Οι φιλοδοξίες της Ρωσίας στον Ατλαντικό | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι φιλοδοξίες της Ρωσίας στον Ατλαντικό

Περιπολώντας το άνοιγμα GIUK

Ένα νέο πεδίο ανταγωνισμού ανοίγει μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ στον Βόρειο Ατλαντικό. Στην Βαλτική, την Μαύρη Θάλασσα, την Ουκρανία, και ακόμη και στην Μέση Ανατολή, οι γεωπολιτικές φιλοδοξίες της Ρωσίας έχουν ανατρέψει όλα τα φαινόμενα της μεταψυχροπολεμικής επαναπροσέγγισης μεταξύ των δύο ιστορικών αντιπάλων. Το ΝΑΤΟ έχει αναπτύξει την στρατιωτική του παρουσία κατά μήκος της ανατολικής πτέρυγάς του και ανανέωσε την αποτρεπτική του στάση ως αποτέλεσμα. Αλλά στην βιασύνη του να ενισχύσει αυτά τα μέτωπα, κινδυνεύει να παραβλέψει ένα πρόσφατα ευάλωτο ψυχροπολεμικό πέρασμα γνωστό ως το άνοιγμα GIUK (the GIUK gap).

Το άνοιγμα GIUK υποδηλώνει την θαλάσσια γραμμή μεταξύ της Γροιλανδίας, της Ισλανδίας, και του Ηνωμένου Βασιλείου (Greenland, Iceland, United Kingdom, GIUK), που εξυπηρέτησε ως μια αμυντική περίμετρος του ΝΑΤΟ κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Σε περίπτωση ενός πολέμου στην Ευρώπη, η Σοβιετική Ένωση θα έπρεπε να σπάσει την γραμμή για να αποκόψει τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά από τους Ευρωπαίους συμμάχους τους. Εν ολίγοις, ήταν το θαλάσσιο ανάλογο του ανοίγματος Fulda (the Fulda Gap) [1].

12092016-1.jpg

Web source
------------------------------------

Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η συμμαχία του ΝΑΤΟ διατήρησε ένα σφιχτό δίκτυο επιτήρησης στο Βόρειο Ατλαντικό μέσω αεροπορίας εκ θαλάσσιων και χερσαίων βάσεων, μια παρατεταμένη υποβρύχια παρουσία και ένα σύνθετο πλέγμα συστημάτων επιτήρησης ήχου. Δεδομένου ότι η σοβιετική απειλή πέρασε στην ιστορία, η εστίαση και η παρουσία του ΝΑΤΟ στον Βόρειο Ατλαντικό υποχώρησε, επισκιαζόμενη από πολύπλοκες επιχειρήσεις από τα Βαλκάνια μέχρι την Λιβύη και μέχρι το Αφγανιστάν. Αλλά δεν μπορεί να αγνοήσει την επαναναδυόμενη σημασία του ανοίγματος. Και καθώς η Ρωσία αυξάνει την στρατιωτική παρουσία της στον Βόρειο Ατλαντικό, η παρουσία του ΝΑΤΟ έχει ατροφήσει.

12092016-2.jpg

Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν φαίνεται μέσα από το γυαλί του υποβρυχίου C-Explorer 5 μετά από μια κατάδυση για να δει το ναυάγιο της φρεγάτας «Oleg» που βυθίστηκε κατά τον 19ο αιώνα στον Κόλπο της Φινλανδίας στην Βαλτική Θάλασσα, στις 5 Ιουλίου 2013. ALEKSEY NIKOLSKYI / REUTERS
-------------------------------------------

Το άνοιγμα GIUK εξακολουθεί να είναι το μόνο σημείο από το οποίο η Ρωσία μπορεί να προβάλει ισχύ στον Ατλαντικό Ωκεανό και στις ακτές της Ευρώπης πέρα από τις μποτιλιαρισμένες Βαλτική και Μαύρη Θάλασσα. Παραμένει η πύλη προς τον Ατλαντικό Ωκεανό για τον μεγαλύτερο και πιο στρατηγικά σημαντικό στόλο της Ρωσίας, τον Βόρειο Στόλο.

Το ΝΑΤΟ δεν χρειάζεται να σκεφτεί το άνοιγμα GIUK με όρους συμβατικού πολέμου στο στιλ του Ψυχρού Πολέμου. Ωστόσο, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο Βόρειος Ατλαντικός θα μπορούσε να είναι το επόμενο κομβικό σημείο για την ρωσική στρατιωτική επιθετικότητα.

Ακολουθώντας το μοτίβο των δράσεων της Ρωσίας κατά τα τελευταία χρόνια, αυτή η επιθετικότητα θα μπορούσε να πάρει πολλές μορφές που βρίσκονται κάτω από το όριο της εμφανούς σύγκρουσης, αποτρέποντας έτσι το ΝΑΤΟ από την ενεργοποίηση της ρήτρας συλλογικής άμυνας του άρθρου 5.

Μια από τις προτιμώμενες μεθόδους της Ρωσίας είναι να παραβιάζει την θαλάσσια επικράτεια του ΝΑΤΟ και τον εναέριο χώρο του. Ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη και υποβρύχια έχουν περιτριγυρίσει ή παραβιάσει τον εναέριο χώρο και στα ύδατα των κρατών της Βαλτικής, του Ηνωμένου Βασιλείου, του Καναδά, της Δανίας, της Ισλανδίας, της Νορβηγίας και των ζωτικής σημασίας εταίρων του ΝΑΤΟ, Φινλανδία και Σουηδία. Μερικές από αυτές τις επιδρομές ακολουθούν τακτικά σχέδια που πηγάζουν από τις ημέρες του Ψυχρού Πολέμου. Μερικές είχαν σκοπό να συγκεντρώσουν πληροφορίες και να εποπτεύουν τις νέες στρατιωτικές δυνατότητες του ΝΑΤΟ. Αλλά άλλες, όπως το «κλείδωμα» του [αμερικανικού πολεμικού πλοίου] USS Donald Cook [2], ήταν προκλητικές κινήσεις με σκοπό να επιδείξουν τις ρωσικές δυνάμεις στους συμμάχους του ΝΑΤΟ. Αυτά έχουν καταδείξει ενοχλητικά κενά στην άμυνα των μελών του ΝΑΤΟ.

Για παράδειγμα, το Ηνωμένο Βασίλειο έπρεπε να ζητήσει από τους συμμάχους του στο ΝΑΤΟ να παρακολουθήσουν ένα ύποπτο ρωσικό υποβρύχιο που διείσδυε στην βάση υποβρυχίων Faslane (όπου βρίσκεται η ραχοκοκαλιά της πυρηνικής δύναμης του Ηνωμένου Βασιλείου) τον Ιανουάριο 2015. όταν δεν μπορούσε να συγκεντρώσει τα [απαραίτητα] πλοία ή αεροπλάνα για να παρακολουθήσει το υποβρύχιο από μόνο του.

Ζωτικής σημασίας υποθαλάσσια καλώδια για τις παγκόσμιες επικοινωνίες διατρέχουν επίσης τον πυθμένα του ωκεανού στον Βόρειο Ατλαντικό κοντά στο άνοιγμα GIUK, μεταφέροντας σχεδόν όλη την παγκόσμια κίνηση του διαδικτύου. Ρωσικά υποβρύχια έχουν περιτριγυρίσει άβολα κοντά [3] τα καλώδια στο παρελθόν, ελλείψει μιας αμερικανικής ή ΝΑΤΟϊκής παρουσίας, προκαλώντας ανησυχίες ότι τα καλώδια θα κοπούν αν οι εντάσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης επιδεινωθούν στην Ουκρανία, τις χώρες της Βαλτικής, την Συρία, ή κάπου αλλού.

12092016-3.jpg

Η ρωσική φρεγάτα Smolny στο ναυπηγείο STX Les Chantiers de l'Atlantique στο Saint-Nazaire, στην δυτική Γαλλία, στις 25 Νοεμβρίου 2014. STEPHANE MAHE / REUTERS
------------------------------------------

Η Ρωσία έχει αρχίσει επίσης να ενισχύει τις δυνατότητες της «αντι-πρόσβασης / άρνησης περιοχής» (A2/AD) στον Βόρειο Ατλαντικό μέσω των υποθαλάσσιων δυνατοτήτων της. Μέσω αντιαεροπορικών και κατά πλοίων συστημάτων μεγάλου βεληνεκούς επί των υποβρυχίων της, η Ρωσία μπορεί να δημιουργήσει ζώνες στον Βόρειο Ατλαντικό όπου τα αεροπλάνα και τα πλοία του ΝΑΤΟ δεν μπορούν να επιχειρήσουν χωρίς τον φόβο να καταρριφθούν ή να βυθιστούν. Με μια αρκετά ισχυρή δύναμη στον Βόρειο Ατλαντικό, η Ρωσία θα μπορούσε, στην πραγματικότητα, να αποκόψει την Βόρεια Αμερική από την Ευρώπη.

Το πρόσφατα παρουσιασθέν ρωσικό υποβρύχιο πυρηνικής επίθεσης κλάσης Yasen είναι ένα από τα πιο προηγμένα, πιο αθόρυβα υποβρύχια στον κόσμο, και θα μπορούσε να επιχειρήσει χωρίς αντίσταση στον Βόρειο Ατλαντικό χωρίς μια ισχυρή απάντηση από τις ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, το ΝΑΤΟ κατασκεύασε ένα εξελιγμένο στρώμα δικτύων θαλάσσιας άμυνας και επιτήρησης για να εμποδίσει τέτοιες κινήσεις. Καθώς ο Ψυχρός Πόλεμος ξεθώριασε στο παρελθόν, το ΝΑΤΟ δικαιολογημένα μείωσε την παρουσία του στον Βόρειο Ατλαντικό.

Η συμμαχία πρέπει τώρα να λάβει μέτρα για την ανοικοδόμηση και την ανάκτηση της παρουσίας της στο άνοιγμα GIUK. Ευτυχώς, αυτό δεν θα απαιτήσει μαζικές επενδύσεις, νέες στρατηγικές, ή σημαντική στρατιωτική επανατοποθέτηση.

Κατ’ αρχάς, πρέπει να φέρει το άνοιγμα GIUK πίσω στο τραπέζι του αμυντικού σχεδιασμού της, αυτή την φορά με έμφαση στον άξονα Άνοιγμα GIUK - Νορβηγία καθώς η Αρκτική που θερμαίνεται ανοίγει νέους δρόμους για στρατιωτικές δραστηριότητες. Στην Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Βαρσοβία, οι ηγέτες της Συμμαχίας δήλωσαν ότι θα «ενισχύσουν περαιτέρω την θαλάσσια παρουσία τους και την συνεκτική επίγνωση της κατάστασης» και «θα καταστήσουν λειτουργική» την θαλάσσια στρατηγική της Συμμαχίας του 2011. Οι σχεδιαστές του ΝΑΤΟ θα πρέπει να εντάξουν το άνοιγμα GIUK στους νέους σχεδιασμούς πολιτικής και να βοηθήσουν τους πολιτικούς ηγέτες να κατανοήσουν την στρατηγική σημασία του Βόρειου Ατλαντικού για την παρουσία της συμμαχίας.

Δεύτερον, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να ανοικοδομήσει την υποδομή των βάσεων και της επιτήρησης στον Βόρειο Ατλαντικό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν κάποια ελπιδοφόρα πρώτα βήματα, με την αποκατάσταση κάποιων περιπολιών ρουτίνας από την πρώην ναυτική αεροπορική βάση στο Keflavik [4] της Ισλανδίας φέτος, μετά από μια δεκαετία παύσης. Τα μέλη του ΝΑΤΟ θα πρέπει να εργαστούν για να ξανανοίξουν σε μόνιμη βάση ορισμένες βάσεις του γύρω από τον Βόρειο Ατλαντικό για να παρακολουθούν συνεχώς το άνοιγμα GIUK και να ενισχύσουν τα [ΝΑΤΟϊκά] υποβρύχια συστήματα επιτήρησης σε όλο τον Βόρειο Ατλαντικό.

Τρίτον, το ΝΑΤΟ πρέπει να εργαστεί για την ανοικοδόμηση των στόλων αεροσκαφών θαλάσσιας περιπολίας των μελών του. Τα αεροσκάφη ναυτικής περιπολίας (maritime patrol aircraft, MPA) είναι ζωτικής σημασίας για την παρακολούθηση των ρωσικών υποβρυχίων και την αποτροπή τυχόν εδαφικών επιδρομών. Πολλοί σύμμαχοι έβαλαν σε αδράνεια ή μείωσαν τους στόλους τους, λόγω περιορισμών στους προϋπολογισμούς τους. Καθώς χώρες όπως η Βρετανία και η Νορβηγία κοιτάζουν να αποκαταστήσουν τους στόλους τους με αεροσκάφη ναυτικής περιπολίας, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας κοινοπραξίας [5] τέτοιων αεροσκαφών συμμαχικής ιδιοκτησίας για όλους τους συμμάχους. Αυτό θα μιμηθεί επιτυχημένες κοινοπραξίες για τα αεροσκάφη επιτήρησης C-17 και AWACS και θα διασφαλίσει τον συντονισμό των μελών του ΝΑΤΟ στην παρακολούθηση του ανοίγματος GIUK.

Τέλος, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να διεξαγάγει νέες στρατιωτικές ασκήσεις στον Βόρειο Ατλαντικό, με έμφαση στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο και τον συντονισμό των ναυτικών και αεροπορικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ. Οι στρατιωτικές ασκήσεις στον Βόρειο Ατλαντικό θα προαγάγουν τον διττό στόχο της επίδειξης της στρατιωτικής του δύναμης στην Ρωσία και θα δοκιμάσουν [υπό πίεση] την ικανότητα του ΝΑΤΟ να επιχειρεί στον ανοιχτό ωκεανό. Το ΝΑΤΟ πραγματοποιεί μικρό αριθμό ασκήσεων στην Βόρεια Θάλασσα και γύρω από το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά δεν διεξάγει οιεσδήποτε σημαντικές στρατιωτικές ασκήσεις στον Βόρειο Ατλαντικό.

Μια αντιπαράθεση στον εικοστό πρώτο αιώνα, μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας δεν θα κερδηθεί στο άνοιγμα GIUK. Ωστόσο, δεδομένης της στρατηγικής σημασίας του, θα μπορούσε να χαθεί εκεί. Το άνοιγμα GIUK είναι η θαλάσσια πύλη μέσω της οποίας πρέπει να περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ναυτικής δύναμης της Ρωσίας ώστε να αποκτήσει πρόσβαση στον ανοιχτό ωκεανό. Ζωτικής σημασίας διασυνδέσεις για τις παγκόσμιες επικοινωνίες διατρέχουν τον Βόρειο Ατλαντικό, και καθώς οι πάγοι της Αρκτικής υποχωρούν, νέες στρατιωτικές και μη στρατιωτικές δραστηριότητες στην περιοχή μόνο θα αυξηθούν. Για να διατηρηθεί η ασφάλεια στην περιοχή και να εμποδιστεί η ρωσική επιθετικότητα, το ΝΑΤΟ πρέπει να λάβει μέτρα για την ανοικοδόμηση της άμυνας αυτού του ψυχροπολεμικού [θαλάσσιου] περάσματος.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2016-09-09/russias-ambitions-atl...

Σύνδεσμοι:
[1] http://articles.latimes.com/1987-03-01/news/mn-6926_1_fulda-gap
[2] https://news.usni.org/2016/04/13/video-russian-fighters-buzz-uss-donald-...
[3] http://www.nytimes.com/2015/10/26/world/europe/russian-presence-near-und...
[4] http://www.stripes.com/news/navy-aircraft-returning-to-former-cold-war-b...
[5] http://www.atlanticcouncil.org/publications/issue-briefs/nato-s-next-con...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition