Secure Connection

Η τρέλα να εγκαταλειφθεί η Ευρώπη

Η υπόθεση κατά της υποχώρησης των ΗΠΑ

Josef Joffe

13/12/2016

Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα

Το να επιτραπεί στον Πούτιν να υπαγορεύσει τους όρους της σχέσης τόσο με την ΕΕ όσο και με τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα εξυπηρετούσε τα αμερικανικά συμφέροντα. Το να εμποδιστεί η Μόσχα από μια τέτοια δεσπόζουσα θέση ήταν ο προεξάρχων στόχος όλων των διοικήσεων, Δημοκρατικών ή Ρεπουμπλικανικών, από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ως σήμερα.

Ο JOSEF JOFFE είναι συντάκτης της Die Zeit, συνεργάτης στο Hoover Institution στο Πανεπιστήμιο Stanford και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο The Myth of America’s Decline.

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να γράψετε το σχόλιο σας. Εγγραφείτε στο newsletter για να λαμβάνετε ενημέρωση από το ForeignAffairs.gr.

Είναι η εποχή το κομπασμού στην Ευρώπη. Ο εκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump [1], η νέα φωνή της Αμερικής, έχει απειλήσει τους επί 70 έτη συμμάχους της χώρας: Πληρώστε ή φεύγουμε -όχι άλλοι τζαμπατζήδες στον «θείο Σαμ». Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν τόσα πολλά που έχουν απομείνει για να περικοπούν, δεδομένου του έργου του απερχόμενου προέδρου Μπαράκ Ομπάμα [2], ο οποίος μείωσε την αμερικανική φρουρά κάτω από τις 30.000 [άτομα], ή το ένα δέκατο από αυτό που ήταν κάποτε.

Οι σύμμαχοι, που μόλις τώρα βγαίνουν από το σοκ, έχουν περάσει σε κατάσταση μάχης, με το επιχείρημα ότι αν ο Trump δεν πρόκειται να τους προστατεύσει (και καθώς χαριεντίζεται με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν), τότε θα πρέπει οι ίδιοι να αποδεσμευτούν από την περιοριστική εξάρτησή τους από το Ηνωμένες Πολιτείες. Επικαλούμενος την προεδρία Trump, υπουργός Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου, Michael Fallon, έκανε έκκληση για «περισσότερες δαπάνες». Η Γερμανίδα ομόλογός του, Ursula von der Leyen, θέλει να αδράξει την στιγμή, επίσης. «Η Ευρώπη», είπε, «πρέπει να επωμιστεί μεγαλύτερη ευθύνη». Ο αντι-καγκελάριος της Αυστρίας βρόντησε, «Πρώτα η Ευρώπη!». Η Federica Mogherini, η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ για τις εξωτερικές υποθέσεις, συντάχθηκε με το να παροτρύνει για μια «πιο αποτελεσματική και αξιόπιστη» στάση, ενώ ο πρόεδρος της ΕΕ, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, δήλωσε, «Αν η Ευρώπη δεν αναλάβει την φροντίδα για την ασφάλειά της, κανείς άλλος δεν θα το κάνει για εμάς».

Με την σειρά της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει ένα Ταμείο πέντε δισεκατομμυρίων ευρώ (5,28 δισεκατομμύρια δολάρια) από το οποίο τα κράτη-μέλη θα μπορούσαν να αντλήσουν για έρευνα και επανεξοπλισμούς. Αυτή είναι μια θαυμάσια υπόσχεση λύσης, ιδίως δεδομένου ότι η Επιτροπή έχει επισημάνει ότι η ΕΕ στο σύνολό της περιέκοψε τις πραγματικές αμυντικές δαπάνες κατά περίπου 12% κατά την τελευταία δεκαετία. Σήμερα, ξοδεύει περίπου 200 δισεκατομμύρια ευρώ (211 δισ. δολάρια) για την κοινή άμυνα, το ένα τρίτο του συνόλου των ΗΠΑ. Οπότε, γιατί τα 500 εκατομμύρια Ευρωπαίοι να μην προνοούν για την δική τους ασφάλεια, δεδομένου ότι το συνδυασμένο ΑΕΠ τους είναι ισοδύναμο με των Ηνωμένων Πολιτειών και ότι δύο χώρες -το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία- έχουν τα δικά τους πυρηνικά αποτρεπτικά;

Η απάντηση, όπως πάντα, είναι ότι τα 28 κράτη-μέλη της ΕΕ, σύντομα χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο [3], δεν είναι e pluribus unum [στμ: εκ των πολλών, ένας]. Για χίλια χρόνια και βάλε, αυτά τα αρχαία έθνη δεν ήταν σε θέση να επιτύχουν αυτό που ο Alexander Hamilton συμβούλεψε στα The Federalist Papers, αριθ. 70: Ένας ισχυρός εκτελεστικός που ενσαρκώνει την «ενέργεια που είναι απαραίτητη για την προστασία της κοινότητας εναντίον ξένων επιθέσεων» και θα ενεργεί με «αποφασιστικότητα και αποστολή».

Η Ευρώπη, λοιπόν, δεν συγκρίνεται πιο επιτυχημένα με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά μάλλον με την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία [4], με τους πρίγκιπες και τους άρχοντές της και έναν αδύναμο αυτοκράτορα χρισμένο από τους μεγάλους εκλογείς της αυτοκρατορίας. Όπως συμβαίνει και σήμερα, η εξουσία εκείνες τις ημέρες εδραζόταν στις πρωτεύουσες, όχι στην αυτοκρατορική αυλή.

Η Γερμανίδα καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ, και ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, στο Κρεμλίνο, τον Μάιο του 2015. SERGEI KARPUKHIN / REUTERS
-------------------------------------------

Σίγουρα, υπήρχε μια εποχή που η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ [5] επευφημείτο ως αυτοκράτορας της Ένωσης. Με την ισχύ του μεγέθους της Γερμανίας, τον πλούτο και την στρατηγική σημασία της, η Μέρκελ ήταν η προφανής υποψήφια για τον θρόνο. Ποιος άλλος θα μπορούσε να ήταν; Η Γαλλία έχει κολλήσει σε οικονομική στασιμότητα, ανίκανη να μεταρρυθμιστεί. Η Ιταλία, που τώρα βλέπει προς την 65η κυβέρνησή της από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παλεύει με την οικονομική διολίσθηση και την ακυβερνησία [6]. Το Ηνωμένο Βασίλειο, το αιώνιο αουτσάιντερ, καλείται τώρα να δραπετεύσει από την Ένωση για τα καλά.

Αλλά ακόμα και το Βερολίνο έχει αποδειχθεί ανίκανο να επιβάλει την θέλησή του στο κοπάδι. Καθώς η Ευρώπη δεσμεύεται να ανασκουμπωθεί, η σύγχρονη Ιερά Αυτοκρατορία είναι ακυβέρνητη σε μια τριπλή καταιγίδα από το Brexit, τα σύνορα, και το παραπαίον ευρώ.

Από την άποψη του Brexit, η επιλογή του Ηνωμένου Βασιλείου να φύγει σηματοδοτεί μια υποχώρηση της ενοποίησης για πρώτη φορά. Η ΕΕ συρρικνώνεται, και η πορεία προς μια «διαρκώς εγγύτερη ένωση» έχει αντιστραφεί. Η Ένωση θα είναι πολύ τυχερή αν το Brexit δεν μολύνει τους υπόλοιπους. Και σε κάθε περίπτωση, μόλις το Ηνωμένο Βασίλειο φύγει, θα χρειαστεί μια πολύ δραστήρια φαντασία για να προβλεφθεί ένας στρατηγικός ρόλος για την ΕΕ. Το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν πάντα πρόθυμο να θέσει τις δυνάμεις του σε αρμονία με την ρητορική του, παρεμβαίνοντας στο Αφγανιστάν, σε δύο πολέμους του Κόλπου, και στην Λιβύη.

Στα σύνορα, η ζώνη Σένγκεν, αυτός ο θαυμαστός χωρίς σύνορα χώρος που επέτρεψε ταξίδια χωρίς διαβατήριο από την Πορτογαλία ως την Πολωνία, έχει εκ των πραγμάτων τελειώσει. Όταν περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι εγκατέλειψαν την Μέση Ανατολή για την Ευρώπη πέρσι, η Μέρκελ παρακάλεσε τις πρωτεύουσες των χωρών της ΕΕ να αποδεχθούν το δίκαιο μερίδιό τους, όπως καθορίζεται από τον κανονισμό του Δουβλίνου του 2013. Αντ’ αυτού, οι χώρες έκλεισαν τα σύνορά τους ή διοχέτευσαν την ροή στην Γερμανία , η οποία κατέληξε με περίπου ένα εκατομμύριο πρόσφυγες το 2015. Ο εθνικός εγωισμός επικράτησε της κοινοτικής αλληλεγγύης.

Όπως και η ζώνη Σένγκεν, το ευρώ ήταν μια γέφυρα πολύ προχωρημένη στον δρόμο προς την «διαρκώς εγγύτερη ένωση». Όταν ξέσπασε η κρίση το 2010, το Βερολίνο προσπάθησε να επιβάλει δημοσιονομική πειθαρχία και ρεφορμιστικά αρετή στην Ελλάδα και το υπόλοιπο Club Med: Γαλλία, Ιταλία, Πορτογαλία και Ισπανία. Ωστόσο, η Ένωση συνεχίζει να δημιουργεί ελλείμματα σε πείσμα αυτού που διέταξε ο καλός Γερμανός γιατρός: Να σταματήσετε να ζείτε πέρα από τις δυνατότητές σας, απορροφώντας το φθηνό χρήμα που παρέχεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αρνούμενες την αναμόρφωση, η Γαλλία, η Ιταλία και οι υπόλοιποι τώρα φωνάζουν για περισσότερα οπιούχα. Επόμενη στην γραμμή για ένα σχέδιο διάσωσης είναι η Ιταλία, με μια οικονομία δέκα φορές μεγαλύτερη από ό, τι της Ελλάδας. Αν η Ρώμη πέσει, το ίδιο θα κάνει και το ευρώ.

Με την ευρωζώνη στο σύνολό της μόλις και μετά βίας να αναπτύσσεται, είναι δύσκολο να δούμε το πώς θα είναι σε θέση η κάθε πρωτεύουσα να αντιμετωπίσει την επώδυνη ανταλλαγή μεταξύ «όπλων και βουτύρου», προκειμένου να ανταποκριθεί στις κατευθυντήριες γραμμές του ΝΑΤΟ ότι τα μέλη της θα πρέπει να περάσουν το [όριο δαπανών] 2% του ΑΕΠ για την άμυνα. Εκτός από τις Ηνωμένες Πολιτείες, μόνο η Εσθονία, η Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν ξεπεράσει αυτό το εμπόδιο. Η Γαλλία (1,7%) δεν το έχει, όπως ούτε και η Γερμανία (1,2%). Η καλύτερη προσπάθεια της Ευρώπης είναι η αποστολή τεσσάρων πολυεθνικών ταγμάτων στην ανατολική άκρη του ΝΑΤΟ, και ακόμη κι αυτό ήταν μετά από την πίεση της Ουάσιγκτον. Αυτοί είναι συνολικά 4.000 στρατιώτες –δύσκολα αντίστοιχοι στους 30.000 Ρώσους στρατιώτες που λέγεται ότι είναι στην γειτονιά.

Για να διαδραματίσει στρατηγικό ρόλο, η Ευρώπη θα πρέπει να δαπανήσει όχι πέντε δισεκατομμύρια, αλλά εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ για υλικά και κατάρτιση, για αεροπλάνα, άρματα μάχης, πλοία, επιτήρηση από το διάστημα, πυρομαχικά ακριβείας, διαλειτουργικότητα και σε πραγματικό χρόνο διοίκηση και έλεγχο. Θα πρέπει να φτάσει τις αριστοτεχνικές δεξιότητες του Πούτιν στον υβριδικό πόλεμο. Θα χρειαστεί τα μέσα για να προβάλει ισχύ από την Μεσόγειο έως την Βαλτική Θάλασσα, για να μην αναφέρουμε την Μέση Ανατολή.

Στον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) [7], το παλιό μοτίβο επικρατεί. Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες ηγούνται, οι Ευρωπαίοι θα ακολουθήσουν -αλλά όχι όλοι τους. Όπως πάντα, ο παράξενος που λείπει είναι η Γερμανία, η πλουσιότερη και πολυπληθέστερη ευρωπαϊκή δύναμη που δεν θα αποκηρύξει την αστική θρησκεία του πασιφισμού της. Στο θέατρο της Μέσης Ανατολής, τα γερμανικά αεροσκάφη Tornado είναι αυστηρά για αναγνωρίσεις, όχι για βομβαρδισμούς. Η Bundestag, η οποία πρέπει να εγκρίνει οποιαδήποτε παρέμβαση, είναι απρόθυμη να προβάλει σκληρή δύναμη.

Θυμηθείτε πόσο γρήγορα οι Ευρωπαίοι έμειναν από πυρομαχικά στην βομβιστική επίθεση κατά της Λιβύης του Μουαμάρ αλ-Καντάφι, αφήνοντας το βάρος στις Ηνωμένες Πολιτείες. Για να μπει στον κόσμο, η Ευρώπη χρειάζεται, πάνω απ’ όλα, μια κοινή βούληση και έναν κοινό ηγέτη. Αλλά η τριπλή κρίση της προμηνύει λιγότερη, όχι περισσότερη, ενότητα˙ η επανεθνικοποίηση εμποδίζει την «ολοένα στενότερη ένωση».

Η Mogherini και ο Jean-Claude Juncker, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δεν έχουν αυτόν τον στόχο. Δεν είναι Hamiltonιανοί ηγέτες αλλά αξιωματούχοι υπόχρεοι σε 28 (σύντομα 27) κράτη-έθνη. Κάποτε οι Ευρωπαίοι κατέλαβαν τις τέσσερις γωνιές του κόσμου˙ σήμερα, υπερηφανεύονται για την ΕΕ ως μια «αυτοκρατορία της ειρήνης» και «αυτοκρατορία εκ προσκλήσεως». Μπορεί να χρειαστεί μια γενιά για να αποκατασταθεί η παλιά μαχητική κουλτούρα της ηπείρου, εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο και την Γαλλία, οι οποίες εξακολουθούν ακόμα να θεωρούν την ισχύ ως νομιμοποιημένο μέσο εξωτερικής πολιτικής.

Βρετανοί στρατιώτες πυγμαχούν σε στρατιωτική βάση στην επαρχία Χελμάντ, στο Αφγανιστάν, τον Ιούλιο του 2011. SHAMIL ZHUMATOV / REUTERS
------------------------------------------

Λοιπόν, τι θα κάνουμε μέχρι να έρθει η επανάσταση; Κατ’ αρχάς, ο εκλεγμένος πρόεδρος θα πρέπει να απαλείψει την λέξη «παρωχημένο» (“obsolete”) από τις συζητήσεις σχετικά με το ΝΑΤΟ [8]. Θα ήταν μια κολοσσιαία καταστροφή αν ο Trump τηρήσει την απειλή του να υποχωρήσει στο «Φρούριο Αμερική». Βρίσκοντάς το δύσκολο να οργανώσει την υπεράσπισή της, η Ευρώπη θα χάσει, αλλά το ίδιο και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Γιατί τα σύνορα του ΝΑΤΟ ήταν πάντα και της Αμερικής, επίσης.

Ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες απλά κάνουν την χάρη στην Ευρώπη όταν κρατούν την στρατηγική ομπρέλα τους στην θέση της, όπως έχουν κάνει πάντοτε από τα μέσα της δεκαετίας του 1940. Η Ευρώπη παραμένει το πιο σημαντικό στρατηγικό στοιχείο της Αμερικής. Αν ο Trump όντως χαριεντίζεται με τον Πούτιν, οι Ευρωπαίοι, που ξαφνικά θα αισθάνονται ευάλωτοι, θα τον βάλουν σίγουρα σε έναν αγώνα δρόμου προς την Μόσχα, επιδιώκοντας να κατευνάσουν το Κρεμλίνο και να προλάβουν μια αμερικανο-ρωσική διαπραγμάτευση για τα κεφάλια τους. Ακόμα και τώρα, θα ήταν πάρα πολύ ευχαριστημένοι να άρουν τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν για την αρπαγή της Κριμαίας [9]. Αλλά το να επιτραπεί στον Πούτιν να υπαγορεύσει τους όρους της σχέσης τόσο με την ΕΕ όσο και με τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα εξυπηρετούσε τα αμερικανικά συμφέροντα. Το να εμποδιστεί η Μόσχα από μια τέτοια δεσπόζουσα θέση ήταν ο προεξάρχων στόχος όλων των διοικήσεων, Δημοκρατικών ή Ρεπουμπλικανικών, από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ως σήμερα.

Το απλό στρατηγικό νόημα είναι το εξής: Είναι πάντα καλύτερο και φθηνότερο να παραμένεις στην θέση σου αντί να χρειάζεται να παλέψεις για να επιστρέψεις. Θυμηθείτε την περίοδο του απομονωτισμού των Ηνωμένων Πολιτειών μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και το τεράστιο κόστος σε ζωές, όταν έπρεπε να συμμετάσχει εκ νέου στην D-Day και στην συνέχεια να βγάλουν το φίδι από την τρύπα μέχρι την παράδοση του Τρίτου Ράιχ. Θυμηθείτε, επίσης, τον Ψυχρό Πόλεμο, όταν η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ προσυπέγραψε την «μακρά ειρήνη» της Ευρώπης. Το να απαλλαγούν από τους Ευρωπαίους συμμάχους θα ήταν τρέλα στο maximum. Ο εκλεγμένος πρόεδρος φαίνεται να το έχει κατανοήσει αυτό, τουλάχιστον όπως παρουσιάστηκε από τον Ομπάμα στις 14 Νοεμβρίου, μετά την πρώτη συνάντησή του με τον Trump. Σύμφωνα με τον [πρόεδρο] υπ’ αριθ. 44, ο Trump «εξέφρασε μεγάλο ενδιαφέρον για την διατήρηση των ζωτικών στρατηγικών μας σχέσεων» [10], συμπεριλαμβανομένης μιας «ισχυρής και εύρωστης συνεργασίας στο ΝΑΤΟ».

Αν και δευτερογενής, αυτή η αναφορά απηχεί αλήθειες. «Αυτές οι πτυχές των ... προδιαθέσεών του που δεν ταιριάζουν με την πραγματικότητα θα τις βρει να κλονίζονται πολύ γρήγορα, γιατί η πραγματικότητα έχει έναν τρόπο να προβάλει τον εαυτό της», δήλωσε ο Ομπάμα. «Αυτό το αξίωμα έχει έναν τρόπο να σε ξυπνά». Και αυτό εξηγεί την «τεράστια συνέχεια ... ό,τι μας κάνει το απαραίτητο έθνος όταν πρόκειται για την διατήρηση της τάξης σε όλο τον κόσμο».

Αυτά είναι τα σοφά λόγια από τον 44ο πρόεδρο, ο οποίος ξεκίνησε [την θητεία του[ με την υπαγόρευση της υποχώρησης, του αφοπλισμού, και της περικοπής δαπανών και στην συνέχεια αναθεώρησε με την τοποθέτηση στρατευμάτων πάλι στο Ιράκ και την Ευρώπη. Η πραγματικότητα όντως δαγκώνει. Αν ο 45ος πρόεδρος όντως εγκαταλείψει την Ευρώπη, την πρώτη γραμμή άμυνας του έθνους, δεν θα κάνει την Αμερική μεγάλη και πάλι, θα την κάνει μικρή. Και η Ρωσία και η Κίνα θα πανηγυρίζουν.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2016-12-12/folly-abandoni...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Η τρέλα να εγκαταλειφθεί η Ευρώπη

Αναζήτηση

Δημοφιλή Άρθρα

Περιοχή Μελών