Εμπορική διπλωματία στην Μέση Ανατολή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Εμπορική διπλωματία στην Μέση Ανατολή

Πώς βοηθά την Αίγυπτο, το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες

Κατά την διάρκεια της πρόσφατης προεκλογικής εκστρατείας του, ο εκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, αποκάλυψε την ελάχιστη αγάπη του για τις συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών [1]. Αλλά στην Μέση Ανατολή, υπάρχει τουλάχιστον μια που αξίζει μια δεύτερη ματιά: Το πρωτόκολλο Εγκεκριμένων Βιομηχανικών Ζωνών (Qualifying Industrial Zones, QIZ) μεταξύ της Αιγύπτου και του Ισραήλ, το οποίο, καθοδηγούμενο από την αμερικανική εμπορική διπλωματία [2], ενίσχυσε την συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών πέρα από τα παραδοσιακά θέματα ασφαλείας, προς τους οικονομικούς δεσμούς. Βοήθησε επίσης να σωθεί η αιγυπτιακή βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας, ωφέλησε χιλιάδες επιχειρήσεις, και δημιούργησε εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας.

Οι QIZ είχαν σαν στόχο να λειτουργήσουν ως επέκταση της αμερικανο-ισραηλινής συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών του 1985. Ο πρώτος γύρος των συνομιλιών ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2003, και οι διαπραγματεύσεις στόχευαν να επεκτείνουν την προτιμησιακή μεταχείριση εξαγωγών από ορισμένες περιοχές της Αιγύπτου στις αγορές των ΗΠΑ. Από την πλευρά τους, οι Αιγύπτιοι ήθελαν να αποφύγουν μελλοντικές οπισθοδρομήσεις από τις αλλαγές στο καθεστώς του παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) επί των ποσοστώσεων της κλωστοϋφαντουργίας. Επίσης, προσπαθούσαν να μιμηθούν τις QIZ της Ιορδανίας και να εξασφαλίσουν μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όσο για τους Ισραηλινούς, ήταν πρόθυμοι να δώσουν νομιμοποίηση στις εμπορικές σχέσεις που υπήρχαν μεταξύ των δύο εταίρων επί χρόνια, χωρίς δημόσια αναγνώριση.

Και οι δύο πλευρές συνέχισαν να συσπειρώνονται πίσω από τις QIZ μέχρι τον Δεκέμβριο του 2004, όταν ο Ρασίντ Μοχάμεντ Ρασίντ, τότε υπουργός Βιομηχανίας και Εξαγωγικού Εμπορίου της Αιγύπτου, και ο Εχούντ Ολμέρτ, τότε υπουργός, υπέγραψαν τελικά την συμφωνία με παρατηρητή τον Αμερικανό εκπρόσωπο, Robert Zoellick [3]. Εκείνη την εποχή, η Ουάσιγκτον επεδίωκε μια ευρύτερη μακροπρόθεσμη στρατηγική στην Μέση Ανατολή, που στόχευε στην προώθηση της πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας με την αύξηση του εμπορίου και των επενδύσεων των περιφερειακών χωρών με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ουάσιγκτον έβλεπε έτσι το πρωτόκολλο QIZ ως ένα αποτελεσματικό εργαλείο για να ενθαρρύνει την Αίγυπτο να απελευθερώσει την οικονομία της και να δεσμευθεί με τους γείτονές της και τον κόσμο.

Σήμερα, οι θέσεις των QIZ περιλαμβάνουν την Αλεξάνδρεια, την ευρύτερη περιοχή του Καΐρου, την κεντρική περιοχή του Δέλτα, την περιοχή της Διώρυγας του Σουέζ και την Άνω Αίγυπτο. Οι ισραηλινές και οι αιγυπτιακές Αρχές, αμφότερες πρέπει να συμφωνήσουν ώστε μια περιοχή να γίνει QIZ, και η απόφαση αυτή θα πρέπει να βασίζεται σε πραγματικές στατιστικές εξαγωγών, στο εξαγωγικό δυναμικό και έναν αριθμό δυνητικών εργαζομένων.

Οι ζώνες αυτές παρακολουθούνται από κοινές επιτροπές από τις δύο χώρες που καθορίζουν κατά πόσο οι εταιρείες εντός τους καλύπτουν τις απαιτήσεις της συμφωνίας για την ονομασία προελεύσεως: Ότι το 35% των εισροών προέρχονται από την Αίγυπτο, το Ισραήλ [4] και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το υπόλοιπο 65% μπορεί να προέρχεται από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Αφότου το πρωτόκολλο υπογράφηκε, οι ισραηλινές εισροές μειώθηκαν από το 11,7% στο 10,5%. Ωστόσο, από τότε, η Αίγυπτος [5] επεδίωξε να τις ρίξει κάτω από το δύο τοις εκατό.

13012017-1.jpg

Κοπή υφάσματος σε ένα εργοστάσιο ενδυμάτων σε μια QIZ στην 10η μέρα του Ραμαζανιού, στην Αίγυπτο, τον Φεβρουάριο του 2006. REUTERS
--------------------------------------------------------

ΑΞΙΖΟΥΝ

Ξανά και ξανά, οι QIZ έχουν αποδείξει την αξία τους. Από την πλευρά του, το Ισραήλ κέρδισε μια μικρή ώθηση στις εξαγωγές προς την Αίγυπτο. Και η δημόσια υπογραφή της συμφωνίας ήταν ένα βήμα προς την άρση του ταμπού των αραβικών χωρών να συναλλάσσονται με το εβραϊκό κράτος.

Από την αιγυπτιακή πλευρά, το 2004, [η συμφωνία] ήταν κρίσιμη για την διάσωση της κλωστοϋφαντουργίας της χώρας. Η επικείμενη λήξη της Συμφωνίας Multi-Fiber, η οποία ρύθμιζε το παγκόσμιο εμπόριο κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, σήμαινε ότι σύντομα θα έπρεπε να επιβληθούν δασμοί στις αιγυπτιακές εξαγωγές. Με την σειρά της, η Αίγυπτος θα το έβρισκε πολύ δύσκολο να ανταγωνιστεί με το Μπαγκλαντές, την Κίνα, την Ινδία και το Πακιστάν [6] στην αγορά των ΗΠΑ. Μετά την έναρξη των QIZ, οι αιγυπτιακές εξαγωγές έτοιμων ενδυμάτων έκαναν άλμα από τα 288,3 εκατ. δολάρια το 2005 στα 636,2 εκατ. δολάρια το 2006, φθάνοντας τα 842,4 εκατ. δολάρια το 2015.

Οι QIZs ήταν επίσης μια σανίδα σωτηρίας κατά την πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κατάρρευση. Το 2008, οι αιγυπτιακές εξαγωγές άρχισαν σταδιακά να μειώνονται καθώς οι τιμές του πετρελαίου υποχώρησαν, αλλά το εμπόριο από τις QIZ παρέμεινε ισχυρό. Σύμφωνα με την Ομοσπονδία των Αιγυπτιακών Βιομηχανιών το 2009, κατά τους πρώτους δέκα μήνες του 2008 οι εξαγωγές των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και έτοιμων ενδυμάτων προς τις Ηνωμένες Πολιτείες [7] αυξήθηκαν κατά 15% σε σύγκριση με τους πρώτους δέκα μήνες του 2007. Συνολικά οι αιγυπτιακές εξαγωγές μειώθηκαν κατά ένα εκτιμώμενο 7,5% στην ίδια περίοδο.

Μέχρι το 2015, οι QIZ είχαν συμβάλλει στην δημιουργία 280.000 νέων θέσεων εργασίας στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας και της ένδυσης. Ο αρχικός κατάλογος των 397 εταιρειών εγκεκριμένων για τις QIZ, έχει επεκταθεί σε περισσότερες από 700. Περαιτέρω, από το ξεκίνημα των QIZ, οι εξαγωγές της αιγυπτιακής κλωστοϋφαντουργίας και βιομηχανίας ενδυμάτων προς τις Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν άλμα από τα 288,3 εκατ. δολάρια το 2005 στα 842,4 εκατ. δολάρια το 2015 (αυτές οι εξαγωγές αντιπροσωπεύουν το 45% του συνόλου των αιγυπτιακών εξαγωγών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής). Χάρη σε αυτή την άνθηση της αγοράς, οι επενδυτές από τις ασιατικές χώρες έχουν αρχίσει να κοιτάζουν προς την βιομηχανία ενδυμάτων της Αιγύπτου ως έναν τρόπο για να αποφύγουν τους υψηλούς δασμούς των ΗΠΑ για τα έτοιμα ενδύματα. Για παράδειγμα, αιγυπτιακές επιχειρήσεις βρίσκονται σήμερα στα πρώτα στάδια της προώθησης μιας πρωτοβουλίας για την ανάπτυξη πάρκων κλωστοϋφαντουργίας εντός των σημερινών QIZ.

Κατανοώντας την τεράστια σημασία των QIZ, στις αρχές Νοεμβρίου 2016, ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αίγυπτο, Stephen Beecroft, τόνισε την δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών στο πρόγραμμα αυτό ως έναν τρόπο για να εξασφαλιστεί «μια επιτυχημένη και ευημερούσα αιγυπτιακή οικονομία». Αιγύπτιοι αξιωματούχοι ομοίως συνεχίζουν να στηρίζουν τις Ζώνες ως έναν τρόπο για την αύξηση των οικονομικών δεσμών με τις Ηνωμένες Πολιτείες [8] και την καταπολέμηση των μακροχρόνιων οικονομικών προβλημάτων της χώρας. Το 2015, ο υπουργός Βιομηχανίας και Εξωτερικού Εμπορίου της Αιγύπτου, Μουνίρ Φάκρι Αμπντέλ Νουρ, επιβεβαίωσε την σημασία των QIZ κατά την διάρκεια συνάντησης με τον David Thorne, τον ανώτερο σύμβουλο του υπουργού Εξωτερικών [των ΗΠΑ], ανακοινώνοντας τις προθέσεις της Αιγύπτου να συμπεριλάβει περισσότερες γεωγραφικές ζώνες στην συμφωνία, ιδιαίτερα στην άνω Αίγυπτο.

Και από την πλευρά του Ισραήλ, ο Gabi Bar, ο επικεφαλής του γραφείου για την Μέση Ανατολή στο Υπουργείο Οικονομίας του Ισραήλ, δήλωσε μετά την συνάντησή του με Αιγύπτιους ομολόγους του ότι οι δύο πλευρές θα διερευνήσουν την διεύρυνση των QIZ, «έτσι ώστε η συμφωνία να συμβάλει περισσότερο στην αιγυπτιακή οικονομία, στην ισραηλινή βιομηχανία, και τις ειρηνικές σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και της Αιγύπτου».

13012017-2.jpg

Ένας εργάτης δουλεύει στον συνοριακό φράκτη μεταξύ του Ισραήλ και της Αιγύπτου κοντά στο ισραηλινό χωριό Be'er Milcha, τον Σεπτέμβριο του 2012. NIR ELIAS / REUTERS
------------------------------------------------------------

ΝΕΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ

Σίγουρα, η συμφωνία για τις QIZ δεν έχει αγγίξει το πλήρες δυναμικό της. Σε συνέντευξή του τον περασμένο Δεκέμβριο, ένας εξέχων Αιγύπτιος επιχειρηματίας είπε: «Αν χρησιμοποιηθούν οι QIZ σωστά, αντί να έχουμε εξαγωγές αξίας 900 εκατομμυρίων δολαρίων, θα μπορούσε να είναι της τάξης των 5 με 10 δισ. δολαρίων». Εξήγησε ότι «λόγω των QIZ , η Αίγυπτος είναι ελεύθερη δασμών –κι όμως, υπάρχουν άλλα έθνη στον κόσμο που δεν έχουν αυτό το προνόμιο, και οι εξαγωγές τους στην Αμερική είναι δέκα φορές υψηλότερες».

Ένα άλλο πρόβλημα είναι η απασχόληση. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι θεωρούν ότι είναι οικονομικά ασύμφορο να λάβουν θέσεις εργασίας στον τομέα της ένδυσης στις QIZ. Προτιμούν υψηλότερα αμειβόμενες θέσεις στις κατασκευές, διοικητικές, εμπορικές ή κυβερνητικές θέσεις, ή ταξιδεύουν στο εξωτερικό για ευκαιρίες εργασίας. Οι εργαζόμενες γυναίκες θα μπορούσαν να παίξουν έναν ρόλο στην βιομηχανία μέσω της εσωτερικής μετανάστευσης, αλλά αυτό ίσως να είναι δύσκολο λόγω των κυρίαρχων πολιτιστικών κανόνων. Οι εργοδότες αντιμετωπίζουν πολλές απουσίες και υψηλά ποσοστά αντικαταστάσεων μεταξύ των γυναικών που απασχολούνται στις ειδικές ζώνες. Αυτό είναι ένα ιδιαίτερα μεγάλο θέμα στις βόρειες περιοχές όπως η Αλεξάνδρεια, η Ισμαηλία και το Πορτ Σάιντ, όπου βρίσκεται η πλειοψηφία των εξαγωγικών εταιρειών.

Οι εξαγωγικές εταιρείες μελέτησαν να απασχολήσουν ξένους, αλλά σύμφωνα με τον αιγυπτιακό Νόμο 12 του 2003, το ξένο εργατικό δυναμικό των εταιρειών δεν μπορεί να είναι πάνω από 10%. Δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία σχετικά με τον ακριβή αριθμό των αλλοδαπών εργαζομένων στην Αίγυπτο, δεδομένου ότι μεγάλο μέρος αυτής της [εργατικής] δύναμης εργάζεται ανεπίσημα. Ωστόσο, ορισμένοι αξιωματούχοι του Υπουργείου Εργασίας και του κλάδου εκτιμούν ότι περίπου 8.000 με 10.000 αλλοδαποί εργάζονται σε βιομηχανίες των QIZ. Οι περισσότεροι προέρχονται από το Μπαγκλαντές, την Ινδία και την Σρι Λάνκα.

Το θέμα της εργασίας υπάρχει, εν μέρει, γιατί οι διαπραγματευτές προτιμούν να επεκτείνουν την συμφωνία στην Άνω Αίγυπτο, δεδομένου ότι η περιοχή απολαμβάνει μεγαλύτερη σταθερότητα εργασίας. Από την πλευρά του, το 2013, το Υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ συμφώνησε να κάνει τις βιομηχανικές ζώνες στην Beni Suef και την Menya να μπορούν να εξάγουν αφορολόγητα προϊόντα στην αμερικανική αγορά.

Σε κάθε περίπτωση, οι QIZ ήταν επωφελείς για όλες τις πλευρές. Από την σκοπιά του Ισραήλ [9], οι QIZ έκαναν ευκολότερο να γίνονται μπίζνες με τα αραβικά κράτη. Και για την Αίγυπτο, οι QIZ έσωσαν τον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας και προσέφεραν βελτιωμένη πρόσβαση στις αγορές των ΗΠΑ. Την ίδια στιγμή, η Ουάσιγκτον μόχλευσε με επιτυχία την οικονομική επιρροή της για να ενισχύσει την περιφερειακή ειρήνη.

Η διοίκηση Trump θα πρέπει να κρατήσει στο μυαλό της αυτό το παράδειγμα. Θα πρέπει να χρησιμοποιεί τέτοια οικονομική διπλωματία για να συνεχίσει να προωθεί την μακροπρόθεσμη ειρήνη ανάμεσα στο εβραϊκό κράτος και το πολυπληθέστερο αραβικό έθνος, κάτι που θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως άγκυρα σταθερότητας στην χαοτική περιοχή.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2017-01-11/commercia...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/anthologies/2016-09-12/who-benefits-trade
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/1997-05-01/business-and-foreign-...
[3] https://www.foreignaffairs.com/authors/robert-b-zoellick
[4] https://learning.blogs.nytimes.com/2012/03/26/march-26-1979-israel-and-e...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/egypt-s-nightmare
[6] http://asiasociety.org/education/india-pakistan-relations-50-year-history
[7] https://www.foreignaffairs.com/regions/united-states
[8] https://www.foreignaffairs.com/anthologies/power-and-united-states
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/israel/2016-06-13/struggle-israel

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition