Εμπορική διπλωματία στην Μέση Ανατολή

Κατά την διάρκεια της πρόσφατης προεκλογικής εκστρατείας του, ο εκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, αποκάλυψε την ελάχιστη αγάπη του για τις συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών [1]. Αλλά στην Μέση Ανατολή, υπάρχει τουλάχιστον μια που αξίζει μια δεύτερη ματιά: Το πρωτόκολλο Εγκεκριμένων Βιομηχανικών Ζωνών (Qualifying Industrial Zones, QIZ) μεταξύ της Αιγύπτου και του Ισραήλ, το οποίο, καθοδηγούμενο από την αμερικανική εμπορική διπλωματία [2], ενίσχυσε την συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών πέρα από τα παραδοσιακά θέματα ασφαλείας, προς τους οικονομικούς δεσμούς. Βοήθησε επίσης να σωθεί η αιγυπτιακή βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας, ωφέλησε χιλιάδες επιχειρήσεις, και δημιούργησε εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας.

Οι QIZ είχαν σαν στόχο να λειτουργήσουν ως επέκταση της αμερικανο-ισραηλινής συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών του 1985. Ο πρώτος γύρος των συνομιλιών ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2003, και οι διαπραγματεύσεις στόχευαν να επεκτείνουν την προτιμησιακή μεταχείριση εξαγωγών από ορισμένες περιοχές της Αιγύπτου στις αγορές των ΗΠΑ. Από την πλευρά τους, οι Αιγύπτιοι ήθελαν να αποφύγουν μελλοντικές οπισθοδρομήσεις από τις αλλαγές στο καθεστώς του παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) επί των ποσοστώσεων της κλωστοϋφαντουργίας. Επίσης, προσπαθούσαν να μιμηθούν τις QIZ της Ιορδανίας και να εξασφαλίσουν μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όσο για τους Ισραηλινούς, ήταν πρόθυμοι να δώσουν νομιμοποίηση στις εμπορικές σχέσεις που υπήρχαν μεταξύ των δύο εταίρων επί χρόνια, χωρίς δημόσια αναγνώριση.

Και οι δύο πλευρές συνέχισαν να συσπειρώνονται πίσω από τις QIZ μέχρι τον Δεκέμβριο του 2004, όταν ο Ρασίντ Μοχάμεντ Ρασίντ, τότε υπουργός Βιομηχανίας και Εξαγωγικού Εμπορίου της Αιγύπτου, και ο Εχούντ Ολμέρτ, τότε υπουργός, υπέγραψαν τελικά την συμφωνία με παρατηρητή τον Αμερικανό εκπρόσωπο, Robert Zoellick [3]. Εκείνη την εποχή, η Ουάσιγκτον επεδίωκε μια ευρύτερη μακροπρόθεσμη στρατηγική στην Μέση Ανατολή, που στόχευε στην προώθηση της πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας με την αύξηση του εμπορίου και των επενδύσεων των περιφερειακών χωρών με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ουάσιγκτον έβλεπε έτσι το πρωτόκολλο QIZ ως ένα αποτελεσματικό εργαλείο για να ενθαρρύνει την Αίγυπτο να απελευθερώσει την οικονομία της και να δεσμευθεί με τους γείτονές της και τον κόσμο.

Σήμερα, οι θέσεις των QIZ περιλαμβάνουν την Αλεξάνδρεια, την ευρύτερη περιοχή του Καΐρου, την κεντρική περιοχή του Δέλτα, την περιοχή της Διώρυγας του Σουέζ και την Άνω Αίγυπτο. Οι ισραηλινές και οι αιγυπτιακές Αρχές, αμφότερες πρέπει να συμφωνήσουν ώστε μια περιοχή να γίνει QIZ, και η απόφαση αυτή θα πρέπει να βασίζεται σε πραγματικές στατιστικές εξαγωγών, στο εξαγωγικό δυναμικό και έναν αριθμό δυνητικών εργαζομένων.

Οι ζώνες αυτές παρακολουθούνται από κοινές επιτροπές από τις δύο χώρες που καθορίζουν κατά πόσο οι εταιρείες εντός τους καλύπτουν τις απαιτήσεις της συμφωνίας για την ονομασία προελεύσεως: Ότι το 35% των εισροών προέρχονται από την Αίγυπτο, το Ισραήλ [4] και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το υπόλοιπο 65% μπορεί να προέρχεται από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Αφότου το πρωτόκολλο υπογράφηκε, οι ισραηλινές εισροές μειώθηκαν από το 11,7% στο 10,5%. Ωστόσο, από τότε, η Αίγυπτος [5] επεδίωξε να τις ρίξει κάτω από το δύο τοις εκατό.

Κοπή υφάσματος σε ένα εργοστάσιο ενδυμάτων σε μια QIZ στην 10η μέρα του Ραμαζανιού, στην Αίγυπτο, τον Φεβρουάριο του 2006. REUTERS
--------------------------------------------------------

ΑΞΙΖΟΥΝ

Ξανά και ξανά, οι QIZ έχουν αποδείξει την αξία τους. Από την πλευρά του, το Ισραήλ κέρδισε μια μικρή ώθηση στις εξαγωγές προς την Αίγυπτο. Και η δημόσια υπογραφή της συμφωνίας ήταν ένα βήμα προς την άρση του ταμπού των αραβικών χωρών να συναλλάσσονται με το εβραϊκό κράτος.

Από την αιγυπτιακή πλευρά, το 2004, [η συμφωνία] ήταν κρίσιμη για την διάσωση της κλωστοϋφαντουργίας της χώρας. Η επικείμενη λήξη της Συμφωνίας Multi-Fiber, η οποία ρύθμιζε το παγκόσμιο εμπόριο κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, σήμαινε ότι σύντομα θα έπρεπε να επιβληθούν δασμοί στις αιγυπτιακές εξαγωγές. Με την σειρά της, η Αίγυπτος θα το έβρισκε πολύ δύσκολο να ανταγωνιστεί με το Μπαγκλαντές, την Κίνα, την Ινδία και το Πακιστάν [6] στην αγορά των ΗΠΑ. Μετά την έναρξη των QIZ, οι αιγυπτιακές εξαγωγές έτοιμων ενδυμάτων έκαναν άλμα από τα 288,3 εκατ. δολάρια το 2005 στα 636,2 εκατ. δολάρια το 2006, φθάνοντας τα 842,4 εκατ. δολάρια το 2015.

Οι QIZs ήταν επίσης μια σανίδα σωτηρίας κατά την πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κατάρρευση. Το 2008, οι αιγυπτιακές εξαγωγές άρχισαν σταδιακά να μειώνονται καθώς οι τιμές του πετρελαίου υποχώρησαν, αλλά το εμπόριο από τις QIZ παρέμεινε ισχυρό. Σύμφωνα με την Ομοσπονδία των Αιγυπτιακών Βιομηχανιών το 2009, κατά τους πρώτους δέκα μήνες του 2008 οι εξαγωγές των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και έτοιμων ενδυμάτων προς τις Ηνωμένες Πολιτείες [7] αυξήθηκαν κατά 15% σε σύγκριση με τους πρώτους δέκα μήνες του 2007. Συνολικά οι αιγυπτιακές εξαγωγές μειώθηκαν κατά ένα εκτιμώμενο 7,5% στην ίδια περίοδο.