Οι ήρωες της μεσαίας τάξης

Το να υπάρχει μια μεγάλη μεσαία τάξη είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την προώθηση της χρηστής διακυβέρνησης. Οι πολίτες της μεσαίας τάξης επιθυμούν την σταθερότητα και την προβλεψιμότητα που προέρχονται από ένα πολιτικό σύστημα που θα προωθεί τον θεμιτό ανταγωνισμό, στο οποίο οι πολύ πλούσιοι δεν μπορούν να επικαλεστούν τα προνόμια [της εσωτερικής πληροφόρησης] για να συσσωρεύουν μη δεδουλευμένο πλούτο. Οι άνθρωποι της μεσαίας τάξης είναι λιγότερο ευάλωτοι από τους φτωχούς στην πίεση για να πληρώσουν δίκτυα πατρωνίας και είναι πιο πιθανό να υποστηρίξουν τις κυβερνήσεις που προστατεύουν την ατομική ιδιοκτησία και την ενθάρρυνση των ιδιωτικών επενδύσεων. Όταν η μεσαία τάξη φθάνει σε ένα ορισμένο μέγεθος -ίσως και το 30% του πληθυσμού να είναι αρκετό- τα μέλη της μπορούν να αρχίζουν να αναγνωρίζονται το ένα με το άλλο και να χρησιμοποιούν την συλλογική τους δύναμη διεκδικώντας από την πολιτεία να ξοδεύει τους φόρους τους για να χρηματοδοτεί τις δημόσιες υπηρεσίες, την ασφάλεια, καθώς και άλλα κρίσιμα δημόσια αγαθά. Τέλος, τα μέλη μιας ακμάζουσας μεσαίας τάξης είναι απίθανο να συρθούν στα είδη των εθνοτικών και θρησκευτικών αντιπαλοτήτων που τονώνουν την πολιτική αστάθεια.

Φυσικά, το να υπάρχει μια μεγάλη μεσαία τάξη δεν αποτελεί εγγύηση ότι μια χώρα θα απολαύσει πολιτική σταθερότητα και δημοκρατική (ή ακόμα και υπό λογοδοσία) διακυβέρνηση. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, η μεσαία τάξη της Βενεζουέλας είχε μεγαλώσει και περιλαμβάνει περίπου το ήμισυ του πληθυσμού της χώρας, χάρη κυρίως στην αντοχή του υπό κρατικό έλεγχο πετρελαϊκού τομέα. Αλλά σε αντίθεση με τα έσοδα από τον φόρο που πληρώνουν οι μεσαίες τάξεις, τα εύκολα πετρελαϊκά εισοδήματα τείνουν να πλουτίζουν τις κυβερνήσεις χωρίς να τις αναγκάζουν να λογοδοτούν περισσότερο, και αυτό ακριβώς είναι που συνέβη στην Βενεζουέλα. Τις τελευταίες δεκαετίες, η κακή διακυβέρνηση συνέβαλε στην οικονομική ύφεση, και μέχρι το 2006 (το πιο πρόσφατο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία), η μεσαία τάξη είχε συρρικνωθεί στο 40% του πληθυσμού. Κατά τα τελευταία δέκα χρόνια, έχει σχεδόν σίγουρα συρρικνωθεί ακόμη περισσότερο. Το 2012, περισσότερο από το 50% του πληθυσμού της Ταϊλάνδης ανήκε στην μεσαία τάξη των 10 δολαρίων ανά ημέρα. Αλλά το επόμενο έτος, η χώρα μπλέχτηκε σε πολιτικό χάος που κατέληξε σε στρατιωτικό πραξικόπημα [6]. Εν τω μεταξύ, υπό τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, η πλούσια σε πετρέλαιο Ρωσία έχει αναπτύξει μια μεγάλη μεσαία τάξη και μια σταθερή κυβέρνηση, αλλά το καθεστώς του Πούτιν έχει αντισταθεί επιτυχώς στην πίεση να γίνει υπόλογο. (Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι μια μεγάλη μεσαία τάξη δεν αποτελεί προϋπόθεση για σταθερότητα. Η Ρουάντα, όπου λιγότερο από το 10% του πληθυσμού ανήκει στην μεσαία τάξη των 10 δολαρίων ανά ημέρα, έχει απολαύσει μια σταθερή κυβέρνηση και ταχεία, ευρείας επίδρασης ανάπτυξη για περισσότερο από δύο δεκαετίες υπό τον πρόεδρο Paul Kagame [7]).

Μια γενική άποψη της παραλίας Boa Viagem στην Refice, στα βορειοανατολικά της Βραζιλίας, στις 7 Μαΐου 2010. Μεγάλες κυβερνητικές και ιδιωτικές επενδύσεις δημιούργησαν ευκαιρίες για ανθρώπους που τα προηγούμενα χρόνια ίσως να είχαν επιλέξει την διέξοδο σε μεγάλες πόλεις του νότου όπως το Σάο Πάολο και το Ρίο ντε Τζανέιρο, των οποίων οι παραγκουπόλεις είναι γεμάτες από βορειοανατολικούς. Η ραγδαία ανάπτυξη είναι ορατή στις δεκάδες πολυτελείς πολυκατοικίες που ανεγέρθηκαν κατά μήκος του κεντρικού παραλιακού μετώπου της Ρεσίφε, στην ραγδαία αύξηση των πωλήσεων οικιακών συσκευών και μια άνευ προηγουμένου πιστωτική επέκταση που έβαλε εκατομμύρια ανθρώπους σε μια μεσαία τάξη που απολαμβάνει ιδιόκτητο σπίτι και αυτοκίνητο. REUTERS/Bruno Domingos
--------------------------------------------------------------------------

Το θέμα είναι ότι, όταν πρόκειται για την μεσαία τάξη, το μέγεθος μετράει, αλλά δεν είναι το παν. Για παράδειγμα, εάν μια μεσαία τάξη μεγαλώνει αλλά στην συνέχεια αισθάνεται να απειλείται κατά την διάρκεια μιας μεγάλης οικονομικής ύφεσης, τα μέλη της μπορεί να υποκύψουν σε δημαγωγικά και λαϊκιστικά δέλεαρ -από τα δεξιά ή τα αριστερά. Στην Αργεντινή, μια δεκαετία πληθωρισμού και μια κρίση χρέους το 2001-2 άνοιξαν τον δρόμο για την αναβίωση του περονιστικού λαϊκισμού που διαμόρφωσε τις πολιτικές του Νέστορ Κίρχνερ, ο οποίος υπηρέτησε ως πρόεδρος από το 2003 ως το 2007, και της συζύγου του, Κριστίνα, η οποία διαδέχθηκε τον σύζυγό της και υπηρέτησε μέχρι πέρυσι, όταν νικήθηκε [8] σε μια προσπάθεια για μια τρίτη θητεία. Αυτή η δυναμική δύσκολα είναι αποκλειστική στον αναπτυσσόμενο κόσμο: Μια μελέτη του Pew Research Center το 2015 [9] κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το μέγεθος της μεσαίας τάξης των ΗΠΑ και το μερίδιό της επί του εισοδήματος και του πλούτου της χώρας συρρικνώνεται, κάτι που μπορεί να εξηγήσει εν μέρει την ελκυστικότητα των «αουτσάιντερ», μη κατεστημένων υποψηφίων στις προεδρικές εκλογές του τρέχοντος έτους. Και στην Ευρώπη, ο φόβος της αργής ανάπτυξης και οι ανησυχίες για μια «νέα εποχή των μηχανών» [10] στην οποία η αυτοματοποίηση και τα ρομπότ θα εξαλείψουν θέσεις εργασίας που κατέχουν σήμερα τα μορφωμένα μέλη της μεσαίας τάξης, βοηθούν να υπολογιστεί η αυξανόμενη επιρροή των αντι-μεταναστευτικών ακροδεξιών πολιτικών κομμάτων [11].

Με απλά λόγια, για να αποτελέσει μια πολιτικά θετική δύναμη, η μεσαία τάξη πρέπει να είναι όχι μόνο μεγάλη σε σχέση με τις άλλες τάξεις μιας χώρας αλλά και ευημερούσα και έχουσα αυτοπεποίθηση. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη: Οι μελέτες συμπεριφοράς δείχνουν ότι για τους περισσότερους ανθρώπους, η υποχώρηση είναι πιο ανησυχητική από το να μην κερδίζουν ποτέ, μια τάση γνωστή ως [12] η «αποστροφή της απώλειας». Οι ευρέως διαδεδομένες ανησυχίες για διαφαινόμενες απώλειες υπονομεύουν την αίσθηση της ασφάλειας και τις προσδοκίες για ένα καλύτερο μέλλον που χαρακτηρίζουν την μεσαία τάξη.