Όταν τα νοσοκομεία γίνονται στόχοι | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Όταν τα νοσοκομεία γίνονται στόχοι

Πώς απέτυχε το Διεθνές Δίκαιο στην Συρία
Περίληψη: 

«Όλο και πιο συχνά, επιθέσεις σε εγκαταστάσεις υγείας και στο ιατρικό προσωπικό δεν είναι απλώς μεμονωμένες ή τυχαίες στον αχό στο πεδίο της μάχης, αλλά μάλλον ο επιδιωκόμενος στόχος των μαχητών», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Ban Ki-moon. «Αυτό είναι ντροπή και ασυγχώρητο».

Η BETCY JOSE είναι επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, στο Ντένβερ.

«Η αναζήτηση ή η παροχή υγειονομικής περίθαλψης δεν πρέπει να είναι μια ποινή θανάτου», τόνισε η Joanne Liu, πρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, κατά την διάρκεια ομιλίας της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ στις 3 Μαΐου. Λίγες ημέρες νωρίτερα, βόμβες είχαν εκραγεί μέσα στο νοσοκομείο Al Quds στο Χαλέπι , σκοτώνοντας τον τελευταίο παιδίατρο της πόλης, και στην συνέχεια σε ένα κρατικό συριακό μαιευτήριο. Το Συμβούλιο Ασφαλείας ψήφισε ομόφωνα υπέρ ενός ψηφίσματος που ζητά αυξημένη προστασία για τους εργαζόμενους του τομέα της υγείας, τους ασθενείς τους, και τα νοσοκομεία. «Όλο και πιο συχνά, επιθέσεις σε εγκαταστάσεις υγείας και στο ιατρικό προσωπικό δεν είναι απλώς μεμονωμένες ή τυχαίες στον αχό στο πεδίο της μάχης, αλλά μάλλον ο επιδιωκόμενος στόχος των μαχητών», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Ban Ki-moon. «Αυτό είναι ντροπή και ασυγχώρητο».

Η εσκεμμένη στόχευση των νοσοκομείων και του ιατρικού προσωπικού δεν είναι μοναδική στον συριακό πόλεμο˙ έχουν ήδη χτυπηθεί στους πολέμους στην Υεμένη, το Νότιο Σουδάν και τη Σρι Λάνκα, επίσης. Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα είναι τόσο σοβαρό ώστε η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού (ΔΕΕΣ) έχει ξεκινήσει ένα νέο πρόγραμμα που ονομάζεται «Η Φροντίδα Υγείας σε Κίνδυνο» (Health Care in Danger) για να κάνει πιο γνωστό το συστημικό πρόβλημα.

Αλλά η κατάσταση στην Συρία είναι, κατά κάποιο τρόπο, άνευ προηγουμένου. Σύμφωνα με τους Γιατρούς για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (Physicians for Human Rights), μια ομάδα υπεράσπισης που εδρεύει στις ΗΠΑ, «η κλίμακα και η βιαιότητα των επιθέσεων κατά συριακών ιατρικών εγκαταστάσεων και επαγγελματιών της υγείας είναι απαράμιλλη» στα 30 χρόνια της ιστορίας της τεκμηρίωσης επιθέσεων στην ιατρική περίθαλψη. Ο Michael Van Rooyen, ο διευθυντής της Ανθρωπιστικής Πρωτοβουλίας του Harvard, έχει συμφωνήσει ότι «η Συρία είναι το πιο αξιοσημείωτο και διαβόητο παράδειγμα» μιας αυξανόμενης τάσης σκόπιμων επιθέσεων σε ιδρύματα υγειονομικής περίθαλψης. Η κατάσταση έχει γίνει τόσο τρομερή που οι επαγγελματίες του ιατρικού τομέα και των ΜΚΟ εκεί, αναγκάστηκαν να παρέχουν φροντίδα στα πιο απίθανα μέρη, συμπεριλαμβανομένων εργοστασίων, σπηλαίων, και κοτετσιών.

24052016-1.jpg

Ένα αγόρι, ο οποίος εκκενώθηκε με άλλους από τις πολιορκημένες από αντάρτες πόλεις Foua και Kefraya στην βορειοδυτική επαρχία της Ιντλίμπ, στέκεται μέσα σε ένα νοσοκομείο που χτυπήθηκε από έκρηξη στις παρυφές της περιοχής Sayeda Zeinab, νότια της Δαμασκού, στην Συρία, στις 25 Απριλίου 2016. OMAR SANADIKI / REUTERS
------------------------------------------

Οι άμεσοι θάνατοι και οι τραυματισμοί που προκαλούνται από επιθέσεις σε νοσοκομεία αποτελούν μια τραγωδία. Αλλά οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις μπορεί να είναι ακόμη πιο καταστροφικές καθώς η συνήθης φροντίδα για διαχειρίσιμες ασθένειες δεν είναι διαθέσιμη. Έτσι δεν δημιουργεί καμία έκπληξη το ότι η στόχευση των ιατρικών υποδομών αποτελεί έγκλημα πολέμου σύμφωνα με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο.

Γιατί λοιπόν εξακολουθούν να φέρουν το κύριο βάρος της βίας; Εκτός από πολλούς άλλους σχετικούς με τις συγκρούσεις παράγοντες που εμπλέκονται, το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο μπορεί να παίζει και το ίδιο κάποιον ρόλο. Στην πραγματικότητα, η ιατρική περίθαλψη κατά την διάρκεια των συγκρούσεων είναι στενά συνδεδεμένη με την ιστορία του κωδικοποιημένου διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Ο Ερρίκος Ντυνάν, ιδρυτής του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, ήταν τόσο συγκλονισμένος από το δράμα των τραυματισμένων στρατιωτών που ξεκίνησε ένα κίνημα για να δημιουργήσει διεθνείς νόμους για την προστασία τους. Ο κατάλογος των προστατευόμενων προσώπων σύντομα επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει τους επαγγελματίες της υγείας και τα νοσοκομεία που παρέχουν αμερόληπτη φροντίδα σε όλους τους τραυματίες μαχητές και τους αμάχους.

Αλλά το καθεστώς προστασίας παραμένει ασαφές σε ορισμένες βασικές έννοιες. Για παράδειγμα, ο νόμος δεν είναι απολύτως ξεκάθαρος σχετικά με τους κανόνες που κάνουν τις ιατρικές μονάδες επιλέξιμες για την προστασία που τους προσφέρει. Σύμφωνα με το Πρόσθετο Πρωτόκολλο ΙΙ στις Συμβάσεις της Γενεύης, οι ιατρικές μονάδες προστατεύονται «εκτός εάν αυτές χρησιμοποιούνται για την διάπραξη, εκτός της ανθρωπιστικής τους λειτουργίας, πράξεων επιβλαβών για τον εχθρό». Ωστόσο, όπως επισήμανε η Διεθνής Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού, «το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο δεν ορίζει την έννοια των ‘ενεργειών επιβλαβών για τον εχθρό’, ούτε τις ακριβείς συνέπειες της απώλειας της ειδικής προστασίας ή το πόσο καιρό διαρκεί». Για παράδειγμα, αν ένα νοσοκομείο όντως εμπλέκεται με ‘πράξεις επιβλαβείς για τον εχθρό’, θα γίνει αυτόματα ένας νόμιμος στρατιωτικός στόχος ή μήπως διατηρεί το πολιτικό καθεστώς του;

Το Πρόσθετο Πρωτόκολλο Ι, το οποίο ρυθμίζει τις διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις, παρέχει κάποια βοήθεια με το να καταχωρίζει το ποιες δραστηριότητες δεν θα αφαιρέσουν μια τέτοια προστασία, συμπεριλαμβανομένου του οπλισμού του προσωπικού για την υπεράσπισή τους, την διατήρηση φρουρών και την θεραπεία μελών των ενόπλων δυνάμεων ή άλλων μαχητών. Αλλά το Πρόσθετο Πρωτόκολλο ΙΙ, το οποίο διέπει τις μη διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις, όπως ορισμένοι νομικοί μελετητές κατατάσσουν εκείνη της Συρίας, δεν περιέχει τέτοιες διατάξεις.