Πού διαφέρουν Τραμπ και Πούτιν

Οι πρώτες ημέρες του προέδρου των ΗΠΑ, Donald Trump, στο Οβάλ Γραφείο -βαρυφορτωμένες από ερωτήματα περί ψευδών ειδήσεων, παραπληροφόρηση, και επιθέσεις εναντίον δημοσιογράφων- μοιάζουν πολύ με εκείνες του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Δεκαέξι χρόνια πριν, ο Πούτιν ήταν στις πρώτες μέρες της αναμόρφωση της πολιτικής και της κοινωνίας της χώρας του, μετά την άνοδό του στην εξουσία το προηγούμενο έτος. Έχοντας ήδη κάμψει την ανεξαρτησία των κορυφαίων βιομηχανιών, όπως της μεγαλύτερης αυτοκινητοβιομηχανίας και του μεγαλύτερου εξαγωγέα μετάλλων της χώρας, ο πρόεδρος έστρεψε την προσοχή του στον άλλοτε ζωηρό ελεύθερο Τύπο. Τον Απρίλιο του 2001, ένας κρατικά ελεγχόμενος μέτοχος μειοψηφίας στον μοναδικό ανεξάρτητο εθνικό τηλεοπτικό σταθμό της Ρωσίας, το NTV, ανακοίνωσε ότι ήθελε να εκδιώξει τους διευθυντές του σταθμού για να σώσει τον σταθμό από μια επικείμενη χρεοκοπία. Δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές αψήφησαν τις άσχημες μετεωρολογικές συνθήκες μια μονότονη, υγρή ημέρα έξω από τα σοβιετικής εποχής στούντιο του σταθμού στο βόρειο τμήμα της Μόσχας για να καταγγείλουν την ξαφνική ανησυχία για τα οικονομικά του NTV και το γεγονός ότι ένας μέτοχος της μειοψηφίας θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μια τέτοια σαθρή δικαιολογία για να εκτροχιάσει την εταιρεία.

Έχοντας καταφύγει στα γραφεία στον επάνω όροφο, αντιστεκόμενοι δημοσιογράφοι επέσπευσαν να καλύψουν την αντιπαράθεση ζωντανά καθώς ένα ρεύμα διασημοτήτων και βουλευτών της αντιπολίτευσης έφθαναν για να πιούν, να καπνίσουν και να κάνουν αστεία στο γραφείο του διευθυντή, Yevgeny Kisleyov. Αλλά έκαναν λίγα για να διαλύσουν την αίσθηση της επικείμενης καταστροφής. Ο Kiselyov, ο πιο έγκυρος εκφωνητής ειδήσεων της Ρωσίας, που ήταν μεταξύ των πιο διεισδυτικών επικριτών της κυβέρνησης, είπε το αυτονόητο. «Αυτό δεν είναι μια οικονομική υπόθεση», μου είπε ο άψογα χτενισμένος δημοσιογράφος εκείνη την εποχή, κάνοντας μια κομψή κίνηση με το τσιγάρο του. «Αυτή είναι μια επιθετική κατάληψη από την κυβέρνηση. Θέλει να εθνικοποιήσει το κανάλι, επειδή κάνουμε ερωτήσεις. ‘Ποιος είναι ο κ Πούτιν;’, για παράδειγμα. Άλλα κανάλια έχουν την απάντηση σε αυτό. Είναι έτοιμη για αυτούς από το Κρεμλίνο. Είναι ένας εθνικός ήρωας, μια ιδιοφυΐα!». Εν τω μεταξύ, ο Πούτιν -το μόνο πρόσωπο του οποίου η γνώμη πραγματικά έχει σημασία- διατηρούσε απόλυτη σιγή ασυρμάτου.

Σύντομα έγινε σαφές ότι καμία πραγματική δημόσια κατακραυγή δεν ήταν επικείμενη, επειδή οι περισσότεροι Ρώσοι είτε υποστήριζαν τις ενέργειες του Πούτιν είτε δεν ενδιαφέρονταν αρκετά για να καταγράψουν την διαφωνία τους. Στις 3 π.μ. το Σάββατο της επόμενης εβδομάδας, φύλακες ασφαλείας εισέβαλαν στο στούντιο και έξωσαν τους δημοσιογράφους, γυρίζοντας γρήγορα μια σημαντική σελίδα στην μετα-σοβιετική ιστορία της Ρωσίας. Με συμπληρωμένο άλλο ένα βήμα της σταδιακής εδραίωσης της εξουσίας του Πούτιν, [ο Πούτιν] προχώρησε σε άλλους στόχους στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, κεντρίζοντας μεθοδικά την πολιτική και την δημόσια αντίδραση.

ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΤΟΥ ΠΟΥΤΙΝ, ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΤΟΥ ΤΡΑΜΠ

Δέκα πέντε χρόνια μετά, ο Trump εισέρχεται στον Λευκό Οίκο διεξάγοντας αμείλικτες επιθέσεις στους αντιπάλους του, τόσο στην αντιπολίτευση όσο και στο ίδιο του το κόμμα, παρατάσσοντας έναν ένθερμο εθνικισμό και θρασύτητα πεζοδρομίου στις πράξεις του αυτές. Οι επιθέσεις του εναντίον των μέσων μαζικής ενημέρωσης έχουν συμπεριλάβει το ξεχώρισμα δημοσιογράφων για να τους γελοιοποιήσει προσωπικά και την επισήμανση του CNN, της εφημερίδας New York Times και άλλων μέσων ως παραγωγούς ψευδών ειδήσεων.

Όπως ο Πούτιν, ο Τραμπ βλέπει την αποδυνάμωση των αξιών στις οποίες βασίζεται η Δυτική φιλελεύθερη τάξη και της ανοικτότητάς της ως απαραίτητη για την διατήρηση της υποστήριξης προς το πρόσωπό του. Η προσωρινή απαγόρευση του Τραμπ στους ταξιδιώτες από επτά χώρες μουσουλμανικής πλειοψηφίας, οι επιθέσεις στο δικαστικό σώμα, καθώς και άλλα μέτρα που θεσπίστηκαν από μια ομοβροντία εκτελεστικών αποφάσεων, καθιστούν δύσκολο να αρνηθεί τις αυταρχικές τάσεις του.

Παρ’ όλα αυτά, ο Trump διαφέρει από τον Πούτιν από τουλάχιστον μία κρίσιμη άποψη. Σχεδόν όλα όσα έχει πει και κάνει ο Πούτιν για να εδραιώσει την εξουσία του έχουν υπολογιστεί ψυχρά για να επεκτείνει σταθερά τον αυταρχισμό του. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Ρώσος πρόεδρος βλέπει τα υψηλά ποσοστά αποδοχής του ως πυλώνα της προσωπικής του δύναμης που υποστηρίζει τον πολύ σημαντικό ρόλο του ως υπέρτατος εθνικός ηγέτης της χώρας. Αντιμέτωπος με εμπόδια το κόστος των οποίων έχει θεωρήσει πολύ μεγάλο, υποχώρησε, ίσως με πιο αξέχαστο το περιστατικό όταν θυμωμένοι συνταξιούχοι έφραξαν κύριες αρτηρίες σε μεγάλες πόλεις για να διαμαρτυρηθούν για τις αλλαγές στο σύστημα κοινωνικών παροχών το 2005.