Η Σκωτία μετά το Brexit

Όταν η Σκωτία προσήλθε στις κάλπες τον Σεπτέμβριο του 2014 για το αποφασίσει αν ήθελε να γίνει μια ανεξάρτητη χώρα, ο Alex Salmond, ο τότε πρώτος υπουργός της Σκωτίας, αποκάλεσε την ψηφοφορία ως μια ευκαιρία «μια φορά σε μια γενιά». Εάν η χώρα απέρριπτε την πρόταση [1], όπως τελικά έκανε με 55% έναντι 45%, τότε το κόμμα του, το Σκωτικό Εθνικό Κόμμα (SNP), όπως είπε, επρόκειτο να τιμήσει αυτή την απόφαση στο ορατό μέλλον.

Ωστόσο, το πρόσφατο δημοψήφισμα για το Brexit [2] έχει δώσει νέα πνοή στην συζήτηση για την ανεξαρτησία της Σκωτίας. Αν και το Ηνωμένο Βασίλειο ψήφισε για να αποχωρήσει από την ΕΕ με 52% έναντι 48%, η Σκωτία ψήφισε με 62% έναντι 38% για να παραμείνει.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η νυν πρώτη υπουργός του SNP, Nicola Sturgeon, και οι συνάδελφοί της αποκάλεσαν ως μια «δημοκρατική προσβολή» το ότι οι ψήφοι στην Αγγλία θα μπορούσαν να βγάλουν την Σκωτία εκτός της ΕΕ παρά την θέλησή της. Από την πλευρά τους, η απόφαση συνολικά στο Ηνωμένο Βασίλειο να αποχωρήσει από την ΕΕ δείχνει πολύ καλά το πώς το γεγονός ότι αποτελεί τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου περιορίζει την ικανότητα της Σκωτίας να καθορίζει τις δικές της υποθέσεις. Ως αποτέλεσμα, η κυβέρνηση της Σκωτίας προσπαθεί τώρα να διαπιστώσει εάν και πώς η Σκωτία θα μπορούσε να διατηρήσει την συμμετοχή της στην ΕΕ. Συγκάλεσε ένα συμβούλιο ειδικών για την παροχή συμβουλών σχετικά με τις διαθέσιμες επιλογές και η ίδια η Sturgeon έχει ήδη πάει στις Βρυξέλλες για να εκτιμήσει την πιθανότητα μιας διευθέτησης.

Μια πρόταση είναι ότι η Σκωτία θα μπορούσε να μείνει στην ΕΕ, ακόμη και αν εξακολουθεί να είναι μέρος ενός Ηνωμένου Βασιλείου που έχει φύγει. Μέχρι τώρα, όμως, κανείς δεν έχει δείξει το πώς μπορεί κάτι τέτοιο να είναι δυνατό. Η ΕΕ είναι, στο κάτω-κάτω, ένα μπλοκ κρατών. Οπότε η μόνη πραγματική επιλογή φαίνεται να είναι η Σκωτία να εγκαταλείψει το Ηνωμένο Βασίλειο και να εξασφαλίσει την ένταξή της στην ΕΕ ως ανεξάρτητο κράτος.

Όμως, υπάρχουν τρεις πιθανοί φραγμοί που μπαίνουν στον δρόμο αυτής της επιλογής. Ο πρώτος είναι η κοινή γνώμη. Ενώ το 45% που υποστήριξε την ανεξαρτησία (όπως καταγράφηκε στο δημοψήφισμα του 2014 για την ανεξαρτησία) δεν έχει δείξει κανένα σημάδι υποχώρησης -πράγματι, ήταν κατά μέσο όρο στο 47% σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις που διεξήχθησαν πριν από το δημοψήφισμα του Brexit [3 - αυτό εξακολουθεί να αφήνει τους υποστηρικτές της ανεξαρτησίας στην μειοψηφία. Το κρίσιμο ερώτημα είναι κατά πόσον η βρετανική ψήφος για έξοδο από την ΕΕ έχει αναστατώσει αρκετά τους Σκώτους ψηφοφόρους για να δημιουργήσουν μια πλειοψηφία υπέρ της ανεξαρτησίας.

Το κάστρο του Εδιμβούργου της Σκωτίας στον βράχο, φωτίζεται με μια επιγραφή «Vote Remain» (Ψηφίστε εντός) στην ΕΕ, στις 21 Ιουνίου του 2016. CLODAGH KILCOYNE / REUTERS
------------------------------

Δημοσκοπήσεις που διεξήχθησαν πριν από το δημοψήφισμα της ΕΕ πρότειναν ότι η ψήφος του Ηνωμένου Βασιλείου για το Brexit [4] θα οδηγήσει σε αύξηση τεσσάρων έως πέντε ποσοστιαίων μονάδων υπέρ της υποστήριξης της ανεξαρτησίας, ίσα-ίσα για να δημιουργήσει μια μικρή πλειοψηφία των «υπέρ». Τώρα, τρεις δημοσκοπήσεις που διεξήχθησαν αμέσως μετά το δημοψήφισμα εκτιμούν ότι η υποστήριξη της ανεξαρτησίας, όντως, αυξήθηκε στο 52% έως 54%. Ωστόσο, τα στοιχεία αυτά απέχουν πολύ από το όριο του 60% που το ίδιο το SNP έχει προηγουμένως δηλώσει ότι θα ήθελε να δει πριν κάνει ένα δεύτερο δημοψήφισμα. Αυτή την στιγμή, το να διεξαχθεί μια δεύτερη ψηφοφορία εξακολουθεί να μοιάζει με μια αρκετά επικίνδυνη επιλογή για το SNP.

Το δεύτερο πιθανό εμπόδιο που αντιμετωπίζει το SNP είναι η εξασφάλιση της νομικής εξουσίας για να διεξαγάγει μια δεύτερη ψηφοφορία. Το συνταγματικό καθεστώς της Σκωτίας είναι ένα από τα θέματα που βρίσκονται ακόμα υπό την ευθύνη του Βρετανικού Κοινοβουλίου στο Λονδίνο, αντί να βρίσκεται υπό την ευθύνη του αποκεντρωμένου κοινοβουλίου της Σκωτίας στο Εδιμβούργο. Το δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου 2014 πραγματοποιήθηκε αφότου το Λονδίνο είχε προσδώσει στο Κοινοβούλιο της Σκωτίας μια χρονικά περιορισμένη εξουσία για να διενεργήσει το δημοψήφισμα. Το δικαίωμα αυτό έχει πλέον λήξει.

Είναι αμφίβολο κατά πόσον ο επόμενος Βρετανός πρωθυπουργός και η κυβέρνησή του θα ήταν πρόθυμοι να επιτρέψουν ένα δεύτερο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας. Είναι αλήθεια ότι πριν από το δημοψήφισμα του 2014 προτάθηκε ότι το Κοινοβούλιο της Σκωτίας μπορεί να είναι σε θέση να διεξαγάγει, με δική του εξουσία, ένα δημοψήφισμα για το αν η κυβέρνηση της Σκωτίας θα πρέπει να επιδιώξει να ξεκινήσει συνομιλίες με την βρετανική κυβέρνηση σχετικά με την ανεξαρτησία της Σκωτίας. Αλλά ακόμη και αν ένα τέτοιο δημοψήφισμα αποφύγει μια προσφυγή στα δικαστήρια, η βρετανική κυβέρνηση δεν θα ήταν υποχρεωμένη να τιμήσει το αποτέλεσμα.

Η Nicola Sturgeon στο Εδιμβούργο, στην Σκωτία, τον Απρίλιο του 2015. RUSSELL CHEYNE / REUTERS
----------------------------------

Το τρίτο και τελευταίο εμπόδιο είναι το πιο σημαντικό. Πώς θα ανταποκριθεί η ΕΕ σε μια προσπάθεια της Σκωτίας να γίνει ανεξάρτητη, προκειμένου να διατηρήσει την θέση της στο εσωτερικό της ΕΕ; Η ΕΕ θα μπορούσε να πει, όπως πρότεινε ο τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, José Manuel Barroso, πριν από το δημοψήφισμα του 2014, ότι μια ανεξάρτητη Σκωτία θα πρέπει να υποβάλει αίτηση για ένταξη ακριβώς όπως οποιοσδήποτε άλλος νέος αιτών. Και θα μπορούσε να χρειαστεί να περιμένει χρόνια πριν από την εξασφάλιση της αποδοχής. Σε αυτή την περίπτωση, οι προοπτικές του SNP για ένα νικηφόρο δεύτερο δημοψήφισμα θα μειώνονταν σημαντικά.