Η άβολη συμμαχία του Ιράν με την Ρωσία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η άβολη συμμαχία του Ιράν με την Ρωσία

Το πλαίσιο της συνεργασίας τους στην Συρία
Περίληψη: 

Η συνεργασία της Ρωσίας με το Ιράν στην Συρία είναι στην πραγματικότητα η πιο σημαντική στρατιωτική εμπλοκή που είχε το Ιράν με οποιαδήποτε ξένη χώρα από το 1979, και θα μπορούσε να περιπλέξει την προσέγγισή του με την Δύση. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι οι σχέσεις της Ρωσίας με το Ιράν είναι ανέφελες.

Ο MOHSEN Μ. MILANI είναι εκτελεστικός διευθυντής του Κέντρου Στρατηγικών και Διπλωματικών Μελετών και καθηγητής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα.

Σε μια αιφνιδιαστική κίνηση στα τέλη Αυγούστου, το Ιράν επέτρεψε στην Ρωσική Πολεμική Αεροπορία να πετάξει από την Αεροπορική Βάση Shahid Nojeh στο κεντρικό Ιράν για να διεξαγάγει επιχειρήσεις βομβαρδισμών σε εδάφη της Συρίας που, όπως ισχυρίζονται η Τεχεράνη και η Μόσχα, ελέγχονται από τρομοκράτες. Αυτό δεν ήταν ασήμαντη απόφαση˙ έρχεται σε αντίθεση με μια θεμελιώδη αρχή της εξωτερικής πολιτικής του επαναστατικού Ιράν. Από το 1979, το Ιράν έχει διαφυλάξει την κυριαρχία του μέσω της αρχής «Ούτε Ανατολή, ούτε Δύση», ένα δημοφιλές σύνθημα χαραγμένο στα πολύχρωμα πλακάκια της εισόδου στο κτίριο του Υπουργείου Εξωτερικών στην Τεχεράνη. Κατά συνέπεια, επί 37 χρόνια, το Ιράν δεν έχει επιτρέψει καμία πρόσβαση ξένης δύναμης στις στρατιωτικές βάσεις του. Γιατί, λοιπόν, το έκανε τώρα;

Η απόφαση είναι συμβολική της εμβάθυνσης των πολιτικών και στρατιωτικών δεσμών μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας. Η συνεργασία των δύο χωρών στην Συρία είναι στην πραγματικότητα η πιο σημαντική στρατιωτική εμπλοκή που είχε το Ιράν με οποιαδήποτε ξένη χώρα από το 1979, και θα μπορούσε να περιπλέξει την προσέγγιση του Ιράν με την Δύση.

Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι οι ρωσο-ιρανικές σχέσεις είναι χωρίς εντάσεις: Μεγάλες δόσεις δυσπιστίας μαστίζουν αμφότερες τις πλευρές. Για παράδειγμα, αμέσως αφότου η Ρωσία ανακοίνωσε ότι το Ιράν είχε επιτρέψει την πρόσβαση στην βάση Shahid Nojeh, λίγοι βουλευτές στην Majlis του Ιράν κατήγγειλαν την απόφαση ως παραβίαση του συντάγματος, το οποίο απαγορεύει την εγκατάσταση ξένων στρατιωτικών βάσεων στο εσωτερικό του Ιράν. Αρκετοί αξιωματούχοι του καθεστώτος γρήγορα μπήκαν σε λειτουργία ελέγχου ζημιών. Τόνισαν ότι η απόφαση ήταν συνταγματική επειδή η Ρωσία θα χρησιμοποιήσει την βάση μόνο προσωρινά για σκοπούς ανεφοδιασμού, και ότι η διοίκηση της βάσης παρέμεινε σε ιρανικά χέρια. Επέμειναν ότι το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, η ανώτατη Αρχή της χώρας για τις εξωτερικές υποθέσεις, είχε εγκρίνει την απόφαση. Και ο υπουργός Άμυνας του Ιράν, Hossein Dehghan, ο οποίος είχε ταξιδέψει στην Μόσχα πέντε φορές τα τελευταία δυόμισι χρόνια, δήλωσε ότι το Ιράν δεν είχε καμία πρόθεση να επιτρέψει ρωσική πρόσβαση σε περισσότερες βάσεις, αλλά πρόσθεσε ότι «αν η Ρωσία το ζητούσε, το Ιράν θα εξέταζε το αίτημα».

Προς το παρόν, οι δύο χώρες συνεργάζονται στρατηγικά, λέει η επίσημη γραμμή, κυρίως για να σώσουν την Συρία από τρομοκράτες οι οποίοι επίσης απειλούν και τα δύο κράτη. Αλλά η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη.

07092016-1.jpg

Στιγμιότυπο από βίντεο και κυκλοφόρησε το Υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας στις 18 Αυγούστου 2016, το οποίο δείχνει ένα ρωσικό μαχητικό-βομβαρδιστικό αεροπλάνο Sukhoi Su-34 που εξορμά από την ιρανική αεροπορική βάση Hamadan να ρίχνει βόμβες στην συριακή επαρχία Deir ez-Zor. REUTERS
---------------------------------

ΑΒΟΛΟΙ ΣΥΜΜΑΧΟΙ

Οι Ιρανοί έχουν βαθιά ριζωμένη ιστορική δυσπιστία έναντι της Ρωσίας. Καμία άλλη χώρα δεν έχει αρπάξει με την βία περισσότερο έδαφος από το Ιράν μέσα στους τελευταίους αιώνες. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Κόκκινος Στρατός, σε αντίθεση με τα βρετανικά και τα αμερικανικά στρατεύματα, αρνήθηκε να φύγει από το Ιράν και καθιέρωσε δύο βραχύβιες δημοκρατίες-μαριονέτες στις επαρχίες του Αζερμπαϊτζάν και του Κουρδιστάν. Μόνο χάρη στην αμερικανική διπλωματική πίεση μεταξύ 1946 και 1947 έφυγε ο κατοχικός στρατός. Η ιρανική δυσπιστία προς την Ρωσία έμεινε ακόμη και μετά την Επανάσταση του 1979, όταν, προς μεγάλη χαρά της Μόσχας, το Ιράν τερμάτισε την στρατηγική συμμαχία του με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην δεκαετία του 1980, το Ιράν επέκρινε δριμύτατα την Σοβιετική Ένωση για την εισβολή στο Αφγανιστάν και την υποστήριξη του Ιράκ κατά την διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ.

Ωστόσο, το Ιράν αγκάλιασε την Μόσχα ως αντίρροπη δύναμη στις Ηνωμένες Πολιτείες, τις οποίες η Τεχεράνη είδε ως μεγαλύτερη απειλή. Ο Αγιατολάχ Χομεϊνί, ο ιδρυτής της Ισλαμικής Δημοκρατίας, έγραψε μια ανοικτή επιστολή προς τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, τον Ιανουάριο του 1989. Σε αυτήν, δήλωσε ότι το Ιράν θα είναι ένας καλός γείτονας με την Σοβιετική Ένωση και προειδοποίησε ότι ο κομμουνισμός θα καταρρεύσει. Λίγους μήνες αργότερα, οι δύο χώρες υπέγραψαν μερικές συμφωνίες για την αύξηση της εμπορικής, πολιτιστικής και τεχνικής συνεργασίας τους. Το μελάνι για τις συμφωνίες αυτές δεν είχε ακόμα στεγνώσει όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, αλλά οι αξιοπρεπείς διμερείς σχέσεις παρέμειναν.

Μετά το 1991, η Δύση επινόησε διαφορετικές στρατηγικές, συμπεριλαμβανομένης και της επέκτασης του ΝΑΤΟ, ώστε να ανασχέσει την Ρωσία. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, εν τω μεταξύ, δεν έχει ποτέ σταματήσει να προσπαθεί να ξανακάνει την Ρωσία μια παγκόσμια δύναμη. Ένα απαραίτητο βήμα είναι η επανείσοδος της Ρωσίας στην Μέση Ανατολή. Αλλά οι επιλογές της Μόσχας είναι περιορισμένες. Η Συρία είναι μια φίλη χώρα, αλλά ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ αλ-Άσαντ, πολεμά σε έναν καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο. Οι άλλες αραβικές χώρες παλεύουν με τις δικές τους εσωτερικές δυσκολίες (Αίγυπτος, Ιράκ, Λιβύη και Υεμένη) ή είναι πολύ κοντά στην Ουάσιγκτον (Ισραήλ και Σαουδική Αραβία).

Αλλά το Ιράν δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Και ακριβώς όπως ο Μεγάλος Πέτρος ονειρευόταν την χρήση του εδάφους για την πρόσβαση στα θερμά ύδατα του Περσικού Κόλπου και πέρα από αυτόν, οι διάδοχοί του βλέπουν τώρα το Ιράν ως μια ασφαλή γέφυρα για να ξαναμπούν στην Μέση Ανατολή.