Οι ρίζες της ισχύος των γκιουλενιστών στην Τουρκία

Μόλις το AKP και το κίνημα του Γκιουλέν ένωσαν τις δυνάμεις τους, η απομάκρυνση γκιουλενιστών από τον στρατό περιορίστηκε, ανοίγοντας απαράμιλλο χώρο για το κίνημα. Οι γκιουλενιστές εργάστηκαν για την εξάλειψη όλων των εμποδίων στην πορεία τους προς την εξουσία -συνήθως με την χρήση παράνομων τακτικών για να επιτύχουν τους στόχους τους. Οι εικονικές δίκες για τις υποθέσεις Εργκένεκον και Βαριοπούλα, του 2008 και 2010 αντίστοιχα –οι οποίες χρησιμοποίησαν κατασκευασμένα και φυτεμένα στοιχεία για να παγιδέψουν ανώτερους στρατιωτικούς αξιωματικούς για απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης- είναι μόνο τα πιο διαβόητα παραδείγματα μιας σκοτεινής προσπάθειας που ξεκίνησε πολύ νωρίτερα.

Το 2005, ένα βιβλιοπωλείο βομβαρδίστηκε στην μικρή κουρδική πόλη Şemdinli, φαινομενικά από τις τοπικές στρατιωτικές δυνάμεις. Όταν η υπόθεση έφτασε στο δικαστήριο, το κατηγορητήριο -γραμμένο από έναν εισαγγελέα ύποπτο για γκιουλενιστή - επεκτάθηκε για να περιλάβει κατηγορίες για «θέσπιση [παράνομης] οργάνωσης» κατά του διοικητή των χερσαίων δυνάμεων και δύο άλλων στρατηγών. Για να αποφευχθεί μια φιλονικία με τον στρατό, ο Ερντογάν παρενέβη και απέλυσε τον εισαγγελέα. Ο δικηγόρος των στρατηγών, Vedat Gülşen, θα ισχυριστεί αργότερα ότι αυτό ήταν «το πρώτο σχέδιο του Οργανισμού Γκιουλενικής Τρομοκρατίας κατά των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων».

Πιο πρόσφατα, στην περίπτωση της Στρατιωτικής Κατασκοπείας του 2011, βασικοί ναύαρχοι είχαν κατηγορηθεί για την οργάνωση μιας συμμορίας που παρείχε ανήλικες, παράνομα διακινηθείσες και τοξικομανείς πόρνες σε αξιωματικούς του ναυτικού, και στην συνέχεια τους εκβίαζε να προσκομίζουν στοιχεία προς πώληση σε ξένες υπηρεσίες πληροφοριών. Φέτος, τα δικαστήρια απάλλαξαν όλους τους υπόπτους, και οι εισαγγελείς άνοιξαν μια νέα υπόθεση ερευνώντας ισχυρισμούς ότι αξιωματικοί που συνδέονται με γκιουλενιστές είχαν κατασκευάσει τα στοιχεία. Ένας συνταγματάρχης ονόματι Muharrem Köse είχε απορρίψει μερικά από τα στοιχεία [9] στην αρχική υπόθεση. Μερικοί στις δυνάμεις ασφαλείας ισχυρίζονται τώρα ότι ήταν ο εγκέφαλος [10] της απόπειρας πραξικοπήματος του περασμένου μήνα.

Με κάθε νέα ποινική δίωξη που στόχευε ανώτερους στρατιωτικούς, άνοιγαν νέες θέσεις αξιωματικών. Οι γκιουλενιστές αξιωματικοί –όχι πια υποκείμενα προς απομάκρυνση- ήταν έτοιμοι να καλύψουν τα κενά. Όπως λειτούργησαν και σε άλλα κυβερνητικά όργανα, οι γκιουλενιστές επεδίωξαν πρώτα τον έλεγχο των βασικών θέσεων στις υπηρεσίες πληροφοριών και στους ανθρώπινους πόρους. Μέχρι την δεκαετία του 2010 -παρά την ρήξη μεταξύ ΑΚΡ και κινήματος Γκιουλέν το 2013 και τις επακόλουθες εκκαθαρίσεις σε όλο το εύρος της κοινωνίας- οι αξιωματικοί που πιστευόταν ότι συνδέονται με το κίνημα είχαν προωθηθεί με έναν εκπληκτικό ρυθμό.

Πάντοτε φοβούμενη τα κίνητρα και τις δυνατότητες των γκιουλενιστών, μια ομάδα ανώτερων αξιωματικών του στρατού που στοχεύθηκε στις κατασκευασμένες έρευνες της «Βαριοπούλας» ξεκίνησε την κατάρτιση μιας μυστικής λίστας συναδέλφων του για τους οποίους αισθάνονταν βέβαιοι ότι είχαν συμπάθειες στους γκιουλενιστές. Ο κατάλογος αυτός, του οποίου το Foreign Affairs έχει λάβει ένα αντίγραφο, δεν είναι πλήρης: Δεν περιέχει ονόματα από την Πολεμική Αεροπορία, για παράδειγμα, όπου οι συντάκτες της λίστας πιθανότατα δεν είχαν πηγές. Επίσης, σίγουρα δεν περιλαμβάνει πολλούς αξιωματικούς οι οποίοι έκρυψαν επιτυχώς την υποταγή τους από τους συναδέλφους τους. Κρισίμως όμως, η λίστα όντως προσφέρει ουσιαστικά συγκλίνοντα αποδεικτικά στοιχεία για τους ισχυρισμούς ότι οι γκιουλενιστές ενορχήστρωσαν το αποτυχημένο πραξικόπημα.

Ακόμη και παρά τις ισχυρότατες αρνήσεις, η προετοιμασμένη λίστα των υπόπτων ως γκιουλενιστών αποτελεί ισχυρό προγνωστικό για το ποιοι αξιωματικοί θα συμμετείχαν στην απόπειρα πραξικοπήματος. Αυτό υποδηλώνει είτε ότι το κίνημα ενθάρρυνε τους υποστηρικτές του να ενταχθούν στην απόπειρα πραξικοπήματος είτε ότι εξωτερικοί παράγοντες που συσχετίζονται έντονα με την συμμετοχή στο κίνημα του Γκιουλέν -όπως η διαρκής πικρία προς το ΑΚΡ- αύξησαν σημαντικά τις πιθανότητες ότι οι εν λόγω αξιωματικοί θα επιλέξουν να συμμετάσχουν.

Εκτός από τον Köse, η λίστα περιλαμβάνει μερικούς από εκείνους για τους οποίους υπάρχουν υπόνοιες ότι είναι μεταξύ των ηγετών του πραξικοπήματος, καθώς και αξιωματικούς που επέβλεψαν υποστηρικτικές προς το πραξικόπημα στρατευμάτων˙ βοήθησαν να απαγάγουν τον Akar, τον επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου˙ συνέλαβαν συναδέλφους τους ανώτερους αξιωματικούς˙ και επέβαλλαν στρατιωτικό νόμο σε πόλεις της Τουρκίας. Ο κατάλογος περιλαμβάνει 23 αξιωματικούς στον βαθμό του ναυάρχου ή του στρατηγού που έχουν τεθεί υπό κράτηση -περίπου το 20% του συνολικού αριθμού των ανώτατων αξιωματικών που έχουν συλληφθεί μέχρι στιγμής. Μια χούφτα αξιωματικών από τον κατάλογο των ύποπτων ως γκιουλενιστών βγήκε εναντίον του πραξικοπήματος στα πρώτα του στάδια. Ίσως οι κατηγορίες εναντίον τους να ήταν ψευδείς, αλλά μπορεί να υποδηλώνουν ότι το κίνημα του Γκιουλέν είναι μια λιγότερο συνεκτική οντότητα από ό, τι ισχυρίστηκαν ορισμένοι.