Μια Ζώνη Σένγκεν για το ΝΑΤΟ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μια Ζώνη Σένγκεν για το ΝΑΤΟ

Γιατί η συμμαχία χρειάζεται ανοιχτά σύνορα για τα στρατεύματα

Τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ είναι πρόθυμα να υπερασπιστούν το ένα το άλλο, και έχουν τα στρατεύματα και τον εξοπλισμό για να το πράξουν. Αλλά το να πάνε γρήγορα τα στρατεύματα και ο εξοπλισμός στον προορισμό τους, είναι ένα εντελώς διαφορετικό θέμα. Σε ορισμένα νέα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, οι γέφυρες και οι σιδηρόδρομοι απλά δεν είναι κατάλληλοι για μεγάλες μετακινήσεις στρατευμάτων. Αλλά ένα πράγμα απογοητεύει τους διοικητές ακόμη περισσότερο: Η επίπονη διαδικασία για να πάρουν την άδεια να μετακινήσουν στρατεύματα δια μέσω συνόρων.

«Ήμουν μάλλον αφελής», παραδέχεται ο αντιστράτηγος Ben Hodges, ο διοικητής του στρατού των ΗΠΑ στην Ευρώπη. «Υπέθεσα ότι επειδή αυτές ήταν χώρες του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, θα ήμασταν απλώς σε θέση να μετακινούμε στρατεύματα. Αλλά τα Υπουργεία Άμυνας δεν είναι υπεύθυνα για τα σύνορα».

Στην επικείμενη σύνοδο κορυφής στην Βαρσοβία, τα μέλη του ΝΑΤΟ θα συζητήσουν κοινές απαντήσεις για την ρωσική επιθετικότητα, και είναι πιθανό να συμφωνήσουν στην στάθμευση τεσσάρων ταγμάτων [1] -συνολικά περίπου 4.000 στρατιώτες, στα κράτη της Βαλτικής και την Πολωνία. Αλλά με την Ρωσία να σχηματίζει δύο νέες μεραρχίες στην δυτική στρατιωτική περιοχή της [2] η οποία συνορεύει με τα κράτη της Βαλτικής, 4.000 στρατιώτες σταθμευμένοι σε προωθημένη θέση ίσως να μην είναι αρκετοί για να αποτρέψουν μια πιθανή επίθεση. (Μια μεραρχία αποτελείται από 10.000 έως 20.000 στρατιώτες.)

08062016-1.jpg

Στρατεύματα των ΗΠΑ μετακινούνται κατά την διάρκεια της τακτικής προέλασης Dragoon Ride II κοντά στο Daugavpils, στην Λετονία, στις 6 Ιουνίου του 2016. INTS KALNINS / REUTERS
-----------------------------------

Πράγματι, «αν η αναδυόμενη ενισχυμένη προωθημένη παρουσία του ΝΑΤΟ πρόκειται να είναι κάτι περισσότερο από ένα συμβολικό συρματόπλεγμα», μου είπε ο Ian Brzezinski, ένας αναπληρωτής υφυπουργός Άμυνας υπό τον George W. Bush ο οποίος είναι τώρα βασικός συνεργάτης στο Atlantic Council, «το ΝΑΤΟ θα πρέπει να διεξάγει ασκήσεις επιβολής σε επίπεδο ταξιαρχίας έως μεραρχίας στην περιοχή της Βαλτικής».

Και πέρα από την αποτροπή, αν δεχθεί επίθεση ένα κράτος-μέλος, οι διοικητές του ΝΑΤΟ θα πρέπει γρήγορα να μαζέψουν στρατεύματα από διαφορετικές μεριές και να τα φέρουν από όλη την Ευρώπη στον προορισμό τους, ο οποίος κατά πάσα πιθανότητα θα είναι ένα νέο κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ.

Και εδώ είναι η επιπλοκή. Η μετακίνηση στρατευμάτων σε όλη την Ευρώπη απαιτεί άδεια σε κάθε σύνορο. «Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, είχαμε αρκετά καλά σχέδια για να μετακινούμαστε γρήγορα μέσα από τα σύνορα, αλλά μέχρι [την σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ το 2014 σ]την Ουαλία δεν είχαμε παρόμοια σχέδια για τα νέα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ», λέει ένας αξιωματούχος του ΝΑΤΟ που γνωρίζει το θέμα. «Αμέσως μετά την Κριμαία στείλαμε ένα ερωτηματολόγιο [σχετικά με τους συνοριακούς κανονισμούς] σε κάθε κράτος-μέλος, και τα αποτελέσματα ήταν αρκετά τρομακτικά. Ορισμένες χώρες χρειάζεται να συγκαλέσουν το Κοινοβούλιο προκειμένου να αφήσουν τις μονάδες του ΝΑΤΟ να διασχίσουν τα σύνορά τους. Και μια χώρα είπε, ‘μπορούμε να έχουμε μόνο 1.600 στρατιώτες στο έδαφος μας’». Στην πραγματικότητα, αυτό σήμαινε ότι το ΝΑΤΟ δεν θα είναι σε θέση να χρησιμοποιεί το εν λόγω κράτος-μέλος, το οποίο ο αξιωματούχος του ΝΑΤΟ αρνήθηκε να προσδιορίσει, για διέλευση.

08062016-2.jpg

Ένας ειδικός επιθεωρεί ένα μαχητικό της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας F-15 Eagle μετά από πιστοποίηση εξοπλισμού σύλληψης, στην στρατιωτική αεροπορική βάση Lielvarde, στην Λετονία, στις 19 Μαΐου του 2016. INTS KALNINS / REUTERS
---------------------------------------

Από τότε, το ΝΑΤΟ έχει σημειώσει εντυπωσιακή πρόοδο. Έχει τριπλασιάσει το μέγεθος της 13 ετών παλαιάς Δύναμης Αντίδρασης του ΝΑΤΟ (NATO Response Force, NRF), η οποία μπορεί να συγκεντρώσει μέχρι 40.000 στρατιώτες και, τουλάχιστον θεωρητικά, είναι σε θέση να αναπτυχθεί γρήγορα στα νέα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, όπως και στα παλιά. Και όλα τα κράτη-μέλη του [NΑΤΟ] έχουν συμφωνήσει να έχουν προβεί σε προ-έγκριση -η στρατιωτική εκδοχή της πράσινης κάρτας για τα στρατεύματα και τον εξοπλισμό- αν και δεν είναι σαφές το πώς θα λειτουργήσει στην πράξη το σύστημα. Όπως αναφέρει ο αξιωματούχος του ΝΑΤΟ, «ορισμένες χώρες λένε ‘δεν χρειαζόμαστε καμία προειδοποίηση για την προ-έγκριση’», ενώ άλλες λένε ότι ‘πρέπει να έχουμε μια ειδοποίηση τέσσερις έως πέντε ημέρες νωρίτερα’». Σύμφωνα με τον αξιωματούχο, στις περισσότερες χώρες του ΝΑΤΟ που βλέπουν προς τα ανατολικά, η έγκριση απαιτεί πέντε ημέρες ή και λιγότερες, αν και μια χώρα -αρνήθηκε να καθορίσει ποια- εξακολουθεί να απαιτεί περισσότερο χρόνο.

Και έτσι, αν και ο Hodges και οι συνάδελφοί του διοικητές γνωρίζουν πόσο γρήγορα μπορούν οι στρατιώτες τους να μετακινηθούν ως φυσικές παρουσίες, έχουν ελάχιστη ιδέα για το εάν η διάσχιση των συνόρων θα απαιτήσει πέντε ημέρες, δύο ημέρες ή ίσως λίγες ώρες. «Ένας αξιωματούχος [σε ένα ανατολικο-ευρωπαϊκό κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ] μου είπε, ‘ελπίζω ότι θα μπορούμε να την πάρουμε [την έγκριση] γρήγορα’» αναφέρει ο Hodges. «Αλλά δεν μπορείς να σχεδιάζεις με βάση τις ελπίδες και τις επιθυμίες».

Η SACEUR, η Ανώτατη Συμμαχική Διοίκηση του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη (Supreme Allied Command in Europe), έχει, όμως, άδεια για την πρόσβαση στον εναέριο χώρο της Πολωνίας και της Βαλτικής. Και σύμφωνα με έναν εκπρόσωπο του ΝΑΤΟ, σχεδόν όλα τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ έχουν πλέον θεσπίσει νομοθεσία για την ανάπτυξη της δύναμης ταχείας αντίδρασης της συμμαχίας VJTF 5.000 ανδρών [3], η οποία συνήθως αναφέρεται ως η δύναμη αιχμής (Spearhead Force). Η VJTF, που ιδρύθηκε στην Σύνοδο Κορυφής της Ουαλίας το 2014, είναι η ταχεία ανταπόκριση του ΝΑΤΟ σε οποιαδήποτε επίθεση στο έδαφος ενός κράτους-μέλους. Λειτουργεί με εκ περιτροπής συμμετοχή ανδρών και δεν έχει μόνιμη βάση. Ο χρόνος αντίδρασης των γρηγορότερων μονάδων της VJTF μετράται σε ώρες, και τα πρώτα στρατεύματα θα αναπτυχθούν στην περιοχή της κρίσης εντός 48 ωρών.

Στα τέλη Μαΐου, η Spearhead Force πραγματοποίησε την άσκηση Brilliant Jump [4] με 2.500 άνδρες, η οποία επικεντρώθηκε στην επιμελητεία (logistics) της μετάβασης από την Ισπανία στην Πολωνία μέσα σε τέσσερις ημέρες. Πέτυχε, αλλά το ερώτημα είναι τι θα συμβεί όταν εμπλέκονται περισσότερα σύνορα νέων μελών του ΝΑΤΟ και μεγαλύτερος αριθμός στρατευμάτων. Η Εσθονία, κατ’ αρχήν, προσπαθεί να επιταχύνει την διπλωματική έγκριση. «[Στο τέλος Μαΐου] είχα μια τακτική συνάντηση υπουργών Άμυνας της Βαλτικής με τους συναδέλφους μου της Λετονίας και της Λιθουανίας, όπου συζητήσαμε, επίσης, πώς μπορεί να επιτευχθεί πρόοδος στο να κάνουμε την μετακίνηση των συμμαχικών στρατευμάτων στην περιοχή της Βαλτικής απλούστερη και ταχύτερη», μου είπε ο Εσθονός υπουργός Άμυνας Hannes Hanso. «Συμφωνήσαμε να συνεχίσουμε να δουλεύουμε για την απλούστευση των σχετικών διαδικασιών και κανονισμών. Η Εσθονία έχει ήδη χαλαρώσει τους κανονισμούς της σχετικά με την αίτηση των αδειών εισόδου για πολεμικά πλοία και αεροσκάφη». Σύμφωνα με τους νέους κανονισμούς, η άδεια πρέπει να χορηγείται εντός επτά εργάσιμων ημερών, αν και ο Hanso λέει ότι στην πράξη η διαδικασία διαρκεί συνήθως μόνο μερικές ημέρες, και σε επείγουσες περιπτώσεις, η άδεια μπορεί να εκδοθεί μέσα σε λίγες ώρες.

08062016-3.jpg

Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Jens Stoltenberg, ενημερώνει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης πριν από μια συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ στην έδρα της Συμμαχίας στις Βρυξέλλες, στις 19, Μαΐου 2016. FRANCOIS LENOIR / REUTERS
---------------------------------------------

Ο Raimonds Bergmanis, υπουργός Άμυνας της Λετονίας, έχει ένα παρόμοιο επιχείρημα. Μου είπε ότι «Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της αποτροπής στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας είναι η ταχύτητα της μετακίνησης για να επιτευχθεί η μέγιστη επίδραση από την ταχεία ανάπτυξη δυνάμεων υψηλής ετοιμότητας. Επί του παρόντος και οι τρεις χώρες της Βαλτικής εργάζονται για την απλούστευση διαδικασιών και κανονισμών, ώστε να διευκολυνθεί η κίνηση και οι διασυνοριακές δραστηριότητες των συμμαχικών στρατευμάτων, αεροσκαφών, πλοίων και του εξοπλισμού τους στην περιοχή. Ο στόχος είναι να φέρουμε όλους τους κανονισμούς σε συμφωνία με την έννοια της VJTF και να κάνουμε δυνατή την ανάπτυξη [στρατευμάτων] σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα». Στην Λετονία, προσθέτει ο Bergmanis, τα αεροσκάφη του ΝΑΤΟ απολαμβάνουν αδειών πολλαπλής πτήσης, και τα πολεμικά πλοία του ΝΑΤΟ δεν χρειάζονται διπλωματική έγκριση.

Αλλά οι στρατιωτικοί διοικητές, ελπίζοντας για περισσότερη πρόοδο -και πιο ομοιόμορφη πρόοδο σε ολόκληρη την Ευρώπη- επιχειρηματολογούν υπέρ μιας εμπνευσμένης από την ΕΕ στρατιωτικής ζώνης Σένγκεν. Η συμφωνία του Σένγκεν [5] που ισχύει από το 1996, επιτρέπει ελεύθερη διέλευση χωρίς διαβατήριο μεταξύ των 28 ευρωπαϊκών χωρών που αποτελούν μέρος της συμφωνίας. (Από τα κράτη-μέλη της ΕΕ, μόνο το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία δεν συμμετέχουν, και πολλά σχετικά πρόσφατα μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ρουμανίας, περιμένουν να ενταχθούν). Ο Hodges, για να στηρίξει την υπόθεση, έχει μαζί του ένα διάγραμμα που δείχνει τις υλικοτεχνικές προκλήσεις της μετακίνησης στρατευμάτων και εξοπλισμού που το δείχνει σε φορείς λήψης αποφάσεων. Το διάγραμμα, διαβαθμισμένο μόνο για κυβερνητική χρήση, παρουσιάζει εννέα από τα 28 κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας και της Τουρκίας, που απαιτούν 15 ημέρες ή και περισσότερο για τις διπλωματικές αδειοδοτήσεις.

Με μια στρατιωτική Σένγκεν σε εφαρμογή, τα στρατεύματα και ο εξοπλισμός του ΝΑΤΟ θα είναι σε θέση να διασχίζουν τα σύνορα του ΝΑΤΟ μέχρι τον προορισμό τους με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν οι πολίτες της ΕΕ: Χωρίς να χρειάζεται να δείξουν άδειες.

Εάν ξεσπάσει ένας πόλεμος, ο SACEUR Curtis Scaparrotti και οι συνάδελφοί του διοικητές του ΝΑΤΟ θα είναι, βέβαια, ελεύθεροι να κυκλοφορούν τα στρατεύματά τους εντός των συνόρων του ΝΑΤΟ χωρίς διπλωματικές άδειες. «Όλα τα έθνη έχουν υπογράψει αυτά τα μέτρα αντιμετώπισης κρίσεων, έτσι δεν αναμένουμε οποιεσδήποτε καθυστερήσεις σε μια κρίση», λέει ο εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ, προσθέτοντας ότι «μια αρχική δύναμη εισόδου θα είναι σε θέση να αναπτυχθεί μέσα σε λίγες ώρες, με την υποστήριξη των εθνικών δυνάμεων και της VJTF». Αλλά πολλοί διοικητές και αναλυτές, συμπεριλαμβανομένου του Brezinski, υποστηρίζουν ότι εν καιρώ ειρήνης η γραφειοκρατία επηρεάζει τον προγραμματισμό και τις προετοιμασίες για τέτοια ενδεχόμενα, κάτι που με την σειρά του επηρεάζει την αποτροπή. «Μόνο με τακτικές ασκήσεις που περιλαμβάνουν την διακίνηση μεγάλου αριθμού στρατευμάτων και εξοπλισμού μπορεί να ελαχιστοποιηθεί η υλικοτεχνική τριβή και η σύγχυση που συνοδεύει αναπόφευκτα την ομίχλη του πολέμου», μου είπε ο Μπρεζίνσκι.

Πράγματι, όταν πρόκειται για την επιμελητεία (logistics), η έλλειψη μιας στρατιωτικής Σένγκεν μπορεί να θέσει την Ρωσία σε πλεονέκτημα έναντι του ΝΑΤΟ. «Οι Ρώσοι μπορούν να κινήσουν γρήγορα τα στρατεύματά τους στο εσωτερικό της Ρωσίας», σημειώνει ο Hodges. «Μένουμε έκπληκτοι κάθε φορά που κάνουν μια ξαφνική άσκηση, και δεν μπορούμε να τους εκπλήξουμε με με δικές μας ξαφνικές ασκήσεις».

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2016-06-06/sc...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.wsj.com/articles/nato-allies-preparing-to-put-four-battalions...
[2] http://www.voanews.com/content/russia-nato-baltics/3315368.html
[3] https://www.shape.nato.int/page349011837
[4] https://www.youtube.com/watch?v=q43_xzWQBtk
[5] http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-13194723

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition