Ο μύθος της τρομοκρατίας του «μοναχικού λύκου» | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο μύθος της τρομοκρατίας του «μοναχικού λύκου»

Οι επιθέσεις στην Ευρώπη και ο ψηφιακός εξτρεμισμός

Η αποτυχία να εντοπιστούν οι κοινοί δεσμοί μεταξύ των υποτιθέμενων μοναχικών λύκων και του ISIS είναι μέρος ενός ευρύτερου και μακροχρόνιου μοτίβου που υποτιμά την έκταση των δικτύων της τζιχάντ στην Δύση. Μια επίσημη έρευνα [12] για τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 7ης Ιουλίου 2005 στο Λονδίνο, για παράδειγμα, περιγράφει τον πυρήνα που την πραγματοποίησε ως αυτόνομο και αυτο-ενεργοποιημένο, αντί για συνδεδεμένο με την αλ Κάιντα. Ένας Βρετανός αξιωματούχος δήλωσε [13] ότι «οι επιθέσεις του Λονδίνου ήταν μια μικρή, απλή υπόθεση από τέσσερις φαινομενικά φυσιολογικούς άνδρες που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο». Αλλά η ιδέα ότι οι βομβιστικές επιθέσεις στο Λονδίνο ήταν εντελώς άσχετες με την αλ Κάιντα έχει οριστικά καταρριφθεί από ένα αναμνηστικό βίντεο το οποίο κυκλοφόρησε αργότερα η τζιχαντιστική ομάδα, τον Ιούλιο του 2006, το οποίο έδειχνε πλάνα από ένα μαρτύριο καταγεγραμμένο σε ταινία από τον ηγέτη του κυττάρου Mohammad Sidique Khan. Στην ταινία, ο τότε υπαρχηγός της αλ Κάιντα, εμίρης Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι, ισχυριζόταν επίσης ότι ο Khan και ο συναδέλφός του συνωμότης [για το τρομοκρατικό χτύπημα] Shehzad Tanweer είχαν επισκεφθεί ένα από τα στρατόπεδα εκπαίδευσης της αλ Κάιντα στο Πακιστάν «αναζητώντας να γίνουν μάρτυρες», μια καταγραφή που έκτοτε έχει επιβεβαιωθεί από Δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών. Ο Bob Ayers, ένας ειδικός επί της ασφάλειας στο think tank Chatham House του Λονδίνου, σχολίασε όταν κυκλοφόρησε το νέο βίντεο [14] ότι «Κάνει την αστυνομία να φαίνεται αρκετά άσχημα. Αυτό σημαίνει ότι η έρευνα ήταν είτε λάθος, είτε προσδιόρισαν διασυνδέσεις, αλλά ήταν απρόθυμοι να τις αποκαλύψουν».

Από τότε, οι αξιωματούχοι και οι αναλυτές συχνά συνεχίζουν να αγνοούν τους δεσμούς των επιτιθέμενων με ευρύτερα δίκτυα. Μέρος του λόγου για την συνεχή αποτυχία μπορεί να βρίσκεται σε μια επιθυμία να αποφευχθεί η ενοχή: Οι παρατηρητές μπορεί να αντιλαμβάνονται τις επιθέσεις που πραγματοποιούνται από δίκτυα ως κάτι που οι αξιωματούχοι θα έπρεπε να έχουν προλάβει, αλλά οι δυνητικοί μοναχικοί επιτιθέμενοι είναι εμφανώς πιο δύσκολο να εντοπιστούν. Ένας άλλος λόγος μπορεί να είναι μια επιθυμία να υποβαθμίσουν τα δίκτυα λόγω πολιτικών προτιμήσεων, όπως όταν θέλουν να αποφύγουν την ανάληψη ενεργούς δράσης κατά των δικτύων που καθοδηγούν αυτές τις επιθέσεις. Αλλά είναι λάθος να συγχέονται τα γεγονότα με τις πολιτικές προτιμήσεις, και η αλήθεια είναι ότι οι δεσμοί των τρομοκρατών με ευρύτερα δίκτυα συχνά παραβλέπεται.

Στην πραγματικότητα, οι θεωρίες ότι οι πρόσφατες επιθέσεις ήταν έργο [μεμονωμένων] ατόμων έχουν ήδη απαξιωθεί. Όταν το ISIS ανέλαβε την ευθύνη [15] για την επίθεση στο τρένο στο Würzburg τον Ιούλιο του 2016, η οργάνωση κυκλοφόρησε ένα βίντεο που έδειχνε τον δράστη, κάτι που αποδεικνύει πως το ISIS είχε εκ των προτέρων γνώση ότι σκόπευε να χτυπήσει. Λιγότερο από μια εβδομάδα μετά την επίθεση της Νίκαιας, οι γαλλικές Αρχές αποκάλυψαν [16] ότι ο Lahouaiej Bouhlel ίσως να μην ενήργησε μόνος του. Αρκετά άτομα, τους οποίους οι εισαγγελείς περιγράφουν επίσης ως έχοντες τζιχαντιστικές συμπάθειες, τέθηκαν υπό κράτηση σε σχέση με την σφαγή. Ένας ύποπτος είχε ποζάρει για φωτογραφίες [17] στο φορτηγό που ο Lahouaiej Bouhlel οδήγησε μέσα από το εορταστικό πλήθος. Περαιτέρω, ο δράστης, ο οποίος σχεδίαζε την επίθεση επί μήνες [18], είχε στείλει ένα μήνυμα κειμένου σε έναν υποτιθέμενο συνωμότη μόλις λίγα λεπτά πριν από την επίθεση ζητώντας «περισσότερα όπλα».

28072016-2.jpg

Η αστυνομία ασφαλίζει την περιοχή μετά από μια έκρηξη στο Ansbach, στην Γερμανία, στις 25 Ιουλίου 2016. MICHAELA REHLE / REUTERS
----------------------------------------------

ΨΗΦΙΑΚΟ ΔΙΛΗΜΜΑ

Η φύση της ριζοσπαστικοποίησης και του επιχειρησιακού σχεδιασμού στην ψηφιακή εποχή έχει περιπλέξει τις προσπάθειες για να ερμηνευθούν και να αναλυθούν οι επιθέσεις που διαπράττονται από μεμονωμένα άτομα. Οι τζιχαντιστές που συνωμοτούν για δολοφονίες στην Δύση συνήθιζαν να συναθροίζονται κατά πρόσωπο, συναντώμενοι σε μικρές ομάδες σε υπόγεια τζαμιά, σπίτια ή σε άλλες διακριτικές θέσεις. Η ριζοσπαστικοποίηση συνέβαινε μέσω της επαφής πρόσωπο με πρόσωπο. Οι αξιωματούχοι της αντιτρομοκρατίας έψαχναν για πραγματικά κέντρα στρατολογήσεων, παγιδεύοντας τηλέφωνα και ερευνώντας βίντεο επιτήρησης για αποδείξεις ότι οι πυρήνες είχαν συνάντηση.

Αλλά με την κοινωνική έκρηξη των [ηλεκτρονικών] κοινωνικών δικτύων και την ανάπτυξη της κρυπτογραφημένης επικοινωνίας, η ριζοσπαστικοποίηση και ο επιχειρησιακός προγραμματισμός μπορούν εύκολα να πραγματοποιηθούν εξ ολοκλήρου online. Το ISIS έχει κεφαλαιοποιήσει τις εξελισσόμενες τεχνολογίες των επικοινωνιών, οικοδομώντας συνεκτικές online κοινότητες που ενισχύουν την αίσθηση της «εξ αποστάσεως οικειότητας» [19] και διευκολύνοντας έτσι την ριζοσπαστικοποίηση. Η οργάνωση έχει επίσης δημιουργήσει μια ομάδα «εικονικών σχεδιαστών» [20] που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να εντοπίσουν νεοσύλλεκτους και για να συντονίζουν και να διευθύνουν επιθέσεις, συχνά χωρίς να έχουν συναντήσει τους δράστες κατά πρόσωπο. Ο Junaid Hussain, ένας Βρετανός πράκτορας του ISIS ο οποίος σκοτώθηκε τον Αύγουστο του 2015, έπαιζε τον ρόλο του εικονικού σχεδιαστή για το χτύπημα στον διαγωνισμό «Σχεδιάστε τον Μωάμεθ», στο Γκάρλαντ του Τέξας τον Μάιο του 2015. Ο Hussain είχε επικοινωνήσει διαδικτυακά [21] με τον Elton Simpson πριν από την επίθεση και ήταν ο πρώτος που το γιόρτασε στα κοινωνικά δίκτυα. Μπορεί να πάρει μήνες -ή και περισσότερο- για να ανιχνευθεί ο ρόλος των εικονικών σχεδιαστών σε επιθέσεις.