Στο Ιράν οι πληγές της επανάστασης ανοίγουν ξανά

Η Ισλαμική Επανάσταση του Ιράν το 1979 έγινε βίαιη σχεδόν αμέσως μετά την ανατροπή του σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί. Δεκάδες κορυφαίες προσωπικότητες του προηγούμενου καθεστώτος συλλαμβάνονταν, δικάζονταν με συνοπτικές διαδικασίες, και εκτελούνταν από εκτελεστικό απόσπασμα, κάθε βράδυ, στην στέγη ενός σχολείου όπου ο ηγέτης της επανάστασης, Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, διέμενε στο κέντρο της Τεχεράνης.

Οι φωτογραφίες των γεμάτων τρύπες από σφαίρες σωμάτων τους, γυμνά από την μέση και πάνω, είχαν δημοσιευθεί στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Το μήνυμα ήταν σαφές: Δεν υπάρχει επιστροφή στην προηγούμενη εποχή. Η κτηνωδία συγκλόνισε ένα έθνος που δεν είχε συνηθίσει προηγουμένως σε αυτό το επίπεδο της βίας, ειδικά καθώς οι υπεύθυνοι [για την βία] ήταν σιίτες κληρικοί, άνθρωποι του Θεού. Αλλά οι Ιρανοί, ακόμα ενωμένοι στην επαναστατική θέρμη που μόλις είχαν ανατρέψει ένα από τα πιο ισχυρά καθεστώτα στην περιοχή, πήγαν μαζί με αυτό. Στην πρόσφατη μνήμη δεν υπήρχε προηγούμενο οπουδήποτε στον κόσμο για κληρικούς να αναλαμβάνουν την εξουσία. Ούτε υπήρχε μια επανάσταση σε αυτήν την κλίμακα εκεί. Η επανάσταση έπρεπε να προστατευθεί.

Ο Αγιατολάχ Χομεϊνί, με την κλίση του προς την σκληρότητα, έθεσε τις βάσεις για έναν πολιτισμό ενδημικής βίας και ατιμωρησίας που έχει αντέξει μέχρι σήμερα. Στο όνομα της επανάστασης, αυτή η κουλτούρα της βίας οδήγησε την χώρα σε λάθος δρόμο, αποδίδοντάς της την φήμη κακοποιού κράτους και, εμποδίζοντας την ανάπτυξή της.

Δεν υπάρχουν ελλείψεις για παραδείγματα αυτής της βαρβαρότητας στην 37χρονη ιστορία της Ιρανικής Επανάστασης, ιδιαίτερα κατά την πρώτη δεκαετία. Αλλά μια μαγνητοταινία από πριν σχεδόν τρεις δεκαετίες που έχει εμφανιστεί πρόσφατα στο Ιράν θέτει στο προσκήνιο ίσως το πιο φρικιαστικό επεισόδιο της θεοκρατικής διακυβέρνησης της χώρας.

Η μαγνητοταινία επικεντρώνεται στα γεγονότα του καλοκαιριού του 1988, όταν, με διαταγή του Χομεϊνί, χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι που είχαν καταδικαστεί σε φυλάκιση για πολιτικές δραστηριότητες, εκτελέστηκαν στα κρυφά μέσα σε λίγες εβδομάδες. Οι κρατούμενοι ανήκαν σε μια ποικιλία πολιτικών ομάδων, όπως ο Οργανισμός Μουτζαχεντίν Χαλκ (Mujahideen Khalq Organization) ή αλλιώς MKO, και οι αριστερές Φενταγίν (Fedayeen) και Paykar.

Στην ηχητική καταγραφή μιας συνάντησης στις 15 Αυγούστου 1988, ο τότε προφανής διάδοχος του Χομεϊνί, Αγιατολάχ Αλί Μονταζερί, ακούγεται να επικρίνει δριμύτατα μέλη της επιτροπής που ήταν επιφορτισμένα με τις εκτελέσεις, λέγοντας ότι η ιστορία θα τους κρίνει. «Επιτρέψτε μου να είμαι ειλικρινής μαζί σας. Έχετε διαπράξει το μεγαλύτερο έγκλημα στην Ισλαμική Δημοκρατία -ένα έγκλημα που θα μας καταδικάσει όλους στην ιστορία. Θα κριθούμε όλοι σαν οι μεγαλύτεροι εγκληματίες στην ιστορία», λέει ένας οργισμένος Montazeri κατά την διάρκεια της συνάντησης η οποία πραγματοποιήθηκε στο σπίτι του στην ιερή πόλη Κομ.

Τα μέλη της επιτροπής, όλοι κληρικοί, είχαν κληθεί να υποβάλουν αναφορά σχετικά με την πρόοδο των εργασιών τους. Ενημέρωσαν τον Montazeri ότι είχαν εκτελεστεί 750 κρατούμενοι στην Τεχεράνη και μόνο, και ότι υπήρχαν περίπου 200 άλλες εκτελέσεις σε εξέλιξη. Δεν ήξεραν ότι ο Montazeri είχε στείλει δύο χειρόγραφες επιστολές προς τον Χομεϊνί καταγράφοντας τους λόγους για την έντονη αντίθεσή του στις σφαγές. «Δεν ήθελα η ιστορία να κρίνει τον Χομεϊνί ως αιμοδιψή, βάναυση και σκληρή προσωπικότητα», λέει στους παρόντες.

Στην συνάντηση, ρωτά τα μέλη της επιτροπής, «Πώς μπορείτε να δικαιολογήσετε την δολοφονία ενός κρατούμενου που είναι στην φυλακή, ήδη εκτίει ποινή για ό, τι αυτός ή αυτή έχει κάνει; Τι μας λέει αυτό για το σύστημα της δικαιοσύνης;».

Η σύγκρουση για τις εκτελέσεις οδήγησαν τον Χομεϊνί να αποκηρύξει τον Montazeri λίγες εβδομάδες αργότερα και να τον απομακρύνει από προφανή διάδοχό του, ανοίγοντας τον δρόμο για τον Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ να γίνει ο ανώτατος ηγέτης.

Ένα στιγμιότυπο από παλιό υλικό βίντεο Ιρανών που κρατούν αφίσες του Montazeri και του Χομεϊνί. COURTESY KASRA NAJI
-----------------------------------

Ο Montazeri πέθανε το 2009. Η ηχογράφηση αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του, η οποία διευθύνεται από τον γιο του, Αχμάντ, επίσης κληρικό. Ο ίδιος λέει ότι έκτοτε έχει διαταχθεί από το Υπουργείο Πληροφοριών του Ιράν να κατεβάσει την ηχογράφηση, παρά το γεγονός ότι είναι ήδη ευρέως διαδεδομένη στο Διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένου του YouTube [1].

Η ηχητική καταγραφή θα δώσει νέα πυρομαχικά στις οικογένειες των θυμάτων, πολλοί από τους οποίους -28 χρόνια αργότερα- εξακολουθούν να αναζητούν δικαιοσύνη, ψάχνοντας το πού έχουν ταφεί τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Ήδη έχουν υπάρξει εκκλήσεις για μια έρευνα σχετικά με τις δολοφονίες.

Ο Ahmad Montazeri είπε στο BBC Persian Television ότι, με το να δημοσιεύσει το ηχητικό απόσπασμα, ήθελε να βάλει ένα τέλος στις προσπάθειες εκείνων που έχουν στρεβλώσει την ιστορία όπως ειπώθηκε στα 600 σελίδων απομνημονεύματα [2] του πατέρα του που δημοσιεύθηκαν online το 2000, ενώ βρισκόταν σε κατ’ οίκον περιορισμό.

Η μαγνητοφώνηση αναδεικνύει όχι μόνο την σκληρότητα του Χομεϊνί, αλλά, επίσης, εκείνη των μελών της επιτροπής, μερικοί από τους οποίους εξακολουθούν να κατέχουν θέσεις-κλειδιά και σήμερα, ακόμη και στο υπουργικό συμβούλιο του προέδρου Χασάν Ρουχανί.