Αποτρέποντας το Ιράν και την Σαουδική Αραβία από τον πόλεμο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Αποτρέποντας το Ιράν και την Σαουδική Αραβία από τον πόλεμο

Κάνοντας το Ριάντ και την Τεχεράνη να συνομιλήσουν
Περίληψη: 

Αν και οι δύο πλευρές είναι απρόθυμες να μιλήσουν η μια στην άλλη άμεσα, θα μπορούσαν να εξετάσουν το ενδεχόμενο δημιουργίας τεχνικών επιτροπών για την πρόληψη ενός ανοιχτού πολέμου. Οι τεχνοκράτες και οι πολιτικοί εμπειρογνώμονες των επιτροπών αυτών θα μπορούσαν να εργαστούν μεταξύ τους για να βρουν προσεγγίσεις που θα απαντούν στα συμφέροντα του άλλου, χωρίς την άμεση συμμετοχή των κυβερνήσεών τους.

Ο IBRAHIM FRAIHAT είναι βασικός συνεργάτης Εξωτερικής Πολιτικής στο Κέντρο Ντόχα του Ινστιτούτου Brookings και συνδεδεμένος μελετητής για την επίλυση διεθνών συγκρούσεων στο Πανεπιστήμιο Georgetown. Το τελευταίο βιβλίο του έχει τίτλο Unfinished Revolutions [1] (Yale, 2016).

Οι συγκρούσεις στην Μέση Ανατολή, είτε στο Ιράκ, τον Λίβανο, την Συρία είτε στην Υεμένη, μοιράζονται ένα κοινό στοιχείο: Την αντιπαλότητα μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας. Για πολλά χρόνια, αυτή η αντιπαλότητα έχει οξύνει την βία σε περιοχές που ήδη σπαράσσονται από τον πόλεμο, και δημιούργησε νέα πεδία μάχης όπου υπήρχε σχετική ειρήνη πριν.

Είναι επομένως δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οι δύο χώρες θα μπορούσαν να συγκλίνουν για το καλό της περιοχής. Αλλά θα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να συνυπάρξουν εάν η περιοχή πρόκειται ποτέ να γίνει ειρηνική. Ακόμα κι αν δεν μπορεί να επιλυθεί πλήρως ο ανταγωνισμός τους, μπορούν να εξακολουθούν να συγκρατούν την εχθρότητά τους. Το να συμβεί αυτό θα είναι μια πρόκληση, αλλά και οι δύο πλευρές μπορούν να λάβουν μέτρα τώρα που θα βοηθήσουν ώστε η Μέση Ανατολή να απομακρυνθεί από το χείλος της καταστροφής.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, μεταξύ άλλων, υπονόησε ότι η σύγκρουση μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν «χρονολογείται από χιλιετίες». Αλλά η ιστορία λέει αλλιώς. Παρά τις κάποιες περιόδους αυξημένης έντασης, ιδιαίτερα μετά την βομβιστική επίθεση στους Πύργους Khobar τον Ιούνιο του 1996, το Ιράν και η Σαουδική Αραβία ήταν πολιτισμένες [2] η μια προς την άλλη από το 1989 ως το 2005. Στην πραγματικότητα, οι Ιρανοί πρόεδροι Χασεμί Ραφσαντζανί και Μοχάμαντ Χατεμί κράτησαν έναν πιο μετριοπαθή τόνο από τους προκατόχους τους και επεδίωξαν την βελτίωση των σχέσεων με τα κράτη του Κόλπου. Αυτό οδήγησε το Ιράν και την Σαουδική Αραβία στην αποκατάσταση των διπλωματικών τους σχέσεων και την διεξαγωγή αμοιβαίων επισκέψεων μεταξύ των ηγετών τους. Οι σχέσεις, παρέμειναν ευγενικές ακόμη και κατά τις πρώτες ημέρες της διακυβέρνησης του Ιρανού προέδρου Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ. Αλλά το 2011 η Αραβική Άνοιξη άλλαξε την πολιτική δομή εξουσίας της περιοχής. Μακροχρόνιες δικτατορίες έπεσαν, αφήνοντας αναταραχή στην θέση τους. Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία είχαν την ευκαιρία να προσπαθήσουν να καθιερώσουν την υπεροχή τους σε πρόσφατα αποσταθεροποιημένες χώρες, και ακολούθησαν πόλεμοι δια πληρεξουσίων.

Τα πράγματα θα μπορούσαν εύκολα να καταλήξουν σε ανοιχτό πόλεμο μεταξύ των δύο χωρών. Για παράδειγμα, τον Απρίλιο του 2015, ένα ιρανικό αεροπλάνο επιχείρησε να σπάσει τον επιβληθέντα από την Σαουδική Αραβία αποκλεισμό της Υεμένης προσγειωνόμενο στην Σαναά. Σαουδαραβικά μαχητικά αεροσκάφη πέταξαν πολύ κοντά στο ιρανικό αεροσκάφος, και κατέστρεψαν διαδρόμους αεροδρομίων [3] για να αποτρέψουν την προσγείωση του αεροσκάφους. Δύο σαουδαραβικά F-15 ήρθαν τόσο κοντά στο ιρανικό αεροπλάνο που οι πιλότοι του θα μπορούσαν να δουν τα πρόσωπα του πιλότων των μαχητικών [4]. Αν είχε συμβεί ένα ατύχημα, τα ιρανικά μέσα ενημέρωσης θα είχαν αναφέρει ότι η Σαουδική Αραβία σκόπιμα κατέρριψε το ιρανικό τζετ. Το Ιράν δεν θα μπορούσε να έχει άλλη επιλογή από το να προβεί σε αντίποινα. Τέτοια «παρ’ ολίγον» [περιστατικά] υπογραμμίζουν την ανάγκη για ευρύτερη και πιο έξυπνη επικοινωνία μεταξύ των δύο χωρών. Όσο κι είναι δύσκολο για το Ιράν και την Σαουδική Αραβία να μιλήσουν ο ένας στον άλλο, αυτός εξακολουθεί να είναι ο καλύτερος τρόπος για τις δύο δυνάμεις να αποφύγουν τον πόλεμο.

Πέρα από την αποφυγή του πολέμου, η Σαουδική Αραβία και το Ιράν έχουν κάθε λόγο να προσπαθήσουν να τα πάνε καλά. Πράγματι, το μέλλον τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένο. Είναι οι δύο ισχυρότερες δυνάμεις στο εσωτερικό του μουσουλμανικού κόσμου, και αμφότερες έχουν λόγο στην διαμόρφωση της πορείας της Μέσης Ανατολής. Καμιά από τις δύο δεν μπορεί να επιτύχει μονομερώς -και οι δύο χρειάζονται ο ένας τον άλλο για να ολοκληρώσουν τους στόχους τους, είτε τους αρέσει είτε όχι. Αυτό οφείλεται στο υψηλό επίπεδο αλληλεξάρτησης μεταξύ των δύο γειτόνων, ιδιαίτερα στους τομείς της ασφάλειας του Κόλπου και της οικονομικής αλληλεξάρτησης στην περιοχή.

01062016-1.jpg

Ένας υποστηρικτής της οργάνωσης Jamiat Ahle Hadith φωνάζει συνθήματα κατά την διάρκεια διαδήλωσης προς υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας στην Πεσαβάρ, στο Πακιστάν, στις 15 Ιανουαρίου 2016. FAYAZ AZIZ / REUTERS
---------------------------------------