Η επιλογή του Μπακού | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η επιλογή του Μπακού

Πώς το Ιράν και η Ρωσία ερωτοτροπούν με το Αζερμπαϊτζάν

Το Αζερμπαϊτζάν δεν είναι η μόνη μεταξύ των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών που φοβάται τον βίαιο ισλαμισμό. Οι τζιχαντιστές έχουν στρατολογήσει με επιτυχία από όλα σχεδόν τα μετα-σοβιετικά κράτη στην Κεντρική Ασία, συμπεριλαμβανομένου του Καζακστάν, του Κιργιστάν, του Τατζικιστάν και του Ουζμπεκιστάν. Τον Ιούνιο, οι Ρώσοι αξιωματούχοι εκτιμούσαν ότι έως και 10.000 μαχητές από τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες πολεμούσαν στις τάξεις των τζιχαντιστικών ομάδων στην Μέση Ανατολή. Τον Οκτώβριο του 2015, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν προειδοποίησε τα μέλη του Οργανισμού της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO) -μια στρατιωτική συμμαχία των μετα-σοβιετικών κρατών- ότι οι δραστηριότητες του ISIS «έχουν πάει πολύ πέρα από το Ιράκ και την Συρία».

Ο Πούτιν δεν έχει παραλείψει να απεικονίζει τον εαυτό του ως μαχητή κατά της τζιχάντ. Όταν πρωτο-κατέβηκε για την προεδρία το 2000, υποστήριξε ως «ιστορική αποστολή» του την πλήρη εξάλειψη της αποσχιστικής μαχητικότητας στον βόρειο Καύκασο. Εκείνη την εποχή, ο Πούτιν συνέδεσε τις ρωσικές μουσουλμανικές αποσχιστικές τάσεις με την παγκόσμια τζιχάντ ως έναν τρόπο δυσφήμισης των εθνικιστικών κινημάτων στην Τσετσενία και το Νταγκεστάν. Αλλά σήμερα, με την άνοδο του ISIS, ο Πούτιν θα το βρει πολύ ευκολότερο να πείσει πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, συμπεριλαμβανομένου και του Αζερμπαϊτζάν, για την προφανή απειλή από τον ριζοσπαστικό ισλαμισμό.

Στην πραγματικότητα, από το 2011, αξιωματούχοι στην Μόσχα έκαναν τα στραβά μάτια όταν Ρώσοι Μουσουλμάνοι ταξίδευαν στο Ιράκ και την Συρία, όπου ρωσόφωνοι ελέγχουν ολόκληρες ταξιαρχίες του ISIS. Η φυγή αυτή συνέβαλε στα πρωτοφανή χαμηλά επίπεδα της τζιχαντιστικής βίας στο εσωτερικό της Ρωσικής Ομοσπονδίας τα τελευταία χρόνια. Αλλά με το ISIS να την κυνηγά [την Ρωσία] στην Μέση Ανατολή, πολλοί από τους ρωσόφωνους μαχητές του μπορεί να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Η διακοπή αυτής της ροής επιστροφής, ως εκ τούτου, είναι μια κρίσιμη προτεραιότητα, και αυτό συμβάλλει στην άνευ προηγουμένου συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων της περιοχής. Ο υπουργός Πληροφοριών του Ιράν, ο Mahmoud Alavi -ένας άνθρωπος που πολύ σπάνια έχει ταξιδέψει στο εξωτερικό - ήταν πρόσφατα στην Κιργιζία για να διαβουλευθεί με αξιωματούχους ασφαλείας εκεί σχετικά με την απειλή της τρομοκρατίας στην ευρύτερη περιοχή.

Για τις μικρότερες χώρες της περιοχής, είναι κατανοητό το να κοιτάζουν προς το Ιράν και την Ρωσία για βραχυπρόθεσμη ηγεσία στην καταπολέμηση του σουνιτικού τζιχαντισμού. Ωστόσο, η χρήση σαρωτικής ισχύος υπήρξε η βάση της αντιτρομοκρατικής πολιτικής αμφοτέρων των περιφερειακών δυνάμεων –[μια πολιτική] που έχει σχεδόν λύσει το πρόβλημα της μαχητικότητας σε κάθε μια από τις δύο χώρες. Εν τω μεταξύ, η συγχώνευση του τζιχντισμού με τα παράπονα που έχουν κοινωνικοοικονομικά ελατήρια –η προτιμώμενη τακτική της Ρωσίας- είναι ένας σίγουρος τρόπος για να παραχθεί περισσότερη τζιχαντιστική βία σε όλο τον ευρύτερο Καύκασο. Πιο μακροπρόθεσμα, λοιπόν, το ερώτημα για χώρες όπως το Αζερμπαϊτζάν είναι αν η αντιτρομοκρατική πολιτική της Μόσχας ή της Τεχεράνης είναι κατάλληλη και για αυτές.

Υπάρχουν δύο κύριοι λόγοι για τους οποίους το Αζερμπαϊτζάν, μια χώρα περίπου εννέα εκατομμυρίων ανθρώπων, δεν έχει βιώσει πολλή ισλαμιστική βία από το 1991 που ανεξαρτητοποιήθηκε. Κατ’ αρχάς, οι Αρχές στο Μπακού αποφάσισαν αμέσως μετά την ανεξαρτησία να διατηρήσουν την σοβιετικής εποχής κοσμική ταυτότητα της χώρας και εργάστηκαν σκληρά για να ελαχιστοποιηθεί η ξένη θρησκευτική επιρροή, είτε από το σιιτικό Ιράν είτε από τα σουνιτικά κράτη του Περσικού Κόλπου. Ακόμη και στις αρχές του 1990, στο αποκορύφωμα της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ με την χριστιανική Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν φρόντισε οι ισλαμιστές να μην μπορέσουν να μετατρέψουν την διαμάχη σε θρησκευτικό πόλεμο. (Ο Shamil Basayev, ο κορυφαίος πολέμαρχος της Τσετσενίας που έγινε ισλαμιστής, απέσυρε τους μαχητές του από εκείνον τον πόλεμο λόγω της δέσμευσης του Μπακού στην εκκοσμίκευση). Δεύτερον, χάρη στον πετρελαϊκό του πλούτο, το Αζερμπαϊτζάν γνώρισε σημαντική οικονομική ανάπτυξη και αποτελεί σήμερα μια χώρα μεσαίου προς τα πάνω εισοδήματος. Με άλλα λόγια, οι ευνοϊκές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες στο Αζερμπαϊτζάν έχουν μειώσει την ελκυστικότητα των ισλαμιστικών αφηγήσεων, σε αντίθεση με τον ρωσικό βόρειο Καύκασο, όπου οι εθνικιστικές φιλοδοξίες και η φτώχεια έχουν τροφοδοτήσει την ριζοσπαστικοποίηση.

Το Αζερμπαϊτζάν, το Ιράν και η Ρωσία έχουν πολλούς τομείς δυνητικής συνεργασίας, από τον Διάδρομο Μεταφορών Βορρά-Νότου μέχρι κοινές επενδύσεις σε ενεργειακά έργα μέχρι την κατάληξη –επιτέλους- σε μια απόφαση σχετικά με την οριοθέτηση της Κασπίας Θάλασσας. Ωστόσο, είναι σημαντικό για το Μπακού να ιεραρχήσει τις προτεραιότητές του. Η ιστορία, η δημογραφία και οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες του Αζερμπαϊτζάν του δίνουν την δυνατότητα να ακολουθήσει την δική του εκστρατεία εναντίον του βίαιου ισλαμισμού, χωρίς να χρειάζεται να υιοθετήσει μια συνολική φόρμουλα από την Μόσχα και την Τεχεράνη.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/azerbaijan/2016-08-11/bakus-choice