Brexit και οικονομικός ανταγωνισμός

Η νέα Βρετανίδα πρωθυπουργός Theresa May και το υπουργικό συμβούλιό της από το Συντηρητικό Κόμμα θα ξεκινήσουν σύντομα το δύσκολο έργο της διαχείρισης του Brexit. Ο άμεσος πανικός στις χρηματοπιστωτικές αγορές είναι πίσω μας, και τώρα που η σκόνη έχει καθίσει, οι πολιτικοί στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε όλο τον κόσμο θα πρέπει να κοιτάξουν μπροστά για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες του διαχωρισμού του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα καλά νέα είναι ότι ένα προσεκτικά μελετημένο Brexit –που θα καθοδηγείται από τα διδάγματα της οικονομικής ιστορίας- μπορεί να είναι σημαντικά θετικό τόσο για το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και για την Ευρώπη.

Το εμπόριο και η κινητικότητα του κεφαλαίου, της εργασίας και των ιδεών έχουν αυξηθεί δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες, ειδικά στην Ευρώπη. Αλλά ακόμα ευρύτερα, η εμφάνιση της αγγλικής ως κύρια γλώσσα του εμπορίου, η πρόοδος στο Internet, στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη, και μυριάδες άλλες εξελίξεις, έχουν κάνει το Βερολίνο, το Χονγκ Κονγκ και το Λονδίνο κοντινά υποκατάστατα του ενός με το άλλο για τις σημερινές επιχειρήσεις και τους εργαζομένους, από όσο ήταν η Βοστώνη, η Νέα Υόρκη και η Φιλαδέλφεια πριν από εκατό χρόνια.

Η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel και η Βρετανίδα πρωθυπουργός Theresa May (αριστερά) στο Βερολίνο, στις 20 Ιουλίου 2016. STEFANIE LOOS / REUTERS
-----------------------------------------

Ο πιο επίπεδος κόσμος έκανε απαραίτητους υπερεθνικούς οργανισμούς όπως η ΕΕ, και η οικονομική θεωρία έχει πολλά να πει για το πώς πρέπει να λειτουργούν. Η άποψή μας, όπως για πρώτη φορά την σκιαγραφήσαμε σε έγγραφο του 2012 που συγγράψαμε με τον Matthew Jensen του American Enterprise Institute, είναι ότι οι εν λόγω φορείς μπορούν να διαδραματίσουν έναν εξαιρετικά θετικό ρόλο στην εξέλιξη της παγκόσμιας οικονομίας. Στην πράξη, ωστόσο, δεν έχουν πετύχει όλες τις υποσχέσεις τους, κυρίως επειδή οι εν λόγω οργανισμοί δεν έχουν ακόμη κατανοήσει πλήρως τον ρόλο που πρέπει να παίξουν στον διασυνδεδεμένο κόσμο. Η επίγνωση-κλειδί ανάγεται πίσω σε ένα σκονισμένο δωμάτιο οικονομικού σεμιναρίου στις αρχές του 1950, όταν ο μεταπτυχιακός φοιτητής Charles Tiebout στο Πανεπιστήμιο του Michigan υποτίθεται ότι έκανε ένα αστείο που κατέληξε να φέρει επανάσταση στην οικονομία και την οικονομική πολιτική.

Η παρουσίαση εκείνη την ημέρα γινόταν από τον οικονομολόγο του Χάρβαρντ Richard Musgrave, που συζητούσε το αναδυόμενο σώμα της έρευνας σχετικά με το πώς λειτουργούν οι οικονομίες της αγοράς. Αν πάρουμε ένα τυπικό ιδιωτικό αγαθό, ας πούμε ένα μήλο, δεν έχουμε να ανησυχούμε ότι η κοινωνία δεν θα παράγει αρκετά από αυτά. Αν οι άνθρωποι αγαπούν τα μήλα, θα πληρώσουν ακριβά γι’ αυτά, και οι προμηθευτές θα είναι πρόθυμοι να παράγουν περισσότερα. Το πρόβλημα με τις κυβερνήσεις, παρατήρησε ο Musgrave, ήταν ότι παράγουν δημόσια αγαθά όπως, ας πούμε, πάρκα. Αλλά τα δημόσια αγαθά έρχονται με το «πρόβλημα του λαθρεπιβάτη» [στμ: πιο σωστά, το πρόβλημα του «τζαμπατζή»] (free rider problem). Οι πολίτες μάλλον δεν θα έμπαιναν στον κόπο να επενδύσουν τα δικά τους κεφάλαια σε ένα όμορφο πάρκο, ελπίζοντας ότι θα το χρηματοδοτήσουν όλοι οι άλλοι. Σε αυτή την περίπτωση, τίποτα δεν εγγυάται ότι οι κυβερνήσεις θα παράγουν την σωστή ποσότητα δημόσιων αγαθών.

Εκείνη την στιγμή, ο Tiebout, σύμφωνα με κάποιες αναμνήσεις, δήλωσε ότι οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να οδηγηθούν σε αποδοτική συμπεριφορά, αν οι άνθρωποι μπορούσαν να αλλάζουν τόπο. Ένα μεγάλο σπάταλο μέρος για να ζει κανείς, που γειτνιάζει με ένα [τόπο σαν] ουτοπικό όνειρο θα χάνει πολίτες. Στο τέλος, μια αδέξια κυβέρνηση που δεν μπορεί να ανταγωνίζεται για πολίτες με άλλες κυβερνήσεις θα εξαφανιστεί, όπως ακριβώς και μια αναποτελεσματική επιχείρηση εξωθείται από τις αγορές από μια άλλη που μπορεί να προσφέρει καλύτερα προϊόντα σε χαμηλότερη τιμή.

Αυτή η παρατήρηση, την οποία ο Tiebout ανέπτυξε πλήρως σε ένα έγγραφο-ορόσημο που δημοσιεύθηκε το 1956, οδήγησε σε μια έκρηξη εργασιών από τους οικονομολόγους, πολλή από αυτήν εστιάζοντας στις επιπτώσεις του ανταγωνισμού μεταξύ των τοπικών κυβερνήσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό το σώμα της έρευνας είναι μεγάλο και περιέχει μια ποικιλία συμπερασμάτων, αλλά υπάρχουν πολλά κομμάτια αποδεικτικών στοιχείων που επιβεβαιώνουν τα σημαντικά ευεργετικά αποτελέσματα που μπορεί να προκύψουν όταν ανταγωνίζονται οι κυβερνήσεις. Ίσως το πιο αξιοσημείωτο επεισόδιο ήταν το μεταναστευτικό κύμα του 20ου αιώνα από τις νότιες Ηνωμένες Πολιτείες προς τον βορρά, ως απάντηση στις τρομακτικές πολιτικές διακρίσεις. Η ποιότητα των σχολείων, η παροχή δημόσιων υπηρεσιών όπως η ασφάλεια, και η χαμηλή φορολογία, έχουν επίσης αποδειχθεί ότι έχουν αντίκτυπο στις αποφάσεις επιλογής τοποθεσίας [για να ζει κάποιος].

Υποστηρικτές του «εκτός» ανεμίζουν σημαίες της Ένωσης, μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για την ΕΕ, έξω από την Downing Street στο Λονδίνο, στις 24 Ιουνίου του 2016. NEIL HALL / REUTERS
---------------------------------------