Γιατί θα αποτύχει η Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γιατί θα αποτύχει η Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση

Η αντιστροφή της πυραμίδας

Οι ευρωεκλογές, στις περισσότερες χώρες, σπάνια έως ποτέ δεν είχαν κάποια συγκεκριμένη ατζέντα πάνω στην οποία θα γινόταν κάποια συζήτηση για το τι προγραμματίζεται να γίνει μέσα στην θητεία του ευρωκοινοβουλίου ή πολύ περισσότερο για το μέλλον την Ε.Ε. Οι προεκλογικές περίοδοι αναλώνονταν σε θέματα εσωτερικής πολιτικής και κομματικές αντιμαχίες. Αλλά και το ίδιο το ευρωκοινοβούλιο έχει μόνο περιφερειακό αν όχι διακοσμητικό ρόλο στην πραγματική «διακυβέρνηση» της Ε.Ε., αφού η Κομισιόν και οι άπειροι τεχνοκράτες των Βρυξελλών βγάζουν τις περίφημες και δεσμευτικές για τα κράτη-μέλη ευρωπαϊκές ντιρεκτίβες, που εμπεριέχουν, όμως, όλη την ουσία. Η πλειοψηφία άλλωστε των νόμων που περνούν από τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια έρχονται πλέον από τις Βρυξέλλες. Οι δε αποφάσεις των κοινών συνεδριάσεων των υπουργών όπως και των Συνόδων Κορυφής, γίνονται επί την βάση των συμφερόντων της κάθε ισχυρής, κυρίως, χώρας που περνάει το δικό της με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, και όχι μάλιστα για πολύ ακόμα με την… «ενοχλητική» αρχή της ομοφωνίας.

Πολύ βολικά, σχεδόν κανένας Ευρωπαίος πολίτης δεν γνωρίζει πραγματικά τι συζητείται και τι περνάει από το ευρωκοινοβούλιο και την Κομισιόν, όπως βέβαια κανείς δεν γνωρίζει ποιοι είναι, πόσοι είναι, πώς και με τι κριτήρια βρέθηκαν εκεί οι προαναφερθέντες τεχνοκράτες των αναρίθμητων επιτροπών και υποεπιτροπών, που όμως ουσιαστικά καθορίζουν εν τέλει την ζωή μας. Μέσα από την κρίση που βιώνουμε, τα προβλήματα από αυτή τη τακτική άρχισαν πλέον να φαίνονται, με το παράδειγμα της χώρας μας να βάζει μια σειρά από ερωτηματικά όσον αφορά την πορεία και την αναγκαιότητα και της πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης, αλλά για πολλούς, και της Ελλάδας μέσα σε αυτήν.

Ένα παράδειγμα της τάσης των εκάστοτε κυβερνώντων, να αποκλείουν τους πολίτες από κάθε διαδικασία, είναι η διαχείριση στην Ελλάδα του λεγομένου Ευρωσυντάγματος το 2008. Ενώ κάποιες άλλες χώρες της Ε.Ε. με πολίτες με πιο αυξημένα δημοκρατικά αντανακλαστικά, δεν μπόρεσαν να αποφύγουν το δημοψήφισμα για το Ευρωσύνταγμα, στην Ελλάδα δεν έγινε καμία τέτοια συζήτηση, παρά τις φωνές που το ζητούσαν. Για τους γνωρίζοντες, μια κοινή απάντηση στα χείλη πολλών πολιτικών, σχεδόν διακομματικά, σε διάφορες συζητήσεις εκείνο τον καιρό για το ενδεχόμενο ενός δημοψηφίσματος στην χώρα μας, ήταν ότι ο ελληνικός λαός δεν είναι ώριμος για να παίρνει τέτοιες αποφάσεις…

Αλλά και τα δημοψηφίσματα που έγιναν (επικίνδυνα... «ατυχήματα» από μόνα τους), δεν θα ήταν δυνατό να σταματήσουν τους σχεδιασμούς τους. Έτσι όταν οι Ιρλανδοί στο εκεί δημοψήφισμα απέρριψαν το Ευρωσύνταγμα, απλά αυτό...επανελήφθη! Και από ότι φαίνεται αυτό θα συνεχιζόταν όσες φορές χρειαζόταν, μέχρι να έβγαινε το... «σωστό» αποτέλεσμα.

QUO VADIS EUROPA?

Στην Ευρώπη, όλα αυτά τα χρόνια, μια χώρα, η Γερμανία, έχει αποδείξει τόσο την οικονομική της δύναμη όσο και την ηγετική της παρουσία στην λήψη αποφάσεων. Όμως, η οικονομική κρίση μας έδωσε την ευκαιρία να δούμε κάποια αρκετά καθαρά δείγματα γραφής του οράματος που έχει, ειδικά αλλά όχι αποκλειστικά, η κυρίαρχη μεταξύ «ίσων» Γερμανία για την εξέλιξη της Ευρώπης. Η λογική προβολή στο μέλλον της στάσης που κρατάει η Γερμανία σήμερα, με τα έντονα χαρακτηριστικά κηδεμονίας επί της Ε.Ε. και των οργάνων της, μας υποδεικνύει τον κίνδυνο να κρατήσει την ίδια στάση στην πράξη και μετά την πολιτική ενοποίηση, εάν και εφόσον τελικά αυτή υλοποιηθεί. Η απλή εφαρμογή στοιχείων συμπεριφορικής ψυχολογίας μάς υποδεικνύει ότι μια συμπεριφορά που φέρνει αποτελέσματα, ικανοποιεί το εσωτερικό αίσθημα ασφάλειας και έχει γίνει συστημική, ειδικά μέσα σε έναν οργανισμό συνόλου ανθρώπων όπως είναι ένα κράτος, είναι ιδιαιτέρως δύσκολο να αλλάξει ή πολύ περισσότερο να αντιστραφεί. Έτσι είναι πιθανότερο αυτή η τάση της Γερμανίας προς κηδεμονία να γιγαντωθεί παρά να υποχωρήσει.

Ο ουσιαστικός κίνδυνος, λοιπόν, είναι ότι δεν θα υπάρξει μια αμοιβαία εκχώρηση «εθνικής κυριαρχίας» όπως έχει χαρακτηριστικά ειπωθεί, διότι η Γερμανία εν τοις πράγμασι δεν έχει προσέλθει με τα ίδια κίνητρα. Παραχώρησε, παραχωρεί ή θα παραχωρήσει κυριαρχικά δικαιώματα με την προϋπόθεση ότι αυτό που κέρδισε, κερδίζει ή θα κερδίσει είναι τουλάχιστον όσο καλό και σημαντικό όσο αυτό που έδωσε. Παραχωρεί, λοιπόν, δικαιώματα στις Βρυξέλλες σταδιακά και η ίδια, όμως το Βερολίνο… ελέγχει τις Βρυξέλλες. Έτσι επανακτά τον έλεγχο του «κομματιού» κυριαρχίας που έχασε, αλλά παράλληλα αποκτά πλέον και τον έλεγχο και του μέρους της κυριαρχίας που καλοπροαίρετα παρέδωσαν και όλοι οι άλλοι, δηλαδή, εμείς. Έτσι, λοιπόν, διατρέχουμε τον κίνδυνο με την πολιτική ένωση να μετατραπούμε, επί της ουσίας, σε άλλο ένα ομόσπονδο κρατίδιο μιας μεγαλύτερης, μεγεθυμένης Γερμανικής Ομοσπονδίας…

Θα πρέπει να γίνει σαφής ο διαχωρισμός μεταξύ των αγαθών προθέσεων των μικρότερων κρατών, κυρίως του ευρωπαϊκού νότου και της αποικιοκρατικής λογικής με την οποία προσεγγίζουν το θέμα οι χώρες του βορρά. Ας μην μας διαφεύγει ότι η αποικιοκρατία επί σειρά αιώνων ενδυνάμωσε αυτές τις χώρες και είναι ενσωματωμένη στο συλλογικό τους υποσυνείδητο ως κάτι, αν μη τι άλλο, αποδεκτό. Κάτι τέτοιο γίνεται φανερό και σε πολλές από τις εμπορικές ντιρεκτίβες που έχουν εκδοθεί όλα αυτά τα χρόνια από τις Βρυξέλλες.

Στην αρχή έγινε μια, μάλλον… επιτυχημένη προσπάθεια, ομολογουμένως, να αποβιομηχανοποιηθούν οι μικρότερες χώρες του ευρωπαϊκού νότου και σχεδόν παράλληλα ξεκίνησαν οι περιορισμοί στις αγροτικές καλλιέργειες. Έτσι η Ελλάδα θα έπρεπε να έχει πλαφόν π.χ. στην παραγωγή πορτοκαλιών, με το πρόσχημα ότι «και η Ισπανία παράγει πορτοκάλια, οπότε θα τα παίρνει η Ευρώπη, κυρίως, από εκεί». Περιορισμοί, επίσης, υπάρχουν και σε εξαγωγές σε χώρες εκτός Ε.Ε. με παρόμοια προσχήματα. Έτσι βλέπουμε το φαινόμενο, οι χωματερές να γεμίζουν με προϊόντα που θα μπορούσαν ίσως να είχαν εξαχθεί. Άλλες χώρες, όπως η Ισπανία, έχουν εκμεταλλευτεί εξαιρέσεις που έχουν πετύχει για κάποιες υπερπόντιες κτήσεις τους, για να παρακάμπτουν παρόμοιους περιορισμούς.