Ο εξτρεμισμός υπό τον Σίσι

Όποιος αναζητά αποδείξεις για υφέρπουσα ισλαμική ριζοσπαστικοποίηση στην Αίγυπτο υπό το καταπιεστικό καθεστώς του προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι δεν χρειάζεται δεν δει μακρύτερα από την βομβιστική επίθεση [1] στην Κοπτική Ορθόδοξη Εκκλησία στο Κάιρο στις 10 Δεκεμβρίου. Στην επίθεση, για την οποία ανέλαβε την ευθύνη το Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστό ως ISIS), σκοτώθηκαν 25 και τραυματίστηκαν περίπου 50. Ο ύποπτος ως βομβιστής αυτοκτονίας, ο 22χρονος Μαχμούντ Σαφίκ Μοχάμεντ Μουσταφά, είχε συλληφθεί το 2014 από τις δυνάμεις ασφαλείας της Αιγύπτου, όταν εκείνος και ένας από τους συμμαθητές του, περνούσαν κοντά από [2] μια διαδήλωση της αντιπολίτευσης. Βασανίστηκε και πέρασε ένα χρόνο στην φυλακή χωρίς να κατηγορηθεί για τυχόν πραγματικά εγκλήματα, σύμφωνα με έναν από τους δικηγόρους του [3]. Η διαδρομή του Μουσταφά προς την ριζοσπαστικοποίηση αποκαλύπτει την ευκολία με την οποία οι εξτρεμιστές επωφελούνται από τις κατασταλτικές πολιτικές του Σίσι για να αντλήσουν υποστήριξη από νεαρούς Αιγύπτιους.

Αν και οι πολιτικοί και κοινωνικοί επιστήμονες έχουν εκτενώς διαφωνήσει [4] σχετικά με την αιτιώδη συνάφεια μεταξύ της κρατικής καταστολής και της ριζοσπαστικοποίησης, υπάρχουν άφθονα στοιχεία [5] ότι αυτά τα δύο συσχετίζονται στις περιπτώσεις της Αλγερίας, της Τσετσενίας, της Αιγύπτου και της Λιβύης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως η Κίνα, το Καζακστάν, και το Ιράκ υπό τον Σαντάμ Χουσεΐν, οι μελετητές έχουν διαπιστώσει ότι [6] η σοβαρή καταστολή μπορεί να μειώσει την διαφωνία και την εξέγερση. Σε άλλες χώρες, όπως η Αίγυπτος, προκαλεί ριζοσπαστική και βίαιη συμπεριφορά.

Η Αίγυπτος έχει μια μακρά ιστορία τρομοκρατίας και πολιτικής βίας, η οποία ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 και συνεχίστηκε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1990. Ωστόσο, έχει πλέον φτάσει σε ένα πρωτοφανές επίπεδο για πάνω από δύο δεκαετίες. Από τότε που ο Σίσι ανέλαβε την προεδρία το 2014, οι τρομοκράτες έχουν βομβαρδίσει κτίρια ασφάλειας [7], δολοφόνησαν ανώτερους αξιωματούχους [8] και στρατιωτικό προσωπικό [9], κατέστρεψαν στρατιωτικά οχήματα [10], και απήγαγαν και εκτέλεσαν και στρατιώτες [11] και πολίτες [12 ]. Σύμφωνα με διάφορες τεκμηριωμένες αναφορές [13], ο αριθμός των θυμάτων και των επιθέσεων έχει αυξηθεί κατά τα τελευταία δύο χρόνια. Όπως σημειώνει ο Δείκτης της Παγκόσμιας Τρομοκρατίας (Global Terrorism Index) [14], η τρομοκρατία στην Αίγυπτο είναι σε υψηλότερο επίπεδο από το 2000. «Το 2015 υπήρχαν 662 θάνατοι, μια αύξηση της τάξης του 260% από το 2014. Σε αντίθεση, από το 2000 έως το 2012, οι περισσότεροι θάνατοι που καταγράφηκαν σε ένα έτος ήταν 92, και τούτο ήταν το 2005».

Η άνευ προηγουμένου καταστολή του Σίσι στην ειρηνική και μη βίαιη αντιπολίτευση έχει δημιουργήσει ένα γόνιμο περιβάλλον για τους εξτρεμιστές και τις ριζοσπαστικές ιδεολογίες. Οι περισσότερες από τις επιθέσεις από τότε που ο Σίσι πήρε την εξουσία έχουν πραγματοποιηθεί από την Wilayat Sinai [15], το αιγυπτιακό παρακλάδι του ISIS. Πριν από το πραξικόπημα του Ιουλίου του 2013, η οργάνωση (που αρχικά ονομαζόταν Ansar Beit al-Maqdis) είχε εστιάσει τις δραστηριότητές της στο Σινά και κυρίως στόχευε το Ισραήλ. Ωστόσο, μετά το πραξικόπημα, επεξέτεινε τις δραστηριότητές της στην ηπειρωτική Αίγυπτο, όπου στόχευε σταθερά αξιωματούχους του καθεστώτος και των δυνάμεων ασφαλείας. Η επιθέσεις έχουν στερήσει πόρους από την διοίκηση του Σίσι και έχουν βλάψει τη δημόσια εικόνα της ως ένα ισχυρό και σταθερό καθεστώς.

Άλλοι απογοητευμένοι ισλαμιστές έχουν δημιουργήσει τις δικές τους ανταρτικές ομάδες και δίκτυα που στοχεύουν κυβερνητικούς αξιωματούχους, θεσμούς και υποστηρικτές. Κατά την διάρκεια των τριών τελευταίων ετών, μια ντουζίνα ριζοσπαστικές και βίαιες ομάδες και δίκτυα έχουν αναδυθεί και αναπτυχθεί, ανάμεσά τους οι Ajnad Misr (Στρατιώτες της Αιγύπτου), το Κίνημα Μολότοφ, και το Liwaa al-Thawra (Κίνημα της Ταξιαρχίας της Επανάσταση). Αυτές οι ομάδες χρησιμοποιούν διαφορετικές τακτικές, όπως η ανασυγκρότηση και η αλλαγή του ονόματός τους για να αποφύγουν την καθεστωτική καταπίεση και να αντεπιτεθούν ενάντια στην καταστολή, και έχουν αποδειχθεί σημαντικοί πραγματιστές και κοστοβόροι για το καθεστώς Σίσι.

Σε αντίθεση με την Wilayat Sinai, της οποίας την εξτρεμιστική ιδεολογία απορρίπτουν και καταδικάζουν πολλοί ισλαμιστές στην Αίγυπτο, αυτά τα νέα, χαμηλής κλίμακας δίκτυα έχουν ως κίνητρο κυρίως τα πολιτικά παράπονα. Οι υποστηρικτές τους εντός των ισλαμιστικών κύκλων τα βλέπουν ως πρωτοπόρους εναντίον του καθεστώτος, και πολλοί νέοι ισλαμιστές χαιρετίζουν τις επιχειρήσεις τους εναντίον των κυβερνητικών δυνάμεων ασφαλείας. Αυτές οι ομάδες έχουν την τάση να αντλούν υποστήριξη και να στρατολογούν νέα μέλη από εκείνους που καταπιέζονται από το καθεστώς Σίσι και εκείνους που θα μπορούσαν να έχουν χάσει κάποιους από τους συγγενείς τους και τα μέλη της οικογένειάς τους στον απόηχο του πραξικοπήματος, ιδίως μετά την σφαγή της Rabaa [16], όπου σκοτώθηκαν περίπου 800 άνθρωποι στις 14 Αυγούστου του 2013. Μερικοί από αυτούς ύψωσαν το σήμα της Rabaa (τέσσερα δάχτυλα) στις δηλώσεις τους [17] για να νομιμοποιήσουν τις επιθέσεις τους.

Ένα στρατιωτικό ελικόπτερο πετά πάνω από την εκκλησία της Παναγίας κατά την διάρκεια της κηδείας των θυμάτων που σκοτώθηκαν στην βομβιστική επίθεση κατά του κύριου Κοπτικού καθεδρικού ναού του Καΐρου, τον Δεκέμβριο του 2016. AMR ABDALLAH DALSH / REUTERS
----------------------------------------------------

Αν και δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για το πόσοι άνθρωποι έχουν ριζοσπαστικοποιηθεί ή έχουν προσχωρήσει σε αυτά τα νέα κινήματα, ο σταθερός ρυθμός των εξελιγμένων επιθέσεων –οι οποίες ανήλθαν σε 100 ανά μήνα, σύμφωνα με ορισμένες εκθέσεις [18]- υπονοούν ότι το πρόβλημα θα συνεχίσει να στοιχειώνει το καθεστώς. Επιπλέον, σε αντίθεση με τις κλασικές ριζοσπαστικές ομάδες της δεκαετίας του 1970 και του 1980 όπως η Jamaat al-Islamiyya και η «Αιγυπτιακή Ισλαμική Τζιχάντ», οι οποίες είχαν ιεραρχική οργάνωση, πειθαρχημένες δομές και αυστηρή κλίμακα διοίκησης και ηγεσίας, οι περισσότερες από αυτές τις νέες οργανώσεις είναι αδιαφανείς και ευκίνητες, κάτι που είναι απαραίτητο για να ξεφεύγουν από το καθεστώς.

ΜΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΟΥ ΤΡΟΦΟΔΟΤΕΙ ΤΟΝ ΤΡΟΜΟ

Η αντιτρομοκρατική στρατηγική του Σίσι έχει αποδειχθεί όχι μόνο άχρηστη, αλλά και αντιπαραγωγική. Αρκετοί υπολογισμοί [19] αναφέρονται στην αύξηση της ριζοσπαστικοποίησης των νέων ισλαμιστών χάρη στην τακτική του. Δύο πρώην ισλαμιστές που έδωσαν συνέντευξη στον συγγραφέα, υπογράμμισαν την ζοφερή πραγματικότητα. Ο ένας από αυτούς, ο οποίος πέρασε 11 μήνες σε μια τοπική φυλακή χωρίς να δικαστεί, περιγράφει τις προϋποθέσεις ως «ιδανικές για την πρόσληψη και κατήχηση νέων ισλαμιστών από τους εξτρεμιστές». Ο άλλος θυμάται έναν 18χρονο άνδρα ο οποίος είχε στρατολογηθεί από εξτρεμιστές, ενώ ήταν στην φυλακή για παράνομη διαμαρτυρία ενάντια στο καθεστώς και τελικά σταμάτησε να συναντά τους γονείς του κατά την διάρκεια των επισκέψεων στις φυλακές, αποκαλώντας τους «άπιστους». Παρόμοια επεισόδια και συμπεράσματα παρουσιάστηκαν τόσο από αιγυπτιακά [20] όσο και από ξένα [21] μέσα ενημέρωσης.

Σύμφωνα με μια έκθεση [20] που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Απρίλιο από την ιδιωτική εφημερίδα Al-Shorouk, η περιβόητη αιγυπτιακή φυλακή Tora έχει γίνει «ένα κυβερνητικό κέντρο για την στρατολόγηση ισλαμιστών στην Daesh [ISIS]». Οι δυνάμεις ασφαλείας και η διοίκηση των φυλακών, όχι μόνο έχουν επίγνωση του προβλήματος, αλλά επίσης το διευκολύνουν επιτρέποντας το ανακάτεμα και την αλληλεπίδραση μεταξύ των εξτρεμιστών και των νεοεισερχόμενων. Σύμφωνα με έναν από τους ερωτηθέντες, αυτή η τακτική βοηθά το καθεστώς να απεικονίσει όλους τους κρατούμενους ως «τρομοκράτες» και να δικαιολογήσει την φυλάκισή τους.

Έτσι, ο αγώνας του Σίσι κατά της τρομοκρατίας [22] δίνει τροφή σε περισσότερη τρομοκρατία, ενώ επίσης παίζει στην αφήγηση των εξτρεμιστών αντιπάλων του ότι το καθεστώς ενθαρρύνει τον ριζοσπαστισμό, προκειμένου να δικαιολογήσει τις κατασταλτικές πολιτικές του. Με χιλιάδες [23] ισλαμιστές φυλακισμένους σήμερα, οι εξτρεμιστές είναι βέβαιο ότι θα είναι σε θέση να προσελκύσουν και να στρατολογήσουν εκατοντάδες περισσότερους.

Σίγουρα, η Αίγυπτος έχει ένα σοβαρό πρόβλημα ασφαλείας, και η κυβέρνηση Σίσι πρέπει να κάνει κάτι για να το καταπολεμήσει. Αλλά ο Σίσι θα μπορούσε να έχει ισορροπήσει καλύτερα τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας εναντίον σκληρών ιδεολογικών ομάδων όπως το ISIS, με πολιτικές, οικονομικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις που θα μπορούσαν να συμβαδίσουν με τις ομάδες που έχουν πιο πολιτική νοοτροπία όπως το Κίνημα της 6ης Απριλίου, τους ειρηνιστές ισλαμιστές, και τους αριστερούς. Για παράδειγμα, αντί να σπαταλά δισεκατομμύρια [24] δολάρια σε αμφίβολα μεγάλα έργα [25], ο Σίσι θα μπορούσε να βελτιώσει τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες εκατομμυρίων Αιγυπτίων που αγωνίζονται να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες. Και αντί να ξοδεύει εκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή νέων φυλακών [26], θα μπορούσε να δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας για τους νέους Αιγύπτιους που αισθάνονται όλο και πιο αποξενωμένοι και παραμελημένοι. Επιπλέον, αντί να ενισχύει την οικονομική αυτοκρατορία [27] του στρατού, θα μπορούσε να ενθαρρύνει τους Αιγύπτιους επενδυτές, τους νέους επιχειρηματίες και τους νυν επιχειρηματίες να βγουν μπροστά και να ευδοκιμήσουν.

Η πλειοψηφία των νεαρών Αιγυπτίων που ανέτρεψε τον πρόεδρο Χόσνι Μουμπάρακ το 2011, θέλουν ελευθερία λόγου και απασχόληση. Θέλουν μια καλύτερη ζωή. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν γίνει πικρόχολοι και περιθωριοποιημένοι υπό την διακυβέρνηση Σίσι, κάτι που δίνει ευχέρεια στους ριζοσπάστες και τους εξτρεμιστές.

Ο αντίκτυπος των αυταρχικών πολιτικών του Σίσι πηγαίνει πέρα από τα σύνορα της Αιγύπτου και συνεπάγεται περιφερειακούς και παγκόσμιους κινδύνους. Το φθινόπωρο του 2016, η Wilayat Sinai κατέρριψε ένα ρωσικό αεροπλάνο [28] πάνω από την αιγυπτιακή έρημο του Σινά, σκοτώνοντας και τους 224 επιβαίνοντες. Ανέλαβε, επίσης, [29] την ευθύνη για την βομβιστική επίθεση κατά του ιταλικού προξενείου στην Αίγυπτο τον Ιούλιο του 2011, σκοτώνοντας τουλάχιστον ένα άτομο. Πιο πρόσφατα, οι αιγυπτιακές Αρχές επεσήμαναν [30] ότι βρέθηκαν ίχνη εκρηκτικών στα σώματα των επιβατών της πτήσης 804 της EgyptAir, η οποία συνετρίβη στην Μεσόγειο Θάλασσα στις 19 Μαΐου του 2015, σκοτώνοντας και τους 66 επιβαίνοντες. Καμιά τρομοκρατική οργάνωση δεν ανέλαβε την ευθύνη για την συντριβή, αλλά δεν είναι απίθανο ότι είχαν εμπλακεί τρομοκράτες.

Είναι αδύνατο να αρνηθεί κανείς ότι η ριζοσπαστικοποίηση έχει γίνει ένα μεγαλύτερο πρόβλημα στην Αίγυπτο μετά το πραξικόπημα του 2013, και θα ήταν αφελές να περιμένουμε το πρόβλημα θα εξαφανιστεί χωρίς να αντιμετωπιστεί ο ρόλος του καθεστώτος Σίσι σε αυτό. Για να τεθεί ωμά, όσο περισσότερο η κυβέρνηση της Αιγύπτου διατηρεί τις κατασταλτικές πολιτικές της, τόσο περισσότερο ριζοσπαστικοποιημένοι και βίαιοι θα γίνονται οι ισλαμιστές της.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2017-01-08/extremism...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.reuters.com/article/us-egypt-blast-idUSKBN1400AU
[2] http://www.huffpostarabi.com/2016/12/12/story_n_13585056.html
[3] http://www.madamasr.com/ar/2016/12/12/news/u/%D9%85%D8%A7-%D9%86%D8%B9%D...
[4] http://www.ijcv.org/index.php/ijcv/issue/view/11
[5] https://books.google.com.qa/books?hl=en&lr=&id=h6pTaBDybKAC&oi=fnd&pg=PP...
[6] https://books.google.com.qa/books?id=jU2LkqzqugEC&printsec=frontcover&dq...
[7] http://www.bbc.com/news/world-middle-east-33998536
[8] http://www.bbc.com/news/world-middle-east-33308518
[9] http://www.nytimes.com/2016/10/23/world/middleeast/egyptian-army-officer...
[10] http://edition.cnn.com/2016/10/14/world/egypt-sinai-attack/
[11] http://www.madamasr.com/en/2015/01/26/news/u/province-of-sinai-video-sho...
[12] http://www.dailynewsegypt.com/2016/09/25/sinai-province-continues-kidnap...
[13] http://www.visionofhumanity.org/sites/default/files/Global%20Terrorism%2...
[14] http://economicsandpeace.org/wp-content/uploads/2016/11/Global-Terrorism...
[15] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2014-12-04/isis-ente...
[16] https://www.hrw.org/report/2014/08/12/all-according-plan/raba-massacre-a...
[17] https://www.youtube.com/watch?v=x960xlhsbN0
[18] https://timep.org/wp-content/uploads/2015/11/Tahrir_Report_FINAL_WEB.pdf
[19] http://www.theatlantic.com/international/archive/2015/08/egypt-sisi-terr...
[20] http://cms.shorouknews.com/news/view.aspx?cdate=21042016&id=2b8f13ca-e5d...
[21] http://www.npr.org/sections/parallels/2016/08/24/491170122/as-egypts-jai...
[22] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/egypt-s-nightmare
[23] https://www.hrw.org/news/2015/06/08/egypt-year-abuses-under-al-sisi
[24] http://www.economist.com/news/middle-east-and-africa/21703393-egypt-has-...
[25] http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/08/egypt-suez-canal-expan...
[26] http://en.aswatmasriya.com/news/details/17661
[27] http://carnegieendowment.org/files/egyptian_armed_forces.pdf
[28] https://www.theguardian.com/world/2015/nov/17/egypt-plane-crash-bomb-jet...
[29] http://www.nytimes.com/2015/07/12/world/middleeast/egypt-bombing-at-ital...
[30] http://www.nytimes.com/2016/12/15/world/africa/egyptair-804-crash-explos...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition