε λαθραία στην Ελλάδα αλλά επέστρεψε στην Τουρκία, η ΕΕ θα μετεγκαθιστά νόμιμα σε μια ευρωπαϊκή χώρα έναν Σύριο απευθείας από την Τουρκία. Τέλος, οι Ευρωπαίοι ηγέτες υποσχέθηκαν ότι όταν η πλημμύρα της μετανάστευσης μετριαστεί, θα εφαρμόσουν ένα «εθελοντικό σύστημα αποδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους», ένα αόριστα συλληφθέν πρόγραμμα βάσει του οποίου μια συμμαχία πρόθυμων κρατών-μελών θα επανεγκαταστήσει εθελοντικά επιπλέον πρόσφυγες.

Ομάδες υπέρ των δικαιωμάτων και υποστηρικτές των προσφύγων, όπως η Διεθνής Αμνηστία [2] και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων [3], έχουν καταγγείλει την συμφωνία ως ανήθικη και παράνομη. Ωστόσο, εν όψει αυτής της πρωτοφανούς κρίσης, η συμφωνία θα μπορούσε να τύχει υποστήριξης εάν πράγματι υποσχεθεί να τερματίσει τις πράξεις λαθραίας διακίνησης που έχουν οδηγήσει χιλιάδες πρόσφυγες στον πνιγμό και να αποτρέψει την κατάρρευση της ζώνης του Σένγκεν -την ζώνη ελεύθερων συνόρων 26 χωρών στην Ευρώπη. Αλλά αυτή η συμφωνία δεν θα κάνει τίποτε από τα δύο. Όπως το έθεσε ο αρθρογράφος των Financial Times Wolfgang Munchau [4], «Η ΕΕ όχι μόνο πούλησε την ψυχή της εκείνη την ημέρα, αλλά διαπραγματεύθηκε πραγματικά μια αρκετά κακή συμφωνία».

ΜΑ, ΤΙ ΣΚΕΠΤΟΝΤΑΝ;

Στην πορεία προς την συμφωνία, η ΕΕ ήταν υπό τεράστια πίεση για να μειώσει την ροή των μεταναστών προς την Ευρώπη. Οι προβλέψεις υπολόγιζαν την άφιξη έως τριών εκατομμυρίων στην ΕΕ φέτος [5], με το μεγαλύτερο μέρος εξ αυτών να διέρχεται από την Τουρκία στην Ελλάδα. Και εκείνες οι χώρες που ήταν οι πιο δεκτικές σε πρόσφυγες, όπως η Γερμανία και η Σουηδία, έχουν γίνει λιγότερο φιλόξενες, ειδικά μετά την τρομοκρατική επίθεση του περασμένου έτους στο Παρίσι και μια μαζική σεξουαλική επίθεση στην Κολωνία της Γερμανίας, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, με την τελευταία να φέρεται να έχει γίνει από ομάδες ανδρών μεταναστών. Το κοινό της Ευρώπης ήδη έκανε εκκλήσεις στους ηγέτες του να κλείσουν τις πύλες (και αυτές οι κραυγές θα γίνουν ακόμη πιο δυνατές τώρα στον απόηχο του βομβαρδισμού των Βρυξελλών). Καθ’ όλη την διάρκεια του χειμώνα και της άνοιξης, το ένα κράτος μετά το άλλο έχει επαναφέρει τους συνοριακούς ελέγχους, διαλύοντας τουλάχιστον προσωρινά, τον χώρο Σένγκεν. Στις αρχές Μαρτίου, η Αυστρία και χώρες των Βαλκανίων έκλεισαν την βαλκανική διαδρομή που ακολουθούσαν οι περισσότεροι πρόσφυγες προς την Βόρεια Ευρώπη, αφήνοντας σχεδόν 50.000 παγιδευμένους στην Ελλάδα σε άθλιες συνθήκες, με χιλιάδες περισσότερους να φθάνουν στο Αιγαίο κάθε μέρα. Καθώς η κατάσταση έγινε μη βιώσιμη, οι ηγέτες της ΕΕ αναζήτησαν μια νέα συμφωνία με τους Τούρκους ομολόγους τους για να σταματήσει η ροή των προσφύγων.

Ο δεδηλωμένος στόχος της συμφωνίας ήταν να κλείσει την βιομηχανία λαθραίας διακίνησης που, πέρσι, έφερε περίπου ένα εκατομμύριο μετανάστες -πολλοί από αυτούς πρόσφυγες από την Συρία- από την Τουρκία στην Ελλάδα μετά από ένα επικίνδυνο θαλάσσιο ταξίδι. Το σκεπτικό είναι ότι αν οι πρόσφυγες γνωρίζουν ότι θα πρέπει να επιστρέψουν στην Τουρκία, εφόσον μπήκαν λαθραία στην Ελλάδα, δεν θα ρισκάρουν την ζωή τους για να κάνουν το ταξίδι. Όπως είπε η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ μετά την επίτευξη της συμφωνίας, «Όταν θα ξεκινούν αυτό το επικίνδυνο ταξίδι, δεν θα διακινδυνεύουν μόνο την ζωή και την σωματική ακεραιότητά τους, αλλά θα έχουν επίσης πολύ μικρές προοπτικές επιτυχίας».

Ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου γίνεται δεκτός από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jean-Claude Juncker (αριστερά) και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ (δεξιά) κατά την διάρκεια της συνόδου κορυφής ΕΕ-Τουρκίας στις Βρυξέλλες, στις 7 Μαρτίου 2016. EMMANUEL DUNAND / REUTERS
---------------------------------------------------

Παρά το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί αποδέχονται ότι η συμφωνία είναι ατελής και γεμάτη με προκλήσεις, πολλοί από αυτούς επιμένουν ότι πρόκειται για ένα βήμα προς την σωστή κατεύθυνση. Την Παρασκευή 18 Μαρτίου, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, έγραψε [6], «[Η] συμφωνία δεν αποτελεί πανάκεια, αλλά μέρος της συνολικής στρατηγικής της ΕΕ για την μετανάστευση». Ευρωπαίοι πολιτικοί πιστεύουν ότι με την συμφωνία της Τουρκίας και το κλείσιμο της βαλκανικής οδού, έχουν κάνει ένα βήμα πίσω από το χείλος της κρίσης των προσφύγων, η οποία διαλύει τον χώρο της Σένγκεν και απειλεί το σύνολο του ευρωπαϊκού σχεδίου. Η πραγματικότητα είναι ότι η συμφωνία είναι εντελώς ανεφάρμοστη για υλικοτεχνικούς, νομικούς και για πολιτικούς λόγους.

ΟΙ ΠΑΓΙΔΕΣ

Η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας έπρεπε να τεθεί σε ισχύ στις 20 Μαρτίου, μόλις 24 ώρες μετά την υπογραφή της. Αλλά η πραγματικότητα παρενέβη την πρώτη ημέρα. Το πρώτο βήμα του σχεδίου ενέπλεκε συμφωνίες με τους μετανάστες που ήταν κολλημένοι στην Ελλάδα και εκείνους που εξακολουθούν να φτάνουν. Η απόρριψη αιτούντων άσυλο χωρίς ακρόαση και η βίαιη επιστροφή τους μαζικά στην Τουρκία θα ήταν μια σαφής παραβίαση του κοινοτικού και διεθνούς δικαίου. Έτσι για να δοθεί στην συμφωνία τουλάχιστον μια επίφαση νομιμότητας, η ΕΕ επέμεινε να δοθεί σε όλους τους μετανάστες στην Ελλάδα μια ταχεία ακρόαση περί ασύλου και το δικαίωμα προσφυγής προτού επιστρέψουν ταχέως στην Τουρκία.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η Ελλάδα, η οποία δεν μπόρεσε ή δεν θέλησε να δημιουργήσει ένα λειτουργικό σύστημα ασύλου κατά τα τελευταία δύο χρόνια, δεν θα μπορούσε να το κάνει σε μια μέρα. Έτσι, κατά την πρώτη ημέρα της νέας συμφωνίας, Έλληνες αξιωματούχοι ανακοίνωσαν ότι η εφαρμογή θα καθυστερήσει τουλάχιστον μέχρι η ΕΕ να στείλει 4.000 υπαλλήλους (δικαστές, ειδικούς αξιωματικούς, μεταφραστές και συνοριοφύλακες) που είχε υποσχεθεί στην Ελλάδα για να βοηθήσουν με την επεξεργασία [των προσφύγων].

Ακόμη και με αυτή την βοήθεια, ο πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΕ Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ αναγνώρισε αυτό θα ήταν ένα «ηράκλειο έργο». Αλλά ο Ηρακλής ήταν ισχυρός και το ελληνικό κράτος είναι αδύναμο. Στην έκτη συνεχόμενη χρονιά της οικονομικής κρίσης, μεγάλο μέρος της εξαιτίας της λιτότητας και των μεταρρυθμίσεων που επιβλήθηκαν από την ΕΕ, η Ελλάδα πιθανόν να μην έχει τα μέσα για να συντονίσει τις χιλιάδες των υπαλλήλων. Το έργο είναι ακόμη πιο δύσκολο τώρα που οι ΜΚΟ, όπως η Υπηρεσία Προσφύγων του ΟΗΕ [7], οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα και η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης απέσυραν κάποια από την υποστήριξή τους από τα ελληνικά νησιά για να διαμαρτυρηθούν για την μετατροπή ορισμένων σημείων άφιξης προσφύγων σε εγκαταστάσεις κράτησης.

Ακόμα και αν η Ελλάδα, με τη βοήθεια της ΕΕ, καταφέρει να επεξεργαστεί αυτές τις αιτήσεις και την επιστροφή των προσφύγων στην Τουρκία, τα ευρωπαϊκά δικαστήρια μπορεί τελικά να βρουν ότι η διαδικασία είναι παράνομη. Σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ, οι μετανάστες μπορούν να επιστραφούν μόνο σε «ασφαλή τρίτη χώρα» -μια ονομασία που απαιτεί οι μετανάστες να μην αντιμετωπίζουν κίνδυνο σοβαρής βλάβης εκεί, να μην υπόκεινται σε αναγκαστικές επιστροφές προς άλλες μη ασφαλείς χώρες (η αρχή της μη επαναπροώθησης) και ότι εκείνοι στους οποίους χορηγείται το καθεστώς του πρόσφυγα πρέπει να αντιμετωπίζονται σύμφωνα με την Σύμβαση για τους Πρόσφυγες [8]. Αν και η Ελλάδα μπορεί να αντιμετωπίζει την Τουρκία ως ασφαλή τρίτη χώρα, τα ευρωπαϊκά δικαστήρια ίσως να μην το δεχθούν αυτό. Η Τουρκία δεν έχει εφαρμόσει την Σύμβαση για τους Πρόσφυγες [9] σε πρόσφυγες που προέρχονται από χώρες εκτός της Ευρώπης και έχει ασθενείς και ραγδαία επιδεινούμενες επιδόσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα. Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία έχει δαπανήσει περίπου 9 δισ. δολάρια για την υποστήριξη τριών εκατομμυρίων προσφύγων, ομάδες υπέρ των δικαιωμάτων ισχυρίζονται ότι πολλοί μετανάστες στην Τουρκία έχουν κρατηθεί σε κέντρα κράτησης χωρίς πρόσβαση σε νομικές συμβουλές και ότι άλλοι έχουν αναγκαστεί να επιστρέψουν πίσω από τα σύνορα με την Συρία. Η τουρκική κυβέρνηση έχει δηλώσει κατηγορηματικά [10] ότι δεν θα αλλάξει την τρέχουσα εσωτερική της νομοθεσία για τους πρόσφυγες ούτε θα επιτρέψει οποιαδήποτε παρακολούθηση από την ΕΕ για να διασφαλιστεί ότι η Τουρκία πληροί τα πρότυπα της ΕΕ περί «ασφαλούς τρίτης χώρας».

Επιπλέον, η συμφωνία μπορεί να είναι βιώσιμη μόνο εάν καταφέρει να μειώσει δραματικά την λαθραία διακίνηση από την Τουρκία στην Ελλάδα. Αλλά η Τουρκία απέτυχε να πατάξει τους λαθροδιακινητές μέχρι στιγμής, και φαίνεται εξαιρετικά απίθανο ότι θα αλλάξει τώρα. Είναι γνωστό ότι τα σκάφη με τους πρόσφυγες συνήθως φεύγουν από την Τουρκία προς την Ελλάδα πολύ νωρίς το πρωί για να αποφύγουν τον εντοπισμό, αλλά οι τουρκικές Αρχές δεν ξεκινούν να περιπολούν τα νερά κοντά στο νησί της Λέσβου παρά στις έντεκα. Αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με την πραγματική δέσμευση των τουρκικών Αρχών να σταματήσουν την διακίνηση των προσφύγων. Υπήρχαν λίγα σημάδια αλλαγής την Κυριακή 21 Μαρτίου, την ημέρα αφότου η συμφωνία επρόκειτο να τεθεί σε ισχύ, όταν πάνω από 1.600 άνθρωποι έκαναν την διέλευση από την Τουρκία προς τα ελληνικά νησιά και τέσσερις πνίγηκαν. Η ροή των προσφύγων στα ελληνικά νησιά έχει επιβραδυνθεί τις τελευταίες ημέρες [11], αλλά αυτό είναι εν μέρει αποτέλεσμα των ισχυρών ανέμων που έκαναν το ταξίδι πολύ επικίνδυνο.

Εκτός από το ότι αντιμετωπίζει τεράστια υλικοτεχνικά και νομικά εμπόδια, η συμφωνία δημιουργεί στρεβλά κίνητρα, τα οποία θα την υπονομεύσουν τελικά. Για παράδειγμα, ο στόχος της συμφωνίας είναι να μειώσει αισθητά τον αριθμό των προσφύγων που διασχίζουν παράνομα το Αιγαίο. Αλλά σύμφωνα με τους όρους του καθεστώτος «ένας έξω, ένας μέσα», η Άγκυρα έχει την δυνατότητα να στείλει έναν Σύριο πρόσφυγα προς την Ευρώπη μόνο αφότου υποδεχθεί έναν άλλο Σύριο πρόσφυγα που έχει επιστραφεί στην Τουρκία από την Ελλάδα. Αυτό ενθαρρύνει πραγματικά την τουρκική κυβέρνηση να επιτρέπει στους πρόσφυγες να μπαίνουν λαθραία στην Ελλάδα [12]. Περαιτέρω, ακόμη και αν η ΕΕ κάνει επανεγκατάσταση 72.000 προσφύγων μέσω αυτής της ανταλλαγής, δεν υπάρχει καμία νομική υποχρέωση για την Ευρώπη να υποδεχθεί περισσότερους. Η Γερμανία ελπίζει ότι μπορεί να ηγηθεί μιας συμμαχίας προθύμων να δεχθούν πρόσφυγες εθελοντικά. Αλλά έχει λίγους πρόθυμους συνεργάτες. Τον Σεπτέμβριο του 2015, η ΕΕ δεσμεύτηκε να μεταφέρει έως και 160.000 πρόσφυγες από την Ιταλία και την Ελλάδα προς άλλα κράτη της ζώνης Σένγκεν. Μέχρι τώρα, λιγότεροι από 1.000 από αυτούς έχουν μετεγκατασταθεί, καθώς τα κράτη-μέλη έχουν αποδεχθεί πολύ λιγότερους από τις ποσοστώσεις τις οποίες είχαν υποσχεθεί ή έχουν αρνηθεί να δεχθούν οποιονδήποτε πρόσφυγα εντελώς -όπως έχουν κάνει η Ουγγαρία, η Σλοβακία και τώρα η Πολωνία.

Η συμφωνία θα κάνει επίσης λίγα για να αποτρέψει τους πρόσφυγες από το να ζητήσουν εναλλακτικές διαδρομές. Αν είστε ένας από σχεδόν τρία εκατομμύρια πρόσφυγες που παλεύουν στην Τουρκία και μπορείτε να μάθετε ότι μόνο σε ένα μικρό κλάσμα θα χορηγηθεί άσυλο στην Ευρώπη, έχετε ακόμα αφθονία λόγων να ρισκάρετε τις πιθανότητές σας με τους λαθροδιακινητές. Εάν η βαλκανική διαδρομή κλείσει εντελώς, τα κυκλώματα λαθροδιακινητών και οι πρόσφυγες θα βρουν μακρύτερες και πιο επικίνδυνες διαδρομές, όπως μέσω του Καυκάσου και της Ουκρανίας, ή από την Μαύρη Θάλασσα μέσω της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας. Αυτόν τον μήνα παρατηρήθηκε ήδη μια αιχμή στον αριθμό των προσφύγων που ταξιδεύουν προς την Ιταλία μέσω της Λιβύης, και η ΕΕ δεν θα είναι σε θέση να υπογράψει μια συμφωνία που περιλαμβάνει επιστροφές προσφύγων σε ένα αποτυχημένο κράτος.

Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ

Εάν οι Ευρωπαίοι ηγέτες πίστευαν ότι αυτή η συμφωνία θα είναι ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός για την επίλυση της κρίσης των προσφύγων, αυταπατώνται. Η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας πιθανότατα θα καταρρεύσει κατά την διάρκεια της εφαρμογής της. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες στην συνέχεια θα αναγκαστούν να πάνε πίσω στο σχεδιαστήριο. Όταν το κάνουν, θα πρέπει να αντιμετωπίσουν ορισμένες ενοχλητικές αλήθειες για το τι θα χρειαστεί για την επίλυση της κρίσης των προσφύγων και για να διαφυλαχθεί η ελεύθερη κυκλοφορία εντός της Ευρώπης.

Κατ’ αρχήν, η δωροδοκία της Τουρκίας ώστε να ενεργεί ως ουδέτερη ζώνη μεταξύ της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής μπορεί να είναι δελεαστική, αλλά αυτό δεν είναι υποκατάστατο της οικοδόμησης μιας αποτελεσματικής κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής για τον έλεγχο των συνόρων και το άσυλο. Για να είναι σίγουρη, η ΕΕ έχει θέσει σε εφαρμογή ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου (Common European Asylum System) και έχει μια υπηρεσία για να συντονίζει και να υποστηρίζει την επιβολή των εξωτερικών συνόρων, γνωστή ως Frontex. Αλλά η εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ για το άσυλο από τα κράτη-μέλη κατέρρευσε όταν η προσφυγική κρίση εμφανίστηκε το 2015 και η Frontex δεν διέθετε την ικανότητα και την εξουσία να παρεμβαίνει, όπως απαιτείται. Πολλοί μπορεί να μπήκαν στον πειρασμό να κατηγορήσουν τις Βρυξέλλες για αυτές τις αποτυχίες, αλλά ξανά και ξανά υπήρξαν κυβερνήσεις κρατών-μελών που είτε έχουν μπλοκάρει τις προτάσεις της ΕΕ για την αντιμετώπιση της κρίσης είτε έχουν συμφωνήσει σε νέες πολιτικές αλλά δεν κατάφεραν να τις εφαρμόσουν.

Κατά το τέλος του 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε ανοίξει 75 υποθέσεις εναντίον 19 κρατών-μελών της ΕΕ για παραβίαση των νόμων της ΕΕ περί ασύλου [13]. Για παράδειγμα, τα κράτη-μέλη είχαν υπονομεύσει ανοιχτά τον Κανονισμό του Δουβλίνου, ο οποίος έκρινε ότι οι αιτούντες άσυλο θα πρέπει να λαμβάνονται και να διευθετούνται στην πρώτη χώρα της ΕΕ όπου εισέρχονται. Η Ελλάδα και άλλα κράτη κατά μήκος της βαλκανικής οδού αγνόησαν τους κανόνες, αφήνοντας τους μετανάστες να ταξιδεύουν για την Βόρεια Ευρώπη. Η Μέρκελ, με ευγενείς προθέσεις, παραβίασε τους κανόνες με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο. Ανακοίνωσε το περασμένο καλοκαίρι ότι θα καλωσόριζε Σύριους στην Γερμανία και δεν θα τους έστελνε πίσω στις χώρες της ΕΕ όπου είχαν εισέλθει αρχικά. Η Ουγγαρία αντέδρασε με την οικοδόμηση ενός συνοριακού τείχους και στήνοντας δίκες-φάρσες -περίπου 21.89 στους τελευταίους επτά μήνες- καταδικάζοντας το 99% αυτών των μεταναστών, πολλοί εξ αυτών από την Συρία, για «παράνομες διελεύσεις» και άλλα συνοριακά εγκλήματα.

Ένας έφιππος αστυνομικός οδηγεί μια ομάδα μεταναστών κοντά στην Dobova, στην Σλοβενία, στις 20 Οκτωβρίου 2015. SRDJAN ZIVULOVIC / REUTERS
----------------------------------------

Άλλα μέλη της ΕΕ έχουν υπονομεύσει το σύστημα μετεγκατάστασης των προσφύγων, το οποίο υποσχέθηκε να επανεγκαταστήσει 160.000 πρόσφυγες από την Ιταλία και την Ελλάδα σε άλλες χώρες της περιοχής Σένγκεν. Η Ουγγαρία και η Σλοβακία αρνήθηκαν να συμμετάσχουν και δημιούργησαν νομικά προβλήματα στο σχήμα αυτό, ενώ άλλα κράτη έχουν μέχρι στιγμής αποτύχει να υποδεχθούν τις ποσοστώσεις τους. Στον απόηχο των τρομοκρατικών επιθέσεων της περασμένης εβδομάδας στις Βρυξέλλες, η κυβέρνηση της Πολωνίας εγκατέλειψε την προηγούμενη δέσμευσή της να δεχθεί πρόσφυγες. Τέλος, οι κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν αμελήσει να προσφέρουν το κατάλληλο προσωπικό για τα υποστηριζόμενα από την ΕΕ «hotspots» για την διευθέτηση των μεταναστών στην Ιταλία και την Ελλάδα.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Αν και δεν υπάρχει εύκολη λύση για την κρίση προσφύγων στην Ευρώπη, η χαώδης αντίδραση των κρατών-μελών της ΕΕ έχει επιδεινώσει την κατάσταση. Η συμφωνία με την Τουρκία θα είναι, στην καλύτερη περίπτωση, αργή ή θα ανακατευθύνει την ροή των μεταναστών.

Αντιμέτωπες με αυτή την πραγματικότητα, οι κυβερνήσεις των κρατών της ΕΕ έχουν να κάνουν μια επιλογή. Εάν η ΕΕ συνεχίσει την τρέχουσα πορεία της, η ζώνη Σένγκεν θα διαλυθεί περαιτέρω καθώς οι προσωρινές περιφράξεις και οι έλεγχοι στα σύνορα που χωρίζουν τα κράτη-μέλη θα μονιμοποιηθούν. Το οικονομικό κόστος [14] από την περιορισμένη κίνηση θα είναι τεράστιο, με τις εκτιμήσεις να κυμαίνονται από 5 δισ. ως 18 δισ. ευρώ (από 5,6 δισ. ως 20 δισ. δολάρια) ετησίως, λόγω των ζημιών στο εμπόριο, στις άμεσες ξένες επενδύσεις και τον τουρισμό. Το κόστος για την ευρωπαϊκή ενότητα θα είναι ακόμα μεγαλύτερο. Οι μετανάστες θα συνεχίσουν να μαραζώνουν σε άθλιες συνθήκες στην Ελλάδα, την Ιταλία και αλλού, προκαλώντας τεράστιο ανθρώπινο πόνο και θα φέρουν αισχύνη πάνω από την Ευρώπη στο σύνολό της.

Αλλά αν οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών της ΕΕ πραγματικά θέλουν να προσφέρουν μια αποτελεσματική απάντηση στην κρίση των προσφύγων και να διατηρηθεί η ελεύθερη κυκλοφορία εντός του χώρου Σένγκεν, θα πρέπει να συγκεντρώσουν σημαντικά τον έλεγχο επί των κοινών εξωτερικών τους συνόρων και επί της πολιτικής ασύλου. Η ΕΕ πρέπει να προχωρήσει με την δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Συνοριακού και Λιμενικού Σώματος, όπως προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Για να χρηματοδοτήσει ένα πραγματικό Ευρωπαϊκό Συνοριακό και Λιμενικό Σώμα και να τηρήσει την δέσμευσή της για την βελτίωση των ανθρωπιστικών συνθηκών στην Συρία, η ΕΕ θα πρέπει να κινητοποιήσει σημαντικούς πόρους. Μακροπρόθεσμα, οι νέες πηγές εσόδων για την κρίση των προσφύγων δεν μπορούν να προέλθουν από τις εθελοντικές δεσμεύσεις από τα κράτη-μέλη, τα οποία τελικά ίσως να μην καλυφθούν. Μέλη που αποδεικνύονται ανίκανα να ελέγξουν τα εξωτερικά σύνορα της Σένγκεν πρέπει να επιδιώξουν την στήριξη της ΕΕ και, εάν είναι απαραίτητο, προσωρινά να επιτρέψουν στην ΕΕ να περιπολεί στα σύνορα τους. Αν αρνηθούν, δημιουργούν κινδύνους για την ασφάλεια άλλων κράτη, και θα πρέπει να αποπεμφθούν από την ζώνη ελεύθερης κυκλοφορίας Σένγκεν.

Τα κράτη πρέπει επίσης να σέβονται και να εφαρμόζουν τους κοινούς κανόνες ασύλου της ΕΕ. Είναι άδικο και μη βιώσιμο για ορισμένα μέλη της Ένωσης, πάνω απ’ όλα την Γερμανία, να καλωσορίζουν και να υποστηρίζουν τεράστιο αριθμό νόμιμων αιτούντων άσυλο, ενώ άλλες, όπως η Ουγγαρία, να απορρίπτουν σχεδόν όλα τα αιτήματα. Εάν οι κυβερνήσεις αρνούνται να αναλάβουν το δικό τους δίκαιο μερίδιο, τότε, όπως εννόησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή [15] όταν αρχικά πρότεινε το καθεστώς μετεγκατάστασης των προσφύγων, θα πρέπει να αναγκαστούν να πληρώσουν πρόστιμο για να βοηθήσουν στην χρηματοδότηση της φροντίδας των προσφύγων στις χώρες που επωμίζονται το βάρος. Αν αυτές αρνούνται να πληρώσουν το πρόστιμο, τότε και αυτές θα πρέπει να αποπέμπονται από τον χώρο Σένγκεν.

Καθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες αμφιταλαντεύονται με ψευτο-λύσεις, όπως η συμφωνία με την Τουρκία, το παράθυρο για την εξεύρεση του σωστού σχεδίου γίνεται στενότερο. Ας ελπίσουμε ότι εξακολουθεί να έχει απομείνει κάτι που να μοιάζει με αλληλεγγύη μέχρι την στιγμή που η Ευρώπη θα αναγνωρίσει την ανεπάρκεια της συμφωνίας και θα πάει πίσω στο σχεδιαστήριο για να βρει μια καλύτερη διευθέτηση, η οποία θα περιλαμβάνει μια κοινή εξωτερική πολιτική συνόρων και ασύλου.

Εν τω μεταξύ, η ΕΕ πρέπει να δράσει γρήγορα για να ανακουφίσει τα δεινά των τριών εκατομμυρίων προσφύγων στην Τουρκία. Η ΕΕ πρέπει να ακολουθήσει την υπάρχουσα δέσμευσή της να παραδώσει 3 δισ. ευρώ ως βοήθεια στους Σύριους πρόσφυγες στην Τουρκία και πρέπει να ασκήσει πίεση στην Άγκυρα να τηρήσει την υπόσχεσή της να ανοίξει την αγορά εργασίας της σε αυτούς. Μέχρι οι πρόσφυγες στην Τουρκία και σε άλλες χώρες της περιοχής να μπορούν να ζουν σε ανεκτές συνθήκες και να ενσωματωθούν κοινωνικά και οικονομικά, θα συνεχίσουν να διακινδυνεύουν τα πάντα για την ελπίδα να φτάσουν στην Ευρώπη.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2016-03-29/europes-lousy-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/western-europe/2015-09-02/europe...
[2] https://www.amnesty.org/en/latest/news/2016/03/eu-turkey-refugee-deal-a-...
[3] http://www.npr.org/2016/03/16/470715920/eu-turkey-migration-plan-faces-f...
[4] http://www.ft.com/intl/cms/s/0/ff442fb6-ecfc-11e5-bb79-2303682345c8.html...
[5] https://www.washingtonpost.com/world/european-union-predicts-3-million-m...
[6] https://twitter.com/eucopresident/status/710887921067409408
[7] http://www.unhcr.org/56f10d049.html
[8] http://www.unhcr.org/4ec262df9.html
[9] https://www.amnesty.org/download/Documents/180000/eur440161994en.pdf
[10] https://euobserver.com/migration/132779
[11] http://data.unhcr.org/mediterranean/country.php?id=83
[12] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2015-12-09/dont-fe...
[13] https://www.foreignaffairs.com/articles/western-europe/2013-10-24/shipwr...
[14] http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ATAG/2016/579074/EPRS_ATA%2...
[15] http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-15-5698_en.htm

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition