Η σύγκρουση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν είναι πια «παγωμένη» | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η σύγκρουση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν είναι πια «παγωμένη»

Γιατί εξακολουθεί να επιμένει η βία

Η σύγκρουση μεταξύ Αρμενικών [1] και του Αζερικών [2] δυνάμεων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ [3] στις αρχές Απριλίου ήταν η πιο αιματηρή από τότε που η Ρωσία [4] μεσολάβησε για μια κατάπαυση του πυρός μεταξύ των χωρών για τον τερματισμό των εχθροπραξιών στην περιοχή το 1994. Οι μάχες τον Απρίλιο άφησαν νεκρούς περίπου 30 άτομα, στρατιώτες και αμάχους. Και δεν έκανε τίποτα για να επιλύσει μια σύγκρουση που σιγοβράζει από την εποχή της ρωσικής επέμβασης.

Η δυστοκία για την διαμάχη πηγάζει τόσο από τις σημερινές επιπλοκές όσο και από τις ασύμβατες ιστορικές αφηγήσεις, τις αντιλήψεις περί δικαιοσύνης και τα συναισθήματα της θυματοποίησης και στις δύο πλευρές. Συγκινησιακά φορτισμένα θέματα για την γη, την ταυτότητα και την τιμή, έχουν καταστήσει σχεδόν αδύνατο στους διαμεσολαβητές να ωθήσουν τις αντιπάλους προς τους απαραίτητους συμβιβασμούς για οποιαδήποτε ανθεκτική πολιτική διευθέτηση κατά την διάρκεια των τελευταίων 20 ετών.

Ήταν ο Στάλιν, ο επικεφαλής ειδικός των Μπολσεβίκων για τις περιφερειακές εθνικότητες, ο οποίος επέβλεψε την χάραξη των συνόρων των δημοκρατιών της Ένωσης που τελικά θα απάρτιζαν την Σοβιετική Ένωση. Κατά την διάρκεια των δύο ετών της ανεξαρτησίας μεταξύ της κατάρρευσης της αυτοκρατορικής Ρωσίας και της ανόδου της Σοβιετικής Ένωσης, την περίοδο 1918-1920, η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν είχαν πολεμήσει για τρεις περιοχές με μικτούς πληθυσμούς κατά μήκος των υποτιθέμενων συνόρων τους. Υπό την εποπτεία του Στάλιν, από μια περιοχή πήγε στην καθεμιά από τις νέες σοβιετικές δημοκρατίες: Το Ναχιτσεβάν στο Αζερμπαϊτζάν και το Zangezur στην Αρμενία. Η τρίτη, το ορεινό Καραμπάχ, δόθηκε στο Αζερμπαϊτζάν, αλλά ως μια αυτόνομη περιοχή με πολιτιστικά και διοικητικά δικαιώματα για την αρμενική πλειοψηφία της. Η προκύπτουσα αναντιστοιχία μεταξύ των εθνικών και των διοικητικών ορίων δεν ήταν η μοναδική -παρόμοιες ζώνες δημιουργήθηκαν στην Γεωργία και αλλού, και οι περισσότερες παρήγαγαν διχόνοια μεταξύ των εθνοτικών ομάδων που προσπαθούν να υπερασπιστούν την «ιστορική» κληρονομιά τους.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η απόφαση του Στάλιν για το Καραμπάχ έσπειρε τους σπόρους της σύγκρουσης. Οι φωνές της δυσαρέσκειας φιμώνονταν όσο η κεντρική σοβιετική κυβέρνηση ήταν ισχυρή. Αλλά, καθώς αποδυναμωνόταν υπό τον σοβιετικό πρόεδρο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, η εθνικιστική ρητορική που απαιτούσε την μεταβίβαση του Καραμπάχ προς την Αρμενία αναθερμάνθηκε και οι ένοπλες συγκρούσεις ακολούθησαν σύντομα. Όταν η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε το 1991, η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους. Μέσα σε λίγες μέρες, οι Αρμένιοι του Καραμπάχ ανακήρυξαν την απόσχιση από το Αζερμπαϊτζάν με βάση το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Το Αζερμπαϊτζάν απέρριψε την κίνηση, επικαλούμενο την αρχή της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών. Η πρόσφατα ανεξάρτητη Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν ήταν τώρα εμπόλεμες χώρες σε μια σταδιακή κλιμάκωση του ένοπλου αγώνα.

13042016-1.jpg

Αρμενικό πυροβολικό κοντά στην πόλη Martuni στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στις 8 Απριλίου 2016. REUTERS
--------------------------------------------

Μέχρι τη στιγμή που τα όπλα σίγησαν τον Μάιο του 1994, το Αζερμπαϊτζάν είχε χάσει σχεδόν το 15% του εδάφους του -το Καραμπάχ συν επτά περιοχές γύρω του (Agdam, Fizuli, Jabrail, Kelbajar, Lachin, Qubadli και Zangilan). Οι Αρμένιοι τόσο της Αρμενίας όσο και του Καραμπάχ φάνηκε να βλέπουν αυτές τις περιοχές όχι σαν διαπραγματευτικό χαρτί με στόχο την ανεξαρτησία του Καραμπάχ, αλλά ως ουσιαστικές ζώνες για την εξασφάλιση των εδαφικών τους κερδών. Οι Αζέροι, οι οποίοι αντιπροσώπευαν το ένα τέταρτο του πληθυσμού του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, έφυγαν, εκδιώχθηκαν ή σκοτώθηκαν. Την ίδια τύχη είχαν οι Αζέροι από τις επτά περιοχές –συνολικά περίπου 750.000 πρόσφυγες έφυγαν. Η Αρμενική μειονότητα του Αζερμπαϊτζάν, από παλιά τμήμα της εμπορικής και πολιτιστικής ζωής στην πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν, Μπακού, αναγκάστηκαν να φύγουν ή θανατώθηκαν. Η μαζική εκτόπιση και η αιματοχυσία σκλήρυναν την στάση [αμφοτέρων των πλευρών] και ώθησαν σε αμοιβαίο διασυρμό.

Οι Αρμένιοι γιόρτασαν τη νίκη τους στον πόλεμο του 1994 ως την τελική απόδοση της δικαιοσύνης˙ οι Αζέροι την κατήγγειλαν ως μια ξεκάθαρη αρπαγή γης που έπρεπε να αναιρεθεί. Η επιτακτική ανάγκη για επανάκτηση των χαμένων εδαφών και αναίρεση της ταπείνωσης της ήττας μπορεί να είναι το μόνο θέμα για το οποίο μπορούν να συμφωνήσουν οι Αζέροι σήμερα, ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους πεποιθήσεις ή την στάση τους απέναντι στην αυταρχική κυβέρνηση του προέδρου Ilham Aliyev. Δεν χρειάζεται κάποιος να ξοδέψει πολύ χρόνο στο Αζερμπαϊτζάν για να κατανοήσει τον βαθμό στον οποίο η ντροπή του 1994, και μια επίσημα προωθημένη αφήγηση της θυματοποίησης, ακόμα διαμορφώνουν την ταυτότητα και την πολιτική του.

Παρά το γεγονός ότι οι μελετητές της πολιτικής εξετάζουν την διαμάχη για το Καραμπάχ ως ένα παράδειγμα «παγωμένης σύγκρουσης», το κλισέ παραπλανά προσδίδοντας στην εικόνα μια παγωμένη ακινησία. Στην πραγματικότητα, η «γραμμή επαφής» που δημιουργήθηκε από την ανακωχή του 1994 δεν ήταν ούτε σταθερή ούτε ειρηνική. Στρατεύματα της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν ανταλλάσσουν συχνά πυρά εκεί. Δεκάδες άνθρωποι -στρατιώτες και άμαχοι- έχουν σκοτωθεί. Μια ιδιαίτερα σοβαρή άνοδος της βίας σημειώθηκε την περίοδο 2014-15, με τανκς, όλμους και άλλα βαρέα όπλα να ενεργοποιούνται και τους Αζέρους να καταφέρνουν να καταρρίψουν ένα αρμενικό στρατιωτικό ελικόπτερο για πρώτη φορά. Η συζήτηση περί πολέμου διαχύθηκε. Ένας ανήσυχος Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) εξέδωσε μια δήλωση [5] ζητώντας αυτοσυγκράτηση.

Η πυρετώδης διπλωματία δια τρίτων μερών τερμάτισε εκείνη την περίοδο της βίας. Ευτυχώς, το ίδιο μοτίβο φαίνεται να έχει επικρατεί κι αυτή την φορά. Η Μόσχα, ενώ υποδαυλίζει την φωτιά στην Ουκρανία, ενέπλεξε υψηλού επιπέδου Αρμένιους και Αζέρους αξιωματούχους μόλις άρχισε η αψιμαχία και το έπραξε επανειλημμένα μέχρι να επιλυθεί. Η Μόσχα απέφυγε να καταδικάσει το Αζερμπαϊτζάν, αν και η Αρμενία, μέλος του υπό ρωσική ηγεσία Οργανισμού Συλλογικής Ασφάλειας (Collective Security Treaty Organization, CSTO), είναι σύμμαχός της. Η Τριμερής Ομάδα Επαφής του ΟΑΣΕ στο Μινσκ, συν-προεδρευόμενη από την Γαλλία, την Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, επίσης έκανε έκκληση για τον τερματισμό των εχθροπραξιών.

Η Ρωσία, ακόμα ενοχλημένη από την κατάρριψη του πολεμικού αεροπλάνου της από τους Τούρκους κατά μήκος των συνόρων Τουρκίας-Συρίας πέρυσι, δεν έκρυψε την δυσαρέσκειά της με την Τουρκία όταν η Άγκυρα κατηγόρησε δημοσίως την αποτυχία του Ομίλου Μινσκ σχετικά με την πρόσφατη περίοδο βίας και δεσμεύθηκε να στηρίξει το Αζερμπαϊτζάν «μέχρι το τέλος». Όταν ανώτεροι Ρώσοι διπλωμάτες στηλίτευσαν μη κατονομαζόμενα αουτσάιντερ ότι αναδεύουν τις εντάσεις, δεν υπήρχε αμφιβολία για το ποιούς είχαν στο μυαλό τους.

Έτσι, για άλλη μια φορά, η παραβίαση της κατάπαυσης του πυρός του 1994 που θα μπορούσε να οδηγηθεί σε πλήρη πόλεμο έχει αποτραπεί. Ωστόσο, τα θέματα της διαφοράς μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν παραμένουν άλυτα. Η κατάπαυση του πυρός μπορεί να αποδειχθεί εύθραυστη δεδομένων των κερδών που το Αζερμπαϊτζάν έχει κάνει επί του εδάφους.

Οι Αρχές της Μαδρίτης [6] το 2009 που παρουσίασαν οι συμπρόεδροι της Ομάδας Μινσκ πρότειναν μια συμφωνία-πακέτο για μια διευθέτηση που και οι δύο ανταγωνιστές κάποτε αποδέχθηκαν: Απόσυρση της Αρμενίας από τις επτά περιοχές, ακολουθούμενη από την τοποθέτηση διεθνών ειρηνευτικών δυνάμεων και, στην συνέχεια, την διεξαγωγή ενός δημοψηφίσματος για να αποφασιστεί το τελικό καθεστώς του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, το οποίο θα συνδέεται με την Αρμενία με έναν διάδρομο γης.

Αλλά ένα αδιέξοδο στην εφαρμογή της [συμφωνίας] έκανε γρήγορα την εμφάνισή του και δεν έχει ακόμη ξεπεραστεί. Το Αζερμπαϊτζάν θέλει την Αρμενία να εκκενώσει το σύνολο, ή τουλάχιστον μερικές, από τις επτά επαρχίες ως προϋπόθεση για να αποφασιστεί η μοίρα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Οι Αρμένιοι επιμένουν σε μια σταδιακή απόσυρση, με το τελευταίο βήμα να είναι στην Kelbajar και την Lachin, τις πιο δυτικές από τις περιοχές που χάθηκαν από το Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο, οι οποίες θα συνδέουν την Αρμενία με το Καραμπάχ. Οι λεπτομέρειες για την Lachin, η οποία θα χρησιμεύσει ως διάδρομος γης που θα συνδέει το Καραμπάχ με την Αρμενία, δεν έχουν ακόμη εκπονηθεί. Επιπλέον, οι Αρμένιοι του Καραμπάχ, οι οποίοι κατέχουν σημαντικές πολιτικές θέσεις στην Αρμενία (συμπεριλαμβανομένων των θέσεων του Προέδρου και του υπουργού Άμυνας), αρνούνται ένα δημοψήφισμα του οποίου το χρονοδιάγραμμα και οι συμμετέχοντες παραμείνουν απροσδιόριστα. Το Μπακού θέλει οι Αζέροι πρόσφυγες που επιστρέφουν στο Καραμπάχ, στο πλαίσιο μιας ειρηνευτικής συμφωνίας για να χαρακτηριστούν ως ψηφοφόροι.

13042016-2.jpg

Αρμένιοι στρατιώτες συνομιλούν σε μια τάφρο σε θέσεις πυροβολικού, κοντά στην πόλη Martuni του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στις 7 Απριλίου 2016. REUTERS
------------------------------------------

Το μίσος που καλλιεργούν οι δύο πλευρές περιπλέκει περαιτέρω την προοπτική μιας διευθέτησης. Οι Αρμένιοι καθώς και οι Αζέροι δείχνουν το Καραμπάχ ως μια αστείρευτη πολιτιστική πηγή, και αμφότεροι έχουν δίκιο. Και οι δύο τονίζουν την ιστορική καταπίεσή τους, με τους Αζέρους πολιτικούς και ακαδημαϊκούς ηγέτες να συνδέουν τις σφαγές [κατά] των Αζέρων του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου με μετέπειτα καταστολές, ενώ οι Αρμένιοι κατάφεραν να κάνουν τις αποφάσεις περί γενοκτονίας να εγκριθούν από τις Δυτικές πρωτεύουσες. Μια μελέτη των σχολικών βιβλίων ιστορίας που ανατέθηκε στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν το 2012, αποκάλυψε δηλητηριώδη ρητορική εναντίον του «ιστορικού εχθρού» της διπλανής πόρτας. Οι μαθητές, αφού έχουν διδαχθεί από αυτά τα βιβλία και ζουν σε εθνικά ομοιογενείς κοινωνίες, παπαγαλίζουν την αφήγηση της μομφής και της δυσπιστίας. Τέλος, οι Αρμένιοι που χρησιμοποιούν τον όρο «Artsakh» (Αρτσάχ) για το Καραμπάχ εννοούν όχι μόνο την πρώην αυτόνομη περιοχή της σοβιετικής εποχής, αλλά ολόκληρη την κατεχόμενη περιοχή, κάτι που λειτουργεί ενάντια σε μια τελική συμφωνία που θα συνεπάγεται συμβιβασμούς σε μεγάλο μέρος αυτής της γης.

Έτσι, η διαμάχη κακοφορμίζει, η κατάπαυση του πυρός παραμένει εύθραυστη, και η δυνατότητα για άλλη μια έξαρση της βίας παραμένει αμείωτη. Το status quo ταιριάζει πολιτικά στην Αρμενία, αλλά είναι επικίνδυνο. Το Αζερμπαϊτζάν το βρίσκει ανυπόφορο. Η πρόσφατη βία ισοδυναμεί με ένα σήμα από το Μπακού, ότι θέλει να ενισχύσει την θέση του στο έδαφος για να αποκτήσει επιρροή στις διαπραγματεύσεις.

Για να αποδείξει την αποφασιστικότητά του και να ενισχύσει τις πιθανότητές του να ξαναπάρει τα χαμένα εδάφη, το Αζερμπαϊτζάν έχει χρησιμοποιήσει τον πλούτο που έχει συσσωρεύσει κατά την διάρκεια της έκρηξης των ενεργειακών τιμών για να αγοράσει τεράστιες ποσότητες όπλων. Κατατάσσεται δεύτερη στην Ευρώπη [7] σε στρατιωτικές εισαγωγές, με την Ρωσία να αντιπροσωπεύει το 80% της αξίας σε δολάρια. Ο αμυντικός προϋπολογισμός του Αζερμπαϊτζάν το 2015 [8] ο οποίος ανήλθε σε 3,7 δισ. δολάρια -30 φορές [9] αύξηση από το 2000- είχε ξεπεράσει ολόκληρο τον προϋπολογισμό της Αρμενίας [10] από το 2011. Ο αμυντικός προϋπολογισμός της Αρμενίας το 2015, αντίθετα, ανήλθε σε 448 εκατ. $. Παρά το γεγονός ότι έχει ξεπεραστεί σε πόρους, η Αρμενία, η οποία στηρίζεται επίσης σε ρωσικά όπλα, έχει ενισχύσει επίσης τον στρατό της, βοηθούμενη από μια πιστωτική γραμμή 200 εκατομμυρίων δολαρίων [11] από την Μόσχα τον Ιούνιο του 2015. Η πρόσφατη πτώση των τιμών του πετρελαίου έχει αναγκάσει το Αζερμπαϊτζάν να περικόψει τις αγορές όπλων, αλλά με ένα ΑΕΠ [12] το οποίο υπερβαίνει εκείνο Αρμενίας με συντελεστή επτά το 2014, έχει περισσότερα μετρητά στο χέρι.

Επειδή η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν έχουν ενισχυθεί στρατιωτικά, ένας πόλεμος μεταξύ τους θα είναι πολύ πιο θανατηφόρος από εκείνο του 1992-94. Ακόμα, το Αζερμπαϊτζάν μπορεί να αποφασίσει να αναλάβει τον κίνδυνο εάν κρίνει ότι η διπλωματική οδός είναι αδιέξοδη ή εάν μια εγχώρια αναταραχή οδηγήσει τον Αλίεφ να αναζητήσει έναν περισπασμό. Το Αζερμπαϊτζάν ήταν ανήσυχο αφότου η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος, του μανάτ, τον περασμένο Δεκέμβριο προκάλεσε απότομες αυξήσεις των τιμών. Η οργή για την πολιτική καταπίεση έχει περιοριστεί, αλλά οι αποκαλύψεις των εγγράφων του Παναμά [13] σχετικά με τον κρυφό πλούτο της οικογένειας Αλίεφ μπορεί να ενισχύσει την δημόσια δυσπιστία στις Αρχές.

Παρά την πίεση να δράσει, ένας ανανεωμένος πόλεμος θα βλάψει τα συμφέροντα των επιχειρήσεων του Αζερμπαϊτζάν στα οποία η κυβερνώσα οικογένεια συμμετέχει ενεργά. Ο αγωγός Μπακού-Τσεϊχάν [14], ο οποίος μεταφέρει ένα εκατομμύριο βαρέλια πετρελαίου την ημέρα στις διεθνείς αγορές και διασχίζει περιοχές κοντά στην ζώνη των συγκρούσεων σε ένα τμήμα του συνολικού μήκους των 275 μιλίων μέσω του Αζερμπαϊτζάν, θα μπορούσε να χτυπηθεί, σκόπιμα ή κατά λάθος. Το κρατικό μερίδιο των εσόδων από το πετρέλαιο πηγαίνει σε ένα Ταμείο πετρελαίου (το Κρατικό Ταμείο Πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν ή SOFAZ) που ελέγχεται από τον πρόεδρο. Ο ίδιος ο Αλίεφ έχει ξεκινήσει ματαιόδοξα έργα για να προσελκύσει διεθνείς τουρίστες, που κυμαίνονται από την διεξαγωγή του Διαγωνισμού Τραγουδιού της Eurovision το 2012 μέχρι την φιλοξενία των Ευρωπαϊκών Αγώνων το 2015 και τον προγραμματισμένο αγώνα Φόρμουλα Ένα αυτό το καλοκαίρι. Οι κυβερνώντες ολιγάρχες της χώρας έχουν πολλά να χάσουν αν ξεσπάσουν ξανά μάχες. Πράγματι, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οι ηγέτες του Αζερμπαϊτζάν θα προχωρήσουν στο Καραμπάχ εάν δεν είναι σίγουροι για τον έλεγχο της συγκυρίας ή δεν έχουν διαβεβαιωθεί από έναν πανίσχυρο εταίρο ότι η διάρκεια της φασαρίας δεν θα διαρκέσει πολύ.

Ωστόσο, αν επαναληφθεί η μάχη, η κλιμάκωση θα είναι ένας μεγάλος κίνδυνος. Μόλις έπεσαν οι πρώτοι πυροβολισμοί τον Απρίλιο και οι Αρμένιοι πήγαν εθελοντικά να συμμετάσχουν στην μάχη. Η διεθνής διασπορά θα υποστηρίξει την Αρμενία σε περίπτωση πολέμου. Η Τουρκία θα μπορούσε να μπει για να βοηθήσει το Αζερμπαϊτζάν, μια συντροφική τουρκική μουσουλμανική χώρα. Πέρα από την εθνική αλληλεγγύη, η αξιοπιστία της Άγκυρας θα είναι υπό κρίσιν, δεδομένης της στομφώδους ρητορείας της. Μια τουρκική παρέμβαση θα βάλει την Ρωσία επί τόπου στο παιχνίδι καθώς η Αρμενία, ως μέλος του CSTO, είναι σύμμαχός της. Το Ιράν, το οποίο βλέπει το Αζερμπαϊτζάν ως αντίπαλο για την πίστη των τουρκόφωνων εκατομμυρίων [ατόμων] κατά μήκος των κοινών συνόρων τους, είναι πιθανό να βοηθήσει την Αρμενία, όπως έκανε και στον προηγούμενο πόλεμο.

Η ανάφλεξη τον Απρίλιο θα πρέπει να χρησιμεύσει ως μια υπενθύμιση ότι η διαμάχη Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν δεν μπορεί να σιγοβράζει επ’ αόριστον. Ακόμα κι αν ούτε η Αρμενία ούτε το Αζερμπαϊτζάν πιθανώς δεν θέλουν έναν ολομέτωπο πόλεμο, αυτό που ο ένα από τους δύο προτίθεται να οργανώσει ως μια περιορισμένη επίδειξη δύναμης θα μπορούσε να βγει εκτός ελέγχου.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/armenia/2016-04-12/unfrozen-conf...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/regions/armenia
[2] https://www.foreignaffairs.com/regions/azerbaijan
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/armenia/2014-05-03/nagorno-karab...
[4] https://www.foreignaffairs.com/regions/russian-federation
[5] http://www.osce.org/mg/136876
[6] http://www.osce.org/mg/51152
[7] http://www.eurasianet.org/node/72581
[8] http://www.sipri.org/research/armaments/milex/milex_database
[9] http://www.rferl.org/content/caucasus-report-armenian-russia-military-al...
[10] http://www.eurasianet.org/node/77171
[11] http://armenianow.com/karabakh/65264/armenia_karabakh_war_weapons_azerba...
[12] http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD
[13] https://panamapapers.icij.org/20160404-azerbaijan-hidden-wealth.html
[14] http://www.bp.com/en_ge/bp-georgia/about-bp/bp-in-georgia/baku-tbilisi-c...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition