Οι Δημοκρατικοί, οι Ρεπουμπλικάνοι και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η εξομάλυνση των επιτοκίων φαίνεται αναπόφευκτη. Με το ποσοστό ανεργίας πίσω στα προ κρίσης επίπεδα και τον πληθωρισμό να κινείται αργά προς το 2% που είναι ο στόχος της Federal Reserve [της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ], οι διεθνείς επενδυτές και οι κεντρικοί τραπεζίτες αναμένουν το επιτόκιο να κινηθεί στο περίπου 3% κατά τα επόμενα δύο έως τρία χρόνια από το σημερινό 0,5%. Δεδομένου του μεγάλου βαθμού ανεξαρτησίας του σώματος, οι αγορές υποθέτουν ότι οι αποφάσεις της πρόεδρου της Fed, Janet Yellen, θα βασιστούν μόνο σε μακροοικονομικά δεδομένα και όχι στο αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου. Αλλά η ιστορία δείχνει ότι οι μεταβάσεις στο Λευκό Οίκο από τους Δημοκρατικούς στους Ρεπουμπλικάνους δεν είναι χωρίς συνέπειες για την νομισματική πολιτική. Και μια νίκη του Ρεπουμπλικανού υποψήφιου Donald Trump μάλλον θα επιβεβαιώσει τον κανόνα.

Η ανεξαρτησία από την εκτελεστική εξουσία, δεν σημαίνει ότι η Fed αγνοεί την πολιτική αδιακρίτως. Και στην πραγματικότητα, η προσοχή του σώματος στην πολιτική ίσως να είναι ιδιαίτερα υψηλή κατά την διάρκεια μιας προεδρικής εκλογής η οποία θα μπορούσε να φέρει ιδεολογική αλλαγή και ένα νέο μείγμα πολιτικής, επηρεάζοντας την οικονομία στο σύνολό της και, τελικά, την απόκριση της νομισματικής πολιτικής.

Η Janet Yellen ορκίζεται για να καταθέσει στην ακρόαση επιβεβαίωσης του διορισμού της, στην Επιτροπή Τραπεζών της Γερουσίας των ΗΠΑ, στην Ουάσιγκτον, στις 14 Νοεμβρίου του 2013. JASON REED / REUTERS
---------------------------------------

Μια ματιά στην εξέλιξη του επιτοκίου κεφαλαίων (funds rate) της Fed, το κύριο επιτόκιο αναφοράς της Τράπεζας, από το 1960, καταδεικνύει ένα είδος πολιτικού νομισματικού κύκλου: Όταν τελειώνει μια προεδρική θητεία των Δημοκρατικών (είτε του John F. Kennedy/Λίντον Τζόνσον, του Μπιλ Κλίντον ή του Barack Obama) τα επιτόκια αναφοράς ήταν πάντα υψηλότερα από όσο ήταν στην αρχή της. Όταν, από την άλλη πλευρά, ένας Ρεπουμπλικάνος ήταν στην εξουσία (Richard Nixon, Ronald Reagan, George Bush και George W. Bush), τα επιτόκια κινούνταν προς τα κάτω. Με άλλα λόγια, η μετάβαση από μια Δημοκρατική σε Ρεπουμπλικανική προεδρική εποχή ήταν πάντα συνδεδεμένη με έναν μακρύ κύκλο νομισματικής χαλάρωσης, ενώ όταν ένας Δημοκρατικός αναλάμβανε την εξουσία, η νομισματική πολιτική γινόταν πιο αυστηρή (τα επιτόκια κυμαίνονται αρκετά σημαντικά ανάμεσα στην αρχή και το τέλος της προεδρικής θητείας).

EDOARDO CAMPANELLA
-------------------------------------------

Η λιγότερο πιθανή εξήγηση για μια τέτοια περίεργη μακροοικονομική κανονικότητα είναι ότι η Fed δρα στρατηγικά για να ωφελήσει το κόμμα που μόλις όρισε τον πρόεδρό του, πράγμα που σημαίνει ότι μειώνει τα επιτόκια για να τονώσει τις επενδύσεις και να αναζωογονήσει μια επιβραδυνόμενη οικονομία. Είναι αλήθεια ότι οι τρεις από τους τέσσερις προκατόχους της Yellen (ο Arthur Burns, ο Alan Greenspan και ο Ben Bernanke) διορίστηκαν από Ρεπουμπλικάνους. Και είναι καλά τεκμηριωμένο ότι το 1972 ο Νίξον για να εξασφαλίσει την επανεκλογή του πίεζε τον Μπερνς για την έγχυση χρημάτων στην οικονομία μέσω μιας μείωσης επιτοκίων. Μόνο ο Paul Volcker διορίστηκε από έναν Δημοκρατικό (τον Carter) και η ισχυρή δέσμευσή του στην καταπολέμηση του στασιμοπληθωρισμού δεν τον εμπόδισε από το να αυξήσει τα επιτόκια κατά περισσότερες από επτά ποσοστιαίες μονάδες σε λιγότερο από ένα χρόνο, όταν ο Κάρτερ ήταν ακόμη στην εξουσία.

Ωστόσο, είναι δύσκολο να συμβιβαστεί το επιχείρημα του κομματισμού με το γεγονός ότι οι πρόεδροι που προέρχονται από το αντίθετο κόμμα επιβεβαιώνουν στη συνέχεια όλους τους επικεφαλής της Fed. Αυτό για να μην πούμε τίποτα για τον υψηλό βαθμό διαφάνειας της διαδικασίας λήψης αποφάσεων από την Fed που τιμά την διπλή εντολή της σταθερότητας των τιμών και της πλήρους απασχόλησης.

Αυτό που είναι πιο πιθανό, αντίθετα, είναι ότι οι συνολικές μακροοικονομικές συνθήκες, και όχι οι πολιτικές προκαταλήψεις, υπαγορεύουν τις αποφάσεις της Fed. Δεν είναι τυχαίο ότι οι μεγάλοι κύκλοι χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής ξεκινούν όταν αναλαμβάνει καθήκοντα ένας Ρεπουμπλικανός πρόεδρος. Συμπίπτουν με τα κρούσματα της ύφεσης, τα οποία από την εποχή του Νίξον πάντοτε υλοποιούνται εντός των πρώτων 18 μηνών μιας Ρεπουμπλικανικής προεδρίας. Και έτσι η Fed ήταν πιο πιθανό να μειώσει τα επιτόκια για να αναζωογονήσει την οικονομία όταν ένας Ρεπουμπλικανός ήταν στην εξουσία.

Οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Princeton Alan Blinder και Mark Watson έχουν διαπιστώσει ότι, από ένα δείγμα αρχής γενομένης από το 1949, από 49 τρίμηνα ύφεσης, μόνο οκτώ ήταν υπό Δημοκρατικούς και 41 ήταν υπό Ρεπουμπλικάνους. Είναι δύσκολο να αποδοθεί ευθύνη˙ μερικοί, όπως ο James Campbell από το Πανεπιστήμιο του Μπάφαλο, ισχυρίστηκαν ότι οι υφέσεις που συμβαίνουν κατά τους πρώτους μήνες των Ρεπουμπλικανικών προεδριών ήταν μια κληρονομιά των Δημοκρατικών προκατόχων τους.

Αλλά σύμφωνα με τις περισσότερες μακροοικονομικές μετρήσεις, οι Δημοκρατικοί πρόεδροι έχουν πολύ καλύτερες επιδόσεις από τους Ρεπουμπλικανούς ομολόγους τους κατά τα τελευταία 70 χρόνια. Η ετήσια αύξηση του ΑΕΠ ήταν κοντά στο 4,5% κατά την διάρκεια Δημοκρατικών διοικήσεων, σε σύγκριση με το 2,5% υπό Ρεπουμπλικανικών. Ο αριθμός αυτός, επίσης, θα μπορούσε να είναι το αποτέλεσμα των θεμελίων που τέθηκαν από τις προηγούμενες διοικήσεις. Αλλά ακόμη και με βραχυπρόθεσμους δείκτες, οι Δημοκρατικές διοικήσεις υπερ-αποδίδουν. Οι αποδόσεις του S&P 500, για παράδειγμα, ήταν σημαντικά υψηλότερες υπό Δημοκρατικούς: 8,4% έναντι 2,7%. Επιπλέον, στο τέλος μιας προεδρικής θητείας το ποσοστό ανεργίας ήταν ανέκαθεν περίπου 1,5 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο όταν καθόταν στο Οβάλ Γραφείο ένας Ρεπουμπλικανός, και το διαρθρωτικό έλλειμμα του προϋπολογισμού τείνει να είναι, κατά μέσο όρο, 0,7 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερο υπό έναν Δημοκρατικό πρόεδρο.

Οι πολιτικές εξηγούν ένα μέρος του χάσματος. Ο Κλίντον, για παράδειγμα, ανέλαβε μια σημαντική διαδικασία αναπροσαρμογής του προϋπολογισμού για την αποκατάσταση της υγείας των δημόσιων οικονομικών μετά από μια μακρά Ρεπουμπλικανική εποχή που χαρακτηριζόταν από χαμηλή φορολογία, αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, και μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα. Την ίδια στιγμή, οι ιδιαίτερα πληθωριστικές πολιτικές του Νίξον συνέβαλαν στην κατάρρευση του συστήματος του Bretton Woods.

Αλλά, για να είμαστε δίκαιοι, η τύχη -καλή για τους Δημοκρατικούς και κακή για τους Ρεπουμπλικάνους- και η [πολιτική] κληρονομιά έχουν παίξει κάποιο ρόλο. Οι καθυστερημένες προσπάθειες του Τζόνσον για την αναχαίτιση του πληθωρισμού παρέδωσαν στον Νίξον μια ύφεση˙ η υψηλή ανεργία και ο πληθωρισμός στην εποχή του Κάρτερ οδήγησαν σε ύφεση στα χρόνια του Ρήγκαν. Και λίγους μήνες μετά την ορκωμοσία, ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος είχε να ασχοληθεί με το σκάσιμο της «φούσκας» των [εταιρειών] dot-com και τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Επιπλέον, οι Ρεπουμπλικανοί πρόεδροι γενικά αναλάμβαναν την εξουσία όταν ο κύκλος των επιχειρήσεων ήταν ήδη ώριμος. Ο δεύτερος Μπους έγινε πρόεδρος μετά από σχεδόν δέκα συναπτά έτη οικονομικής ανάπτυξης˙ ο Νίξον ήρθε μετά από περίπου οκτώ.

Χαρτονομίσματα του ενός δολαρίου ΗΠΑ σε ένα φωτισμένο τραπέζι στο Γραφείο Χαρακτικής και Εκτυπώσεων στην Ουάσιγκτον. GARY CAMERON / REUTERS
----------------------------

ΤΡΑΜΠ VS. ΚΛΙΝΤΟΝ

Η πρόβλεψη για το αν μια ύφεση είναι πιο πιθανή υπό την Κλίντον ή τον Τραμπ, και έτσι για το εάν η νομισματική πολιτική θα μπορούσε να λάβει μια απροσδόκητη τροπή, είναι καθαρά πιθανολογική. Και οι δύο ηγέτες θα κληρονομήσουν μια οικονομία που έχει επεκταθεί για περίπου οκτώ συναπτά έτη, και σε μια εποχή μεγάλης παγκόσμιας μακροοικονομικής και πολιτικής αβεβαιότητας. Ως εκ τούτου, η τύχη και οι κληρονομηθείσες συνθήκες θα μπορούσαν να επηρεάσουν την οικονομική τους διαχείριση με τον ίδιο τρόπο.

Ωστόσο, οι πολιτικές που προτείνει ο Trump, που κυμαίνονται από το σπάσιμο εμπορικών συμφωνιών μέχρι ένα μη βιώσιμο φορολογικό σχέδιο, κάνουν πιο πιθανή μια συντριβή υπό την ηγεσία του. Η σημερινή ήδη υψηλή πολιτική αβεβαιότητα θα επιδεινωθεί και η παγκόσμια ανάκαμψη θα είναι σε κίνδυνο. Ο πρώην υπουργός Οικονομικών Lawrence Summers το πηγαίνει τόσο μακριά ώστε να προβλέπει ότι μια παρατεταμένη ύφεση θα ξεσπάσει εντός 18 μηνών από την στιγμή που ο Τραμπ θα αναλάβει καθήκοντα.

Αλλά αν αυτό το σενάριο γίνει πραγματικότητα, θα πατήσει απλά στην καλά καθιερωμένη πορεία ύφεσης που μέχρι στιγμής έχει χαρακτηρίσει κάθε σύγχρονη μετάβαση από έναν Δημοκρατικό σε έναν Ρεπουμπλικανό πρόεδρο, με την πολωτική προσωπικότητα του Trump απλώς να κάνει τις αγορές πιο νευρικές και την συρρίκνωση [της οικονομίας] πιο επώδυνη. Αναπόφευκτα, και αψηφώντας τις τρέχουσες προσδοκίες για περαιτέρω νομισματική αυστηρότητα, η Fed θα αναγκαστεί να ενεργήσει αναλόγως.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2016-09-05/democra...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition