Η στροφή του Ερντογάν προς τους κεμαλιστές | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η στροφή του Ερντογάν προς τους κεμαλιστές

Πώς θα διαμορφώσει την τουρκική εξωτερική πολιτική

Σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο, ο σαφέστερος τρόπος για τον Ερντογάν ώστε να υποτάξει τον στρατό διασφαλίζοντας παράλληλα την αποτελεσματικότητά του θα είναι να στραφεί προς τα πιο κοσμικά μέλη του: Τους κεμαλιστές, τους οποίους ο Ερντογάν έχει συχνά δαιμονοποιήσει από τότε που ανέλαβε την εξουσία το 2002. Χωρίς την συνεργασία αυτής της ομάδας, τα μέλη της οποίας είναι από τα πιο πολυάριθμα και επαγγελματικά στον στρατό, η κυβέρνηση Ερντογάν θα δυσκολευτεί να αντικαταστήσει τις χιλιάδες των αξιωματικών του στρατού που έχει εκκαθαρίσει. Από την πλευρά των κεμαλιστών, εν τω μεταξύ, η συνεργασία με τον Ερντογάν έχει την δική της γοητεία. Θα μπορούσε να βοηθήσει να επιδιορθωθεί η κατεστραμμένη φήμη του στρατού και να προστατευθεί ο πυρήνας της ιδεολογίας του από περαιτέρω επίθεση, τουλάχιστον για την ώρα.

Η αφήγηση της κυβέρνησης ότι το πραξικόπημα οργανώθηκε εξ ολοκλήρου από τους οπαδούς του εδρεύοντος στης ΗΠΑ κληρικού Fethullah Gulen [7] θα πρέπει να διευκολύνει την συνεργασία αυτή, δεδομένου ότι βοήθησε να κρυφτεί ο ρόλος των Κεμαλιστών [8] στην βία. Σίγουρα, οι γκιουενιστές είχαν μια εδραιωμένη παρουσία στον στρατό την παραμονή της απόπειρας πραξικοπήματος, αλλά οι περισσότεροι από αυτούς είχαν επιφορτιστεί κατά τα έτη μετά το 2002, όταν το ΑΚΡ ανέλαβε την εξουσία˙ ως αποτέλεσμα, συγκεντρώθηκαν σε θέσεις μέσου βαθμού, ως επί το πλείστον σε επίπεδο συνταγματάρχη και κάτω. Ο αριθμός των στρατηγών και ναυάρχων που ενεπλάκησαν στην απόπειρα πραξικοπήματος, καθώς και οι ομολογίες κάποιων κεμαλικών αξιωματικών, έρχονται σε αντίθεση με την κυβερνητική αφήγηση για την απόπειρα πραξικοπήματος ως αποκλειστικά υπόθεση των γκιουλενιστών.

Αμφότεροι οι πολιτικοί ηγέτες και οι ανώτατοι αξιωματικοί θα συνεχίσουν να αρνούνται την συμμετοχή των κεμαλιστών στην συνομωσία, ωστόσο, από τότε που ονόμασαν τους γκιουλενιστές ως τους μοναδικούς ενόχους σχημάτισαν την ραχοκοκαλιά αυτού που θα μπορούσε να ονομαστεί συμμαχία Πρασίνων-Κεμαλιστών μεταξύ της κυβέρνησης και του στρατού [στμ: όπου ως «Πράσινοι» εννοούνται οι σουνίτες της κυβέρνησης Ερντογάν]. Οι όροι αυτής της σύμπραξης είναι σαφείς: Ο στρατός θα υποταχθεί σε μια κυβέρνηση ισλαμιστών, και βραχυπρόθεσμα, ο Ερντογάν θα ανεχθεί ότι οι κεμαλιστές θα κερδίσουν ισχύ.

Υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι η συμμαχία αυτή παίρνει μορφή. Στον απόηχο της απόπειρας πραξικοπήματος, δέκα κεμαλικοί συνταγματάρχες οι οποίοι είχαν καταδικαστεί σε φυλάκιση στις μαζικές δίκες για τις υποθέσεις Βαριοπούλα και Εργκένεκον, προήχθησαν σε θέσεις ταξιάρχων και υποναυάρχων. (Αυτές οι αντι-κεμαλικές δίκες, οι οποίες υποκινήθηκαν από γκιουλενιστές αστυνομικούς, εισαγγελείς και δικαστές με την υποστήριξη του Ερντογάν, στόχευαν υπερ-κοσμικούς αξιωματικούς του στρατού και άλλες προσωπικότητες που κατηγορούνται για συνομωσία για να υπονομεύσουν την εκλεγμένη κυβέρνηση της Τουρκίας). Κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένως επικαλεστεί τον Ατατούρκ ως σύμβολο της ενότητα της Τουρκίας τους τελευταίους μήνες, και οι κεμαλιστές στον στρατό έχουν εκφράσει την σταθερή υποστήριξή τους προς την εκλεγμένη κυβέρνηση. Μάλιστα, το πορτρέτο του Ατατούρκ έχει κρεμαστεί έξω από τα κεντρικά γραφεία του ΑΚΡ.

Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, η διατήρηση της συμμαχίας Πρασίνων-Κεμαλιστών θα είναι δύσκολη. Παρά την μετατροπή των γκιουλενιστών σε αποδιοπομπαίους τράγους, ο Ερντογάν είναι πιθανόν να εξακολουθεί να ανησυχεί για ένα πραξικόπημα υπό κεμαλική ηγεσία. Επιπλέον, οι δύο πλευρές είναι βαθιά διχασμένες σχετικά με τα οράματά τους για την χώρα και το μέλλον του στρατού. Οι κεμαλιστές πιστεύουν ότι η απάντηση στο πρόσφατο χάος της Τουρκίας είναι μια επιστροφή στις κοσμικές αρχές. Ο Ερντογάν, ο οποίος ανησυχεί ότι μια τέτοια έκβαση θα μπορούσε να ενδυναμώσει αδικαιολόγητα τους στρατηγούς, ευνοεί την πλήρη υποταγή του στρατού και την σταδιακή έγχυση συντηρητισμού και ισλαμισμού στις τάξεις του. Ως εκ τούτου, μια ενδεχόμενη σύγκρουση σχετικά με τις προσπάθειες του Ερντογάν να αναδιαρθρώσει τον στρατό φαίνεται πιθανή. Προς το παρόν, όμως, η κυβέρνηση και ο στρατός θα επικεντρωθούν στους κοινούς τους εχθρούς και θα αφήσουν την δυσαρέσκειά τους για την Δύση -ιδιαίτερα τις Ηνωμένες Πολιτείες, για τις οποίες πιστεύουν ότι ενεργοποίησαν τόσο τους γκιουλενιστές όσο και τους μαχητικούς Κούρδους- να διαμορφώνει την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας.

31102016-2.jpg

Ένα πορτραίτο του Ataturk κρέμεται στην έδρα του AKP στην Άγκυρα, τον Αύγουστο του 2016. UMIT BEKTAS / REUTERS
-----------------------------------------------------

Η ΣΤΡΟΦΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΥΡΑΣΙΑ

Η πρώτη υπόθεση στην οποία θα γίνουν αισθητές οι επιπτώσεις της συμμαχίας μεταξύ του Ερντογάν και των στρατηγών είναι η σύγκρουση με το PKK. Από τότε που η κατάπαυση του πυρός μεταξύ της Τουρκίας και της εν λόγω ομάδας κατέρρευσε τον Ιούλιο του 2015, η μάχη έχει σκοτώσει πάνω από 1.700 άτομα και εκτοπίστηκαν πάνω από 350.000 άλλοι [9]. Ο Ερντογάν έχει ακολουθήσει μια πολιτική κλιμάκωσης εναντίον του ΡΚΚ εν μέρει για να συσπειρώσει την εθνικιστική υποστήριξη.

Οι προοπτικές για επανέναρξη των συνομιλιών μεταξύ της Άγκυρας και του PKK ήταν ζοφερές για πολλούς μήνες, και θα γίνουν ακόμη λιγότερες στο πλαίσιο της συμμαχίας Πρασίνων-Κεμαλιστών. Ο στρατός ήταν πάντα αντίθετος στις ειρηνευτικές συνομιλίες με το PKK, και ο Ερντογάν θα πιέσει τον αγώνα κατά της εν λόγω ομάδας για να εξασφαλίσει την υποστήριξη των στρατηγών. Από την πλευρά του, ο στρατός βλέπει την εκστρατεία ως μια ευκαιρία για την αποκατάσταση της κατεστραμμένης δημόσιας εικόνας του.