Το Ιράκ μετά το ISIS | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το Ιράκ μετά το ISIS

Γιατί μπορεί να επίκεινται περισσότερες μάχες

Η εκστρατεία για την απελευθέρωση της Μοσούλης από το αυτοαποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος (ISIS) [1] έχει εγείρει ερωτήματα σχετικά με το πώς θα μοιάζει το Ιράκ [2] μόλις το ISIS θα έχει ηττηθεί. Η εκδίωξη αυτών των μαχητών από το Ιράκ πιθανώς ούτε θα μειώσει τον αριθμό των ένοπλων ομάδων στην χώρα, ούτε θα περιορίσει τις δυνατότητες για βία εκεί. Μακράν του να προμηνύει το τέλος της τρέχουσας αναταραχής στο Ιράκ, η διάλυση του ISIS θα μπορούσε να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα, δημιουργώντας ευκαιρίες για βίαιο ανταγωνισμό στις περιοχές που θα εγκαταλείπει η μαχητική ομάδα.

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό. Πρώτος μεταξύ αυτών, είναι το γεγονός ότι το ISIS έχει επιδεινώσει τα παλιά παράπονα μεταξύ των διαφόρων ομάδων που ζουν υπό τον έλεγχό του, σε μια προσπάθεια να βάλει την μια εναντίον της άλλης. Επόμενος λόγος είναι η απότομη αύξηση των όπλων και της ξένης υποστήριξης που έχουν λάβει τα τελευταία χρόνια οι ένοπλες ομάδες του Ιράκ, σε μεγάλο βαθμό για να εξοπλιστούν ώστε να καταπολεμήσουν το ISIS. Ακόμη και καθώς το Ιράν, η Τουρκία [3] αλλά και άλλοι περιφερειακοί παίκτες ανταγωνίζονται για επιρροή στο μετα-ISIS Ιράκ, η Βαγδάτη θα πρέπει να διαχειριστεί αυξημένες εντάσεις σε τοπικό επίπεδο, τόσο μεταξύ των διαφόρων εθνοτικών και θρησκευτικών κοινοτήτων όσο και εντός των συγκεκριμένων ομάδων που τις αποτελούν.

04112016-1.jpg

Σιίτες μαχητές στην διάρκεια μαχών κατά του ISIS κοντά στο Kirkuk, τον Μάρτιο του 2015. AKO RASHEED / REUTERS
-------------------------------------

ΔΙΧΑΣΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΗΤΤΗΜΕΝΟΙ

Οι εντάσεις μεταξύ των εθνοτικών και θρησκευτικών κοινοτήτων του Ιράκ βρίσκονται σε άνοδο. Στα αμφισβητούμενα εδάφη στο βόρειο τμήμα της επαρχίας της Diyala, στα ανατολικά τμήματα της επαρχίας της Νινευή, και στην πόλη του Κιρκούκ η οποία κατελήφθη από Κούρδους μαχητές μετά την υποχώρηση του ιρακινού στρατού απέναντι σε μια επίθεση του ISIS το καλοκαίρι του 2014, οι τριβές, ιδίως μεταξύ Αράβων και Κούρδων [4], αυξάνονται.

Τις τελευταίες εβδομάδες, το Κιρκούκ και πάλι βρέθηκε κάτω από επίθεση από μαχητές του ISIS [5] που επιδιώκουν να εκτρέψουν τις ιρακινές δυνάμεις από την επίθεσή τους στην Μοσούλη. Σύμφωνα με τον Sheikh Burhan Assi, έναν Άραβα μέλος του επαρχιακού συμβουλίου του Κιρκούκ, μετά από μια τέτοια επίθεση τον Οκτώβριο, οι Κούρδοι μαχητές χρησιμοποίησαν τα μεγάφωνα σε τζαμιά σε πολλές κουρδικές γειτονιές για να απαιτήσουν από τους εσωτερικά εκτοπισμένους Άραβες να εγκαταλείψουν την πόλη -ένα σημάδι ότι οι Κούρδοι μαχητές θεωρούν πως οι Άραβες έχουν δεσμούς με το ISIS.

Οι Άραβες της περιοχής δεν είναι ικανοποιημένοι με την επέκταση της κουρδικής επιρροής που έχει προκύψει τα τελευταία χρόνια. Αυτή την στιγμή, εκπροσωπούνται κυρίως από φυλές και δεν έχουν ακόμη οργανωθεί σε παραστρατιωτικές οργανώσεις. Αλλά αυτό θα μπορούσε εύκολα να αλλάξει από την στιγμή που απελευθερωθούν τα εδάφη που κατέχει το ISIS, ενθαρρύνοντας περισσότερες ομάδες να συνωστίζονται για την εξουσία και δημιουργώντας έτσι περισσότερη βία.

Καθώς οι εντάσεις μεταξύ Κούρδων και Αράβων έχουν αυξηθεί, το ίδιο έχουν κάνει και οι παλιές διαφωνίες μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών Αράβων. Αυτές οι διαφωνίες υπήρχαν πολύ πριν την άνοδο του ISIS˙ σε χώρους όπου το ISIS έχει ηττηθεί, αυξάνονται χειρότερα. Σκεφτείτε την περίπτωση της Suleiman Bek, μιας μεσαίου μεγέθους πόλης κοντά στα σύνορα μεταξύ των επαρχιών Ντιγιάλα και Salah ad Din την οποία κατείχε το ISIS και ανακαταλήφθηκε από Ιρακινούς Κούρδους μαχητές και Σιίτες πολιτοφύλακες κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2014. Σχεδόν δύο χρόνια μετά την απελευθέρωση της περιοχής, ένοπλες σιιτικές ομάδες εξακολουθούν να εμποδίζουν πολλούς από τους Σουνίτες πολίτες που εγκατέλειψαν τις μάχες να επιστρέψουν στα σπίτια τους, αφήνοντάς τους να μαραζώνουν σε στρατόπεδα για εσωτερικά εκτοπισμένους. «Ακολούθησα όλες τις προβλεπόμενες διαδικασίες για να επιστρέψουν οι άνθρωποι στα σπίτια τους, αλλά στο τέλος της ημέρας δεν θα μπορούσα να κάνω τις πολιτοφυλακές να συμμορφωθούν με τους κανονισμούς της κυβέρνησης του Ιράκ», μας είπε ο Taleb Muhamed, διοικητής της υπο-περιοχής. Η αδυναμία της τοπικής κυβέρνησης αντανακλά μια ευρύτερη δυναμική στο Ιράκ: Η εξάρτηση της Βαγδάτης από τις σιιτικές πολιτοφυλακές επέτρεψε σε αυτές τις ομάδες να αποκτήσουν αδικαιολόγητη ισχύ.

Οι διαιρέσεις μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών έχουν επεκταθεί σε τουρκμενικές κοινότητες, επίσης. Η πόλη της Ταλ Αφάρ προσφέρει απλώς ένα παράδειγμα. Όταν το ISIS κατέλαβε την Ταλ Αφάρ τον Ιούνιο του 2014, πολλοί Σιίτες Τουρκμένοι διέφυγαν και πολλοί Σουνίτες Τουρκμένοι προσχώρησαν στην μαχητική ομάδα, λεηλατώντας την πόλη και ξεπουλώντας την περιουσία μερικών από τους Σιίτες που είχαν φύγει. Η Ταλ Αφάρ εξακολουθεί να βρίσκεται υπό τον έλεγχο του ISIS˙ όταν τελικά απελευθερωθεί, οι εντάσεις μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών Τουρκμένων θα μπορούσε να γίνουν φανερές.

ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΤΟ ΚΟΥΡΔΙΣΤΑΝ

Παρά το γεγονός ότι ο πόλεμος κατά του ISIS έχει ενοποιήσει διάφορες κουρδικές ομάδες της Μέσης Ανατολής ενάντια σε έναν κοινό εχθρό, δεν έχει καταφέρει να εξαλείψει τις εσωτερικές αντιπαλότητες μεταξύ τους. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στην Sinjar, όπου ο ανταγωνισμός μεταξύ των ομάδων που συνδέονται με το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) και το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (KDP), το κυρίαρχο κόμμα στην περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν [6], έχουν αυξηθεί από τότε που το ISIS είχε απωθηθεί από την περιοχή τον Νοέμβριο του 2015. Το ΡΚΚ ήταν μεταξύ των πρώτων ομάδων που αντέδρασε στις ενέργειες του ISIS στο Ιράκ και στην γενοκτονία της τρομοκρατικής ομάδας κατά των Yazidi στην περιοχή γύρω από την Sinjar –μια στάση που του επέτρεψε να εμβαθύνει σημαντικά την παρουσία του στην περιοχή.

Πριν από τον πόλεμο με το ISIS, η περιοχή γύρω από την Sinjar ήταν διαμφισβητούμενη: Κυριαρχείτο από το KDP, αλλά οι συνδεδεμένες με το ΡΚΚ ομάδες δεν μπορούσαν να αντέξουν να την εγκαταλείψουν, δεδομένου ότι παρέχει μια ζωτικής σημασίας σύνδεση μεταξύ του Ιράκ και των σύμμαχων με το PKK ομάδων στα κουρδικά εδάφη στην Συρία. Τώρα που το ΡΚΚ έχει αποκτήσει δύναμη στον απόηχο της Επιχείρησης Sinjar, ο ανταγωνισμός μεταξύ αυτού και του KDP έχει γίνει ακόμη πιο εύφλεκτος. Και οι δύο πλευρές συσσωρεύουν όπλα και, κατά τους τελευταίους μήνες, έχουν ανταλλάξει μια σειρά από σκληρές [7] πολιτικές δηλώσεις [8].

Οι εσωτερικές διαμάχες μεταξύ των Κούρδων του Ιράκ έχουν επίσης πολώσει την κοινότητα των Yazidi, η οποία δεν είχε οργανωθεί στρατιωτικά πριν από τον πόλεμο με το ISIS. Σήμερα, οι Yazidis του Ιράκ αντιπροσωπεύονται από μια σειρά από ένοπλες ομάδες: Τις υπέρ του PKK «Δύναμη Προστασίας του Sinjar» (ή HPS) και «Μονάδες Αντίστασης της Sinjar» (ή YBS), και τις υπέρ του KDP μονάδες των Yazidi στους Peshmerga και την Δύναμη Κινητοποίησης Shingal, κύριος στόχος των οποίων είναι η πολιτική αυτονομία.

Τέλος, υπάρχει ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο κύριων πολιτικών κομμάτων του Ιρακινού Κουρδιστάν, της Πατριωτικής Ένωσης του Κουρδιστάν (PUK) και του Δημοκρατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (KDP). Η ένταση μεταξύ τους είναι ιδιαιτέρως ανησυχητική γιατί κάθε κόμμα ελέγχει τις δικές του φατρίες εντός των Peshmerga και γιατί μπορεί να μπουν στον πειρασμό να ανταγωνιστούν για την εξουσία στα πρόσφατα ανακτηθέντα εδάφη. Υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι ο ανταγωνισμός αυτός αναπτύσσεται. Τον Σεπτέμβριο, για παράδειγμα, η κυριαρχούμενη από το KDP Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν κατέληξε σε συμφωνία με την ιρακινή ομοσπονδιακή κυβέρνηση σχετικά με την πώληση του πετρελαίου που εξάγεται από το Κιρκούκ. Ωστόσο, οι ηγέτες του PUK δεν έκαναν δεκτή την συμφωνία: Έστειλαν επιστολή στον Ιρακινό πρωθυπουργό Haider al-Abadi απαιτώντας η Βαγδάτη να συζητήσει τα θέματα με εκείνους αντί με τα μέλη του KDP.

04112016-2.jpg

Κούρδοι μαχητές στο Φράγμα της Μοσούλης, τον Οκτώβριο του 2016. YOUSSEF BOUDLAL / FILE PHOTO / REUTERS
------------------------------------------------

ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΔΙΑΜΑΧΕΣ ΚΑΙ ΑΣΤΑΘΕΙΑ

Οι Σουνίτες Άραβες παραμένουν η λιγότερο καλά οργανωμένη κοινότητα στο Ιράκ, αλλά αυτό θα μπορούσε να αλλάξει μόλις το ISIS, στο οποίο έχουν ενταχθεί πολλοί Σουνίτες Ιρακινοί, νικηθεί. Όπως συμβαίνει και με τους Κούρδους του Ιράκ σήμερα, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε φαγωμάρα στο εγγύς μέλλον.

Η Μοσούλη είναι ήδη το σπίτι αρκετών σουνιτικών αραβικών ένοπλων ομάδων. Προς το παρόν, αυτές οι ομάδες εργάζονται από κοινού ενάντια σε έναν κοινό εχθρό. Αλλά εν μέρει επειδή λαμβάνουν υποστήριξη από διάφορες πηγές (για παράδειγμα, η Hashd al-Ashayari υποστηρίζεται από την ιρακινή κυβέρνηση, ενώ η Kataib al-Mosul χρηματοδοτείται από την Τουρκία), κατά πάσα πιθανότητα θα ανταγωνίζονται για την εξουσία μόλις ηττηθεί το ISIS.

Η επιθυμία για εκδίκηση εναντίον εκείνων που εκλαμβάνονται ως συνεργάτες και συμπαθούντες το ISIS αυξάνει επίσης τις πιθανότητες για φαγωμάρα μεταξύ των Σουνιτών Αράβων του Ιράκ. Ορισμένοι Σουνίτες έχουν ενταχθεί στο ISIS και πολέμησαν εναντίον μελών σουνιτικών φυλών στις οποίες δεν ανήκουν. Σε τέτοιες περιπτώσεις, μόλις νικηθεί το ISIS, οι αδικημένες φυλές θα μπορούσαν να συνεχίσουν πλήρους κλίμακας συγκρούσεις με τις φυλές των εκλαμβανόμενων ως υπαιτίων. Η περίπτωση των φυλών al-Ubed και al-Bayat, σε ένα χωριό κοντά στην πόλη της Hawija, επισημαίνει αυτό το ενδεχόμενο. Στα τέλη του 2014, ένας έφηβος από την φυλή al-Bayat εντάχθηκε στο ISIS και στάλθηκε να σκοτώσει έναν Ιρακινό πρώην αστυνομικό που έτυχε να ανήκει στην φυλή al-Ubed, σύμφωνα με έναν αγρότη με στενούς δεσμούς με την φυλή al-Bayat που αρνήθηκε να δώσει το όνομά του φοβούμενος αντίποινα του ISIS. Ανήσυχη ότι η φυλή al-Ubed θα επιδιώξει να εκδικηθεί το θάνατο του ανθρώπου της μετά την απελευθέρωση του χωριού, η ευρύτερη οικογένεια του εφήβου εγκατέλειψε το χωριό όταν οι ιρακινές δυνάμεις άρχισαν να ωθούν τους μαχητές έξω από την περιοχή. Και έπειτα υπάρχουν μυριάδες άλλες μικρές διαμάχες που θα προκύψουν μεταξύ των Σουνιτών Αράβων μόλις ηττηθεί το ISIS, όπως οι διαφωνίες για την κυριότητα των περιουσιακών στοιχείων με βάση τίτλους που έχει εκδώσει το ISIS. Αυτά, επίσης, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε βία, εάν δεν διευθετηθούν σωστά.

Όσο για τους Σιίτες Άραβες του Ιράκ, όπως και οι Σουνίτες Άραβες της Μοσούλης, εκπροσωπούνται από μια ποικιλία ένοπλων ομάδων που λαμβάνουν υποστήριξη από διάφορες πηγές, κυρίως το Ιράν και την ιρακινή κυβέρνηση. Ο αγώνας μεταξύ τους έχει ήδη παράξει βία σε εδάφη που απελευθερώθηκαν από το ISIS. Τον Ιούνιο, για παράδειγμα, τα μέλη της Οργάνωσης Badr και της Asaib Ahl al-Haq, αμφότερες σιιτικές μαχητικές ομάδες [9], πολέμησαν για περίπου μια μέρα στην πόλη Tuz Khurmatu, αφήνοντας τραυματισμένα αρκετά άτομα. Η βία ξεκίνησε όταν η Asaib Ahl al-Haq απήγαγε ένα μέλος της Οργάνωσης Badr, και έληξε μόνο αφότου η Asaib Ahl al-Haq αποχώρησε από την περιοχή.

Το ότι το Ιράκ θα οικοδομήσει έναν ισχυρό και ενωμένο στρατό για την επίλυση αυτών των προβλημάτων φαίνεται απίθανο, εν μέρει χάρη στην εξάρτηση της Βαγδάτης από τις σιιτικές πολιτοφυλακές. Ωστόσο, εφ’ όσον η κεντρική κυβέρνηση του Ιράκ δεν έχει την ισχύ να επιβάλλει την τάξη από μόνη της, η χώρα θα είναι πρωταρχικό έδαφος για μη κρατικές ένοπλες ομάδες. Αυτό είναι ανησυχητικό, δεδομένου ότι όσο περισσότερες ένοπλες ομάδες εμφανίζονται στο Ιράκ, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να φέρει κάποιος τις ανταγωνιστικές φατρίες της χώρας στο τραπέζι [των διαπραγματεύσεων] για να προσεγγίσουν πολιτικές λύσεις στα προβλήματά τους.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/iraq/2016-11-03/iraq-after-isis

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/isis-not-terrorist-g...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/iraq/2015-09-22/iraq-pieces
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2015-05-07/trident-s-forg...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2014-04-17/how-kurds-got-...
[5] https://www.foreignaffairs.com/tags/isis
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2015-01-12/kurds-big...
[7] http://www.kdp.info/a/d.aspx?l=13&a=86056
[8] http://kurdish.sahartv.ir/news/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A...
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2016-02-11/irans-weak-grip

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition