Πώς κινητοποιήθηκαν οι Τούρκοι κατά του πραξικοπήματος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς κινητοποιήθηκαν οι Τούρκοι κατά του πραξικοπήματος

Η δύναμη του τζαμιού και του hashtag

Το κίνημα της Αραβικής Άνοιξης έχει από καιρό χαρακτηριστεί ως κατά κύριο λόγο κοσμικό φαινόμενο που τροφοδοτήθηκε από τα social media. Αλλά ορισμένοι μελετητές, όπως οι Kat Eghdamian [2], Seyla Benhabib [3], Michael Hoffman και Amaney Jamal [4] αμφισβήτησαν αυτή την αφήγηση, υποστηρίζοντας ότι τα τζαμιά ήταν ένας σιωπηλός αλλά κεντρικός οδηγός της Αραβικής Άνοιξης. Η Eghdamian, ειδικότερα, κάνει μια πειστική υπόθεση ότι τα δίκτυα των τζαμιών λειτούργησαν ως άγκυρες σε όλα τα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα, ενοποίησαν τα παράπονα και νομιμοποίησαν και βοήθησαν να υποστηριχθεί η λαϊκή κινητοποίηση. Αν και πειστικά, τα επιχειρήματα αυτά στερούνται συχνά από εμπειρικά στοιχεία, κυρίως επειδή δεν υπήρξαν αρκετά μετρήσιμα στοιχεία σχετικά με το πώς λειτουργούν τα δίκτυα των τζαμιών σε σχέση με τα ψηφιακά μέσα σε περιόδους κρίσεων. Αλλά η πρόσφατη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία, η οποία παρήγαγε ένα από τα πιο επιτυχημένα υβρίδια θρησκευτικο-πολιτικής κινητοποίησης στην ιστορία της χώρας, θα μπορούσε να γεφυρώσει το χάσμα, χάρη στην ευρεία πρόσβαση σε ψηφιακά μέσα καθώς και στην εμφάνιση νέων αναλυτικών εργαλείων.

Οι διαμαρτυρίες κατά του πραξικοπήματος παρήγαγαν μια πλημμύρα ψηφιακών δεδομένων με εκατομμύρια [ανθρώπους] να τεκμηριώνουν τα γεγονότα και να διαμαρτύρονται ενάντια στο πραξικόπημα σε απευθείας σύνδεση. Συγκεντρώσαμε αυτές τις πληροφορίες χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό αλγορίθμων που μπορούν να χτενίσουν τα social media και άλλες πηγές ανοιχτών δεδομένων σε πραγματικό χρόνο και να συλλάβουν τα δεδομένα με ένα υψηλό επίπεδο χωρικής και χρονικής διακριτότητας. Στην κορυφή αυτής της πρώτης στρώσης των δεδομένων, χαρτογραφήσαμε το εκτεταμένο δίκτυο των τζαμιών της Κωνσταντινούπολης, τα οποία χρησίμευσαν ως ένα παραδοσιακό, λαϊκό κανάλι για την κινητοποίηση. Βρήκαμε ότι τα τζαμιά, εκτός από τα ψηφιακά μέσα, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην κινητοποίηση των Τούρκων που ήταν ενάντια στο πραξικόπημα για να ματαιώσουν τις επίορκες στρατιωτικές δυνάμεις, εμποδίζοντας με πρακτικού τρόπους τις κινήσεις τους και συντρίβοντας τις αμυντικές θέσεις τους σε στρατηγικούς τομείς της Κωνσταντινούπολης.

Παραδόξως, η ανάλυσή μας έδειξε ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έπαιξε καθυστερημένο ρόλο στην κινητοποίηση των Τούρκων για την άμυνά του. Η γενική πεποίθηση είναι ότι τα social media «έσωσαν» [5] τον Ερντογάν αφού χρησιμοποίησε το FaceTime και το Twitter για να εκλιπαρήσει τους πολίτες να ενταχθούν στην αντίσταση και [οι πολίτες] απάντησαν κατά εκατομμύρια [6], καταλαμβάνοντας τους δρόμους για να ματαιώσουν [7] την απόπειρα πραξικοπήματος. Αλλά η περιεκτική μας ανάλυση των δεδομένων που ανίχνευσαν υψηλά επίπεδα οργανικής κινητοποίησης ενάντια στο πραξικόπημα –πρώτα online, στην συνέχεια, μέσω των δικτύων των τζαμιών, και, τέλος, στο έδαφος- τόσο νωρίς όπως στις 21:47 μμ EEST (Eastern European Summer Time), πολύ πριν ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Μπιναλί Γιλντιρίμ και ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απευθύνουν τις εκκλήσεις τους ζωντανά στην τηλεόραση στις 23:05 μμ EEST και τις 12:25 πμ EEST, αντίστοιχα.

15092016-1.jpg

15092016-2.jpg

Σύμφωνα με την ανάλυσή μας, όταν τα μαχητικά αεροσκάφη των πραξικοπηματιών άρχισαν να βουίζουν χαμηλά [8] στον ουρανό της Άγκυρας και της Κωνσταντινούπολης το βράδυ της 15ης Ιουλίου, οι Τούρκοι πήγαν στο Twitter για να «τιτιβίσουν» για το ιδιόμορφο θέαμα, καθώς και την ξαφνική ανάπτυξη των τανκς στην γέφυρα του Βοσπόρου στην Κωνσταντινούπολη, η οποία εκτείνεται πάνω από το ομώνυμο στενό και συνδέει την Ευρώπη και την Ασία. Μια σοδειά από βίντεο [9] εμφανίστηκε επίσης στο Instagram καταγράφοντας τον ασυνήθιστο πολλαπλασιασμό των φορτηγών μεταφοράς στρατευμάτων σε όλη την πόλη. Την ίδια στιγμή, περιφερειακά δίκτυα και συμπαθούντες του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) -ακόμα και ομάδες που ταυτίζονταν με τα κόμματα της αντιπολίτευσης- άρχισαν να συσπειρώνονται εναντίον αυτής της απρόσμενης κίνησης στρατευμάτων που όπως γνωρίζουμε σήμερα, είχαν εγείρει υποψίες μεταξύ των Τούρκων ότι εκτυλίσσεται ένα πραξικόπημα. Αρκετές θρησκευτικές αδελφότητες (ή tariqas) στην Κωνσταντινούπολη -συγκεντρωμένες στις ιστορικές περιοχές Fatih και Σκούταρι (Üsküdar)- ήταν επίσης μεταξύ των πρώτων ομάδων που οργανώθηκαν. Συνδέθηκαν με τηλεφωνικές κλήσεις και μηνύματα SMS και κάλεσαν τους οπαδούς τους να βαδίσουν προς [10] και να συναθροιστούν γύρω από περιοχές με υψηλές συγκεντρώσεις στρατευμάτων. Αυτή η προσπάθεια χαλύβδωσε δεκάδες οπαδούς, οι οποίοι αργότερα ενώθηκαν με μάζες πολιτών που είχαν κινητοποιηθεί από τις tariqas καθώς και το AKP και κάποιες άλλες ομάδες της κοινωνίας των πολιτών. Μέσα σε λίγες ώρες, ο αριθμός τους ανήλθε σε πολλές χιλιάδες και είτε υπερκέρασαν είτε εμπόδισαν την κίνηση των αποδιοργανωμένων και κακώς καθοδηγημένων επίορκων στρατευμάτων. Η μελέτη μας επί των γεωχωρικών δεδομένων δείχνει ότι η αντίσταση άρχισε στις περίπου στις 22:00 μμ EEST ως απάντηση στα οδόφραγμα των στρατευμάτων στην γέφυρα του Βοσπόρου. Ο αλγόριθμός μας πρώτα πήρε τα σήματα τόσο στο έδαφος όσο και online που δείχνουν αντίσταση γύρω από τις γειτονιές Nakkastepe και Kisikli, που βρίσκονται κοντά στην ασιατική πλευρά της γέφυρας. Την ίδια στιγμή, μια από τις ισχυρότερες εκστρατείες social media εναντίον του πραξικοπήματος εμφανίστηκε στην βορειοδυτική περιοχή Basaksehir, η οποία έχει ένα σφιχτοδεμένο δίκτυο νεολαίας του ΑΚΡ. Από τις 23:00 μμ EEST, οι φυσικές διαδηλώσεις είχαν περάσει όλη την γέφυρα του Βοσπόρου στην ευρωπαϊκή πλευρά και προς τα κάτω στην πλατεία Ταξίμ, καθώς οι διαδηλωτές προσπάθησαν να διακόψουν την ροή των πραξικοπηματικών στρατευμάτων στην πόλη.

15092016-3.gif

Παράλληλα, κινητοποιήθηκαν δύο φαινομενικά άσχετες ομάδες: Τα τζαμιά σε όλη την Κωνσταντινούπολη (και αργότερα, στην υπόλοιπη Τουρκία) ενεργοποίησαν τα μεγάφωνά τους μεταδίδοντας τις προσευχές salah [11] ως μια μορφή ανυπακοής, κινητοποίησης και διαμαρτυρίας κατά της απόπειρας πραξικοπήματος. Ένα βίντεο [12] που έχει αναρτηθεί στο Youtube, τραβηγμένο σε μια μουντή γειτονιά της Κωνσταντινούπολης, συνέλαβε τον ήχο από αυτές τις προσευχές καθώς ανταγωνιζόταν με την βροντή του κινητήρα ενός αεριωθούμενου αεροπλάνου που πετούσε χαμηλά στον νυχτερινό ουρανό. Μια καμπάνια social media κατά του πραξικοπήματος έγινε επίσης online, συγκεντρώνοντας hashtags -όπως το #DarbeyeHayır (όχι στο πραξικόπημα), το #Vatani̇çinNöbetteyiz (σε επιφυλακή για την πατρίδα), και το #TekYürek (μια καρδιά)- που όλα σκόπευαν να διευρύνουν και να επιταχύνουν την κινητοποίηση. Αυτό δημιούργησε ένα κανάλι αμφίδρομης πολιτικής επικοινωνίας. Το ένα ήταν από πάνω προς τα κάτω, από τα δίκτυα των τζαμιών, τα οποία εποπτεύονται από την Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων, μια κυβερνητική Υπηρεσία, και τα οποία συντόνισαν μια πανεθνική αντίσταση μέσω των salah. Η άλλη ήταν από κάτω προς τα πάνω, με την οποία οι διαδηλωτές οργανώθηκαν και κινητοποιήθηκαν μέσω των ψηφιακών δικτύων, συμπεριλαμβανομένων των Twitter, Instagram, Whatsapp και SMS. Αυτή η έντονη δραστηριότητα έλαβε χώρα πριν ο πρωθυπουργός και ο πρόεδρος εμφανιστούν ζωντανά στην τηλεόραση.

Αν και η ομιλία του προέδρου στο FaceTime και το διάγγελμα του πρωθυπουργού μέσω ενός κινητού τηλεφώνου ενέτειναν σίγουρα την κινητοποίηση και ενθάρρυναν πολλούς περισσότερους για να βγουν στους δρόμους, η αντίσταση είχε σε μεγάλο βαθμό απογειωθεί από μόνη της μέσω των ψηφιακών μέσων και των τοπικών δικτύων των τζαμιών. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν έντονα ότι η αντίσταση εναντίον του πραξικοπήματος θα είχε προχωρήσει ανεξάρτητα από τις υψηλού επιπέδου πολιτικές ομιλίες: Ήταν ένα φυσικό πολιτικό αντανακλαστικό του λαού.

15092016-4.gif

15092016-5.gif

Αν ο Ερντογάν δεν έπαιξε σημαντικό ρόλο στο να χαλυβδώσει τους οπαδούς του, τότε πώς κινητοποιήθηκαν οι φιλοκυβερνητικοί Τούρκοι; Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, το έναυσμα για το αρχικό κύμα της online αντίστασης ήταν ο στρατιωτικός αποκλεισμός της γέφυρας του Βοσπόρου [13] στις 22:00 μμ EEST. Στην αρχή, υπήρχε μεγάλη σύγχυση για το πώς να ερμηνευθούν αυτές οι κινήσεις των στρατευμάτων, αλλά περισσότεροι από έναν λογαριασμοί στο Twitter ξεκίνησαν να τις αποκαλούν ως πραξικόπημα. Το πρώτο hashtag, #DarbeyeHayır (όχι στο πραξικόπημα), εμφανίστηκε εκείνη την στιγμή. Στην συνέχεια, στις 22:30 μμ EEST, όταν οι επίορκες δυνάμεις έκλεισαν το αεροδρόμιο Ατατούρκ [14], οι Τούρκοι και πάλι συσπειρώθηκαν στο Internet χρησιμοποιώντας το hashtag #AtaturkHavalimani, κάτι που το ανέβασε στην λίστα των δημοφιλών θεμάτων (topics) του έθνους. Αυτό το μοτίβο συνεχίστηκε όλο το βράδυ, με φουσκωμένη δραστηριότητα των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης στο πλαίσιο σχετικών hashtag που δημιουργούνταν κάθε φορά που τα τανκς εμφανίζονταν σε καίρια σημεία στην Κωνσταντινούπολη: Για το αρχηγείο της αστυνομίας στην Λεωφόρο Vatan [15] υπήρξε το #VatanCaddesi, για την έδρα της τουρκικής Ραδιοτηλεόρασης στην ακριβή γειτονιά Ulus [16] υπήρξε το #TRT, καθώς και για τους Στρατώνες Selimiye στην κατοικημένη περιοχή του Τσενγκέλκιοϊ (Çengelköy) [17] υπήρξε το #Cengelkoy. Με βάση τον χάρτη γεγονότων μας, οι online αντιδράσεις σε αυτά τα γεγονότα -οι οποίες εξελίχθηκαν κατά την διάρκεια έξι έως επτά ωρών σε ξεκάθαρη αντίσταση επί του εδάφους - συνέβησαν σε σχετικά συγκεντρωμένη γεωγραφική περιοχή: Μια ακτίνα περίπου 9,1 μιλίων (περίπου 15 χιλιομέτρων). Με άλλα λόγια, όπου πήγαν τα στρατεύματα των πραξικοπηματιών, ακολούθησε ψηφιακή και φυσική δράση.

15092016-6.jpg

15092016-7.jpg

15092016-8.jpg

15092016-9.jpg

15092016-10.jpg

15092016-11.jpg

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, τα τζαμιά κινητοποιήθηκαν παράλληλα με τις εκστρατείες των social media μέσα από μια καλά συντονισμένη σειρά μεταδόσεων των προσευχών salah [18], οι οποίες χρησίμευσαν ως τοπικός, επαρχιακού επιπέδου κώδωνας κινδύνου, καθώς και σημεία για την ενίσχυση του ηθικού των διαδηλωτών στο έδαφος. Για να καταδείξουμε το πώς τα θρησκευτικά δίκτυα συμπλήρωσαν την online αντίσταση, έχουμε δημιουργήσει μια σειρά από χάρτες εμπνευσμένους από τον Τούρκο εικαστικό Burak Arikan. Στο έργο του, «Ισλάμ, Δημοκρατία, Νεοφιλελευθερισμός» [19] απεικονίζει την πυκνότητα των δικτύων τζαμιών στην Κωνσταντινούπολη από τον βαθμό της οπτικής επικάλυψη της κλήσης του κάθε τζαμιού στις προσευχές, που έχει ακτίνα εμβέλειας ήχου 300 μέτρων. Εμείς ανακατασκευάσαμε το δίκτυο του Arikan συμπεριλαμβάνοντας πιο πρόσφατα τζαμιά, επικαιροποιήσαμε τον ιστό της εμβέλειας των 300 μέτρων, και τοποθετήσαμε ακριβή στοιχεία γεωγραφικού εντοπισμού. Στην συνέχεια, τοποθετήσαμε από πάνω τα γεγονότα του στρατιωτικού πραξικοπήματος και τα βασισμένα στην τοποθεσία hashtag των tweets που μαζεύτηκαν από μια γεωγραφική βάση δεδομένων των συστημάτων πληροφοριών που δημιουργήθηκε από την Eqlim, μια εταιρεία δεδομένων και ανάλυσης που εδρεύει στην Βηρυτό. Ο τελικός χάρτης αποκαλύπτει ότι τόσο τα online όσο και τα φυσικά δίκτυα κινητοποίησης έχουν περίπου την ίδια ακτίνα 300 μέτρων όπως η έκκληση του κάθε τζαμιού για προσευχές. Το πιο δυτικό δίκτυο τζαμιών στην μελέτη μας είναι το Bayrampasa-Gungoren-Bahcelievler, στενά πλαισιωμένο από το Bagcilar, το οποίο κινητοποιήθηκε γύρω στις 23:00 μμ EEST για να άρει μπλόκα στο Αεροδρόμιο Ατατούρκ και στο Αρχηγείο Αστυνομίας Bayrampasa. Το θρησκευτικό κέντρο βάρους της Κωνσταντινούπολης, η συνοικία Φατίχ, κινητοποιήθηκε ενάντια στις δυνάμεις στο Αρχηγείο της Αστυνομίας στην λεωφόρο Vatan στις 23:10 μμ EEST, ακολουθούμενο από τον αστερισμό που σχηματίστηκε από τα δίκτυα τζαμιών Κασίμπασα-Γαλατά για την πλατεία Ταξίμ στις 23:20 μμ EEST και το δίκτυο Uskudar-Kisikli για το στρατόπεδο Selimiye και την γέφυρα του Βοσπόρου στις 23:30 μμ EEST.

Στο τρίτο στρώμα της χαρτογράφησής μας χρησιμοποιήσαμε δεδομένα από μια πρόσφατη [20] δημοσκόπηση από την κορυφαία τουρκική εταιρεία δημοσκοπήσεων ΚΟΝDΑ, η οποία πήρε συνέντευξη από 1875 άτομα από τα περίπου 7 έως 8 εκατομμύρια άτομα που έλαβαν μέρος στο Democracy Watch, μια συγκέντρωση διαδηλωτών κατά του πραξικοπήματος που θέλησαν να διατηρήσουν μια λαϊκή παρουσία στους δρόμους για να αποτρέψουν κάθε επακόλουθη προσπάθεια μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα. Παρά το γεγονός ότι η έρευνα της ΚΟΝDΑ παρέχει μια λεπτομερή περιγραφή του πολιτικού υπόβαθρου των διαδηλωτών, το επίπεδο εκπαίδευσης, καθώς και τους λόγους για την κινητοποίηση, χρησιμοποιήσαμε μόνο λεπτομέρειες για το πού ζουν και πού διαμαρτυρήθηκαν. Δημιουργήσαμε τρεις χάρτες που δείχνουν τις πιο πολυπληθείς συγκεντρώσεις -στο Ταξίμ, στο Saraçhane και στο Kisikli- και τις επικαλύψαμε με τα πραξικοπηματικά γεγονότα και την συχνότητα των κινητοποιήσεων των τζαμιών και των ψηφιακών μέσων. Η επικάλυψη [που κάναμε εμείς στον χάρτη] αποκάλυψε ότι υπήρχε σημαντική επικάλυψη μεταξύ των δικτύων των τζαμιών, της συχνότητας των επιδόσεων των κοινωνικών δικτύων στην περιοχή το βράδυ της απόπειρας πραξικοπήματος, και του εύρους της συμμετοχής στις συγκεντρώσεις του Democracy Watch. Πράγματι, ανεξάρτητα από την πυκνότητα του πληθυσμού (δεν απεικονίζεται στους χάρτες), οι περιοχές με τα πιο σφιχτά δεμένα δίκτυα τζαμιών, όπως μετρώνται από την επικάλυψη των ηχητικών εμβελειών παρότρυνσης σε προσευχή, και η πιο ενεργή αντίσταση μέσω των ψηφιακών μέσων στο πραξικόπημα ήταν εκείνες που, επίσης, συμμετείχαν ενεργά στις φυσικές διαδηλώσεις κατά την διάρκεια και μετά το βράδυ της 15ης Ιουλίου.

15092016-12.jpg

15092016-13.jpg

15092016-14.jpg

Η ανάλυσή μας δεν έγινε για να υπονοηθεί ότι ήταν αποκλειστικά οι θρησκευτικές αδελφότητες και οι πιστοί των τζαμιών που ξεχύθηκαν στους δρόμους αψηφώντας [το πραξικόπημα]. Υπάρχει μια πληθώρα από εμφανείς ενδείξεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης [που δείχνουν] ότι οι Τούρκοι από όλα τα κοινωνικά στρώματα και υπόβαθρα βγήκαν ενάντια στο πραξικόπημα, επίσης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μια νέα πολυ-κομματική συναίνεση (έστω και εύθραυστη) έχει προκύψει μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος. Ωστόσο, αυτό που η μελέτη μας δείχνει είναι ότι υπάρχει σημαντική σύγκλιση με τα δίκτυα των τζαμιών και αμφότερες την ψηφιακή και την επί του εδάφους κινητοποίηση.

ΑΝΑΛΟΓΙΚΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ

Όπως έχει περιγραφεί από τον Soner Cagaptay του Ινστιτούτου της Ουάσιγκτον [21], το πραξικόπημα της 15 Ιουλίου ήταν ένα παράδειγμα «της νίκη της ψηφιακής εποχής επί ενός αναλογικού πραξικοπήματος». Αυτό που υπαινίσσεται είναι ότι τα επίορκα στρατεύματα ακολούθησαν παλιές μεθόδους κινητοποίησης και ελέγχου, σε σύγκριση με τις υβριδικές και καινοτόμες τακτικές των δυνάμεων του αντι-πραξικοπήματος. Οι στρατιώτες επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν την συμβατική ραδιο-τηλεόραση (όπως την έδρα της τουρκικής Ραδιοτηλεόρασης) για να μεταδίδουν την ανάληψη [της εξουσίας από αυτούς] -ακριβώς όπως έκαναν κατά την διάρκεια της απόπειρας στρατιωτικού πραξικοπήματος το 1960, το 1971 και το 1980. Επιδίωξαν επίσης να διαταράξουν την συμβατική υποδομή επικοινωνιών, όπως την κρατική Turksat και τα ιδιόκτητα δίκτυα δορυφορικών επικοινωνιών Digiturk. Αλλά, όπως υποστηρίζει ο Cagaptay, ξέχασαν ότι δεν ήταν πλέον στον 20ο αιώνα: Η Τουρκική Ραδιοφωνία-Τηλεόραση δεν ήταν το μόνο τηλεοπτικό κανάλι στην Τουρκία και απείχε πολύ από το να είναι εκείνο με την μεγαλύτερη ακροαματικότητα. Επιπλέον, οι Τούρκοι ήταν ήδη έμπειροι στην τέχνη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και είχαν μειώσει την εξάρτησή τους από τα συμβατικά μέσα ενημέρωσης. Κατά την στιγμή του πραξικοπήματος, ήταν οι μεταδόσεις είτε των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είτε των τζαμιών που αύξησαν την ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν.

Τούτου λεχθέντος, ούτε ο πρόεδρος ούτε οι σύμβουλοί του ήταν λιγότερο «αναλογικοί» από τους ηγέτες του πραξικοπήματος, δεδομένου ότι, επίσης, απέτυχαν κατά καιρούς να κατανοήσουν τον καλύτερο τρόπο για να χρησιμοποιούν τα social media. Πριν στραφεί προς το FaceTime, ο πρόεδρος είχε επιχειρήσει αλλά απέτυχε να μεταδώσει μια δήλωση μέσω μιας εφαρμογής (application) ζωντανής εκπομπής, την Periscope, γιατί κανείς δεν ήταν σε απευθείας σύνδεση για να την παρακολουθήσει. Τελικά, ήταν το FaceTime και η αποτελεσματικότητα του CNN-Turk -ειρωνικά, ένα κανάλι της αντιπολίτευσης- που επέτρεψαν στον πρόεδρο να επικοινωνήσει με το κοινό εκείνο το βράδυ. Υπό το πρίσμα αυτό, εκείνο που έκανε μοναδική την τουρκική περιφρόνηση εναντίον του πραξικοπήματος δεν είναι αναγκαστικά ότι ήταν λιγότερο «αναλογική». Ήταν ο επιδέξιος συνδυασμός παραδοσιακών και ψηφιακών κοινωνικών δικτύων: Λαϊκά θρησκευτικά δίκτυα έδωσαν βάθος στο κίνημα κατά του πραξικοπήματος, και η εμβέλεια και η ταχύτητα των SMS και του Twitter έδωσαν εύρος στο κίνημα.

Με αυτόν τον τρόπο, τα δεδομένα που παρήχθησαν την νύχτα της 15ης Ιουλίου δείχνουν, σε κάποιο βαθμό, το πώς η θρησκεία, η πολιτική και η δημοκρατία τέμνονται στην σύγχρονη Τουρκία. Πρώτον, απέδειξαν πως τα θρησκευτικά δίκτυα και τα ψηφιακά μέσα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό, και αρκετά οργανικά, για να δημιουργήσουν μια ταχύτερη και πιο αποτελεσματική κινητοποίηση σε περιόδους κρίσης. Η Αραβική Άνοιξη μας έδωσε μια γενική ιδέα ότι αυτό ήταν δυνατό, αλλά τα στοιχεία μας αποδεικνύουν συγκεκριμένα το σημείο αυτό. Δεύτερον, δεν ήταν μόνο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που έσωσαν την τουρκική δημοκρατία. Τα δίκτυα των τζαμιών έπαιξαν καθοριστικό ρόλο. Στο κάτω-κάτω, τα τζαμιά επίσης είναι κοινωνικά δίκτυα. Αν και δεν είναι σαφές αν η «σωτηρία της δημοκρατίας» ήταν η πρόθεση των δικτύων των τζαμιών όταν ξεχύθηκαν στους δρόμους (μερικοί ακόλουθοι των tariqa επέμειναν ότι δεν είχαν βγει για να προστατεύσουν την δημοκρατία, αλλά για να προστατεύσουν το Ισλάμ [22]), οι δράσεις τους βοήθησαν να διατηρηθεί το κοινοβουλευτικό σύστημα και η δημοκρατία στο σύνολό της -ακόμη και ως όσο προβληματική μπορεί να είναι σήμερα απέναντι στην εκτεταμένη καταστολή από τον Ερντογάν.

Το πιο σημαντικό, μια βαθύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι salah και το Twitter μπορούν να συνυπάρξουν ειρηνικά και να συνεργαστούν προς την κατεύθυνση ενός κοινού, πιο αντιπροσωπευτικού πολιτικού στόχου μπορεί να παραγάγει μια καλύτερη ανάλυση και κατανόηση της περιοχής. Η εξέλιξη της πολιτικής και κοινωνικής επιρροής του Ισλάμ μπορεί κάλλιστα να κρύβεται μεταξύ της ημισελήνου και του hashtag.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2016-09-14/how-turks-mobilized-a...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.eqlim.com
[2] https://www.opendemocracy.net/arab-awakening/kat-eghdamian/what-was-role...
[3] http://psc.sagepub.com/content/40/4-5/349.abstract
[4] https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2014/07/17/how-islam-...
[5] http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-36822858
[6] http://www.nytimes.com/2016/07/20/opinion/how-the-internet-saved-turkeys...
[7] http://www.vox.com/2016/7/16/12206304/turkey-coup-facetime
[8] https://twitter.com/HazalKoptagel/status/754035715709739008
[9] https://www.youtube.com/watch?v=SbkD49KWXVw
[10] https://twitter.com/yarinhaber/status/754418531328987136
[11] https://twitter.com/arikan/status/754568998960889856
[12] https://www.youtube.com/watch?v=0AsoldW1yio
[13] https://www.youtube.com/watch?v=wrINOU2Y3jo
[14] https://www.youtube.com/watch?v=vfTmz308nt8
[15] https://www.youtube.com/watch?v=XIBbe9S7Upo
[16] https://www.youtube.com/watch?v=tfFpwqdt4Tc
[17] https://www.youtube.com/watch?v=_bCVtXcE5gc
[18] https://www.youtube.com/watch?v=YAuZDyvmKTs
[19] http://burak-arikan.com/islam-republic-neoliberalism/
[20] http://konda.com.tr/demokrasinobeti/
[21] http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/inside-turkeys-f...
[22] http://www.ihvanlar.net/2016/07/16/demokrasi-icin-degil-allah-icin-ayakl...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition