Η πυρηνική ώθηση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων

Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θα είναι σύντομα το πρώτο αραβικό κράτος με πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας και το πρώτο που θα ενταχθεί στην πολιτική πυρηνική λέσχη σε περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα. Εκτός από τυχόν καθυστερήσεις, ο πρώτος αντιδραστήρας της χώρας έχει προγραμματιστεί να τεθεί σε λειτουργία τον Μάιο του 2017 [1], μετά από περαιτέρω ελέγχους από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας για την διασφάλιση ότι το καύσιμο θα χρησιμοποιείται μόνο για ειρηνικούς σκοπούς [2]. Μέχρι στιγμής, το έργο είναι εντός προϋπολογισμού και εντός χρονοδιαγράμματος. Οι υπόλοιποι τρεις αντιδραστήρες των 1.400 μεγαβάτ νοτιοκορεάτικης σχεδίασης είναι υπό κατασκευή και θα συνδεθούν σταδιακά με το δίκτυο τον Μάιο του 2020.

Μαζί με αυτή την πρόοδο έχουν έρθει και οι ανησυχίες σχετικά με την χρήση των επικείμενων πυρηνικών δυνατοτήτων τους από τα αραβικά κράτη ώστε να κατασκευάσουν ένα [πυρηνικό] όπλο κάποια στιγμή στο μέλλον. Πέρυσι, ο πρώην υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, Moshe Yaalon [3], δήλωσε πως «Βλέπουμε σημάδια ότι οι χώρες του αραβικού κόσμου ετοιμάζονται να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα, ότι δεν είναι πρόθυμες να επαναπαυθούν με το Ιράν να βρίσκεται στα πρόθυρα μιας πυρηνικής ή ατομικής βόμβας». Έναν χρόνο πριν, ο πρώην υπουργός άμυνας των ΗΠΑ, Ρόμπερτ Γκέιτς, δήλωσε [4] ότι «η συμφωνία με το Ιράν θα προκαλέσει άλλες χώρες της περιοχής να ακολουθήσουν ισοδύναμες πυρηνικές δυνατότητες, σχεδόν σίγουρα η Σαουδική Αραβία». Και κατά την διάρκεια μιας από τις ομιλίες της στην Goldman Sachs το 2013, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν από το Wikileaks [5], η πρώην υπουργός Εξωτερικών, Χίλαρι Κλίντον, δήλωσε ότι «Οι Σαουδάραβες δεν πρόκειται να περιμένουν. Ήδη προσπαθούν να βρουν το πώς θα αποκτήσουν τα δικά τους πυρηνικά όπλα. Μετά, τα Εμιράτα δεν πρόκειται να αφήσουν τους Σαουδάραβες να έχουν τα δικά τους πυρηνικά όπλα ... και τότε ο αγώνας ξεκινά».

Αλλά τα ΗΑΕ (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα), τα οποία έχουν προχωρήσει περισσότερο μεταξύ των αραβικών κρατών στην επίτευξη των στόχων τους περί πυρηνικής ισχύος, έχουν χτίσει μια πειστική υπόθεση ότι χρειάζονται την πυρηνική ενέργεια για να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη ζήτηση για ενέργεια, να μειώσουν την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και να ελευθερώσουν περισσότερο πετρέλαιο για εξαγωγές. Για να κατευνάσουν τις ανησυχίες για τις προθέσεις τους, σε ένα ενημερωτικό έγγραφο (white paper) τον Απρίλιο του 2008 [6], το Abu Dhabi δεσμεύτηκε να παραιτηθεί από τον εμπλουτισμό ουρανίου. Το ίδιο αντανακλάται στην συμφωνία πυρηνικής συνεργασίας του 2009 [7] με τις Ηνωμένες Πολιτείες υπό το όνομα «123» (το όνομά της το πήρε από το τμήμα 123 του νόμου Ατομικής Ενέργειας των ΗΠΑ του 1954, του οποίου η γλώσσα απαγόρευσης εμπλουτισμού και επανεπεξεργασίας αναφέρεται συχνά στην πυρηνική κοινότητα ως ο «χρυσός κανόνας της μη διάδοσης») [8]. Αυτή η συμφωνία άνοιξε τις πόρτες στην διεθνή συνεργασία, και κατά την διάρκεια της περιόδου 2008-13 τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υπέγραψαν συμφωνίες με την Αργεντινή, την Αυστραλία, τον Καναδά, την Γαλλία, την Ιαπωνία, την Ρωσία και το Ηνωμένο Βασίλειο [9] για μεταφορά τεχνολογίας, ειδικών, πυρηνικών υλικών και συσκευών. Το 2009, η Korea Electric Power Corporation κέρδισε ένα συμβόλαιο για την κατασκευή των αντιδραστήρων.

Τα επιχειρήματα των ΗΑΕ για το πυρηνικό τους πρόγραμμα έχουν νόημα. Παρά το γεγονός ότι η πλούσια σε πετρέλαιο χώρα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα και κατά παράδοση προτιμούσε έναν αποπυρηνικοποιημένο Κόλπο [10], αισθάνεται την πίεση να διαφοροποιήσει το ενεργειακό της μείγμα για να προστατεύσει τούς φυσικούς πόρους της χώρας και για να διατηρήσει τις εξαγωγές της. Εκτιμάται ότι, μόλις ολοκληρωθούν, οι νέοι αντιδραστήρες της χώρας θα καλύψουν πάνω από το ένα τέταρτο της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας των ΗΑΕ [11]. Επιπλέον, υπάρχει μεγάλη δημόσια υποστήριξη για την ανάπτυξη της πυρηνικής τεχνολογίας ως έναν τρόπο για την δημιουργία θέσεων εργασίας και την μείωση της ρύπανσης. (Τα ΗΑΕ είναι σήμερα όγδοα στην λίστα της Παγκόσμιας Τράπεζας [12] των χωρών με εκπομπές CO2 ανά κάτοικο.) Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση της κοινής γνώμης σχετικά με την πυρηνική τεχνολογία, η οποία πραγματοποιήθηκε το 2012, το 82% των Εμιράτων ευνοεί την ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας και το 89% υποστηρίζει την κατασκευή ενός πυρηνικού εργοστασίου. Επιπλέον, το 89% θεωρεί ότι η ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας ήταν «εξαιρετικά σημαντική», «πολύ σημαντική», ή «σημαντική» για τα ΗΑΕ [13].

Φυσικά, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλα αραβικά κράτη δεν είναι αδιάφορα απέναντι στην ιρανική πυρηνική απειλή, ειδικά υπό το φως του Κοινού Γενικού Σχεδίου Δράσης [14] (Joint Comprehensive Plan of Action, JCPOA). Μια δημοσκόπηση διαπίστωσε ότι οι κάτοικοι των Εμιράτων είναι ακόμη πιο επιφυλακτικοί από τους Σαουδάραβες απέναντι στο JCPOA, με το 91% να δηλώνει ότι δεν υποστηρίζει την συμφωνία και το 71% να λέει ότι η συμφωνία είναι «καλή μόνο για το Ιράν, αλλά κακή για τα αραβικά κράτη» [15]. Περαιτέρω, δεδομένου ότι η πυρηνική συμφωνία επιτρέπει στο Ιράν να συνεχίσει χωρίς περιορισμούς στο μέλλον τον εμπλουτισμό ουρανίου για ειρηνικούς σκοπούς, άλλες χώρες της περιοχής έχουν δικαιολογία για τα δικά τους προγράμματα εμπλουτισμού.

Παρά το γεγονός ότι, στο τέλος, οι χώρες του Αραβικού Κόλπου με προσοχή και υπό όρους έδωσαν την υποστήριξή τους για την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν [16], υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι τα ΗΑΕ θα μπορούσαν να ενδιαφέρονται για την επαναδιαπραγματευθούν την «Συμφωνία 123» στον απόηχο του JCPOA. Για παράδειγμα, αφότου υπεγράφη η συμφωνία, ο πρέσβης των ΗΑΕ στην Ουάσιγκτον, Yousef al-Otaiba, ανέφερε ότι η χώρα του θα μπορούσε να αξιολογήσει εκ νέου την θέση της για τον εγχώριο εμπλουτισμό, πιθανώς υποδεικνύοντας ότι δεν αισθανόταν να δεσμεύεται πλέον από την συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σύμφωνα με τον γερουσιαστή από την Καλιφόρνια, Ed Royce (ρεπουμπλικανός), ο οποίος είναι επίσης πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής, ο al-Otaiba του είπε σε μια τηλεφωνική συνομιλία το 2015 [17] ότι «ο χειρότερος εχθρός σας έχει επιτύχει το δικαίωμα να εμπλουτίζει. Είναι το δικαίωμα του εμπλουτισμού που τώρα θα θέλουν, επίσης, οι φίλοι σας, και δεν θα είμαστε η μόνη χώρα» [17].

Πράγματι, το JCPOA έχει βάλει το ΗΑΕ σε μια δυσάρεστη θέση, ιδιαίτερα αν αισθάνεται ότι η συμφωνία που υπέγραψε με την Ουάσιγκτον περιέχει λιγότερο ευνοϊκούς όρους από εκείνην που οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέγραψαν με το Ιράν. Προφανώς, η τήρηση της συμφωνίας «123» από τα ΗΑΕ ήταν ένας στόχος κριτικής από άλλες αραβικές κυβερνήσεις [18], για αυτόν ακριβώς τον λόγο. Στην περίπτωση της Ιορδανίας και της Σαουδικής Αραβίας, μια συμφωνία πλήρους πυρηνικής συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες αυτή την στιγμή εκκρεμεί διότι και οι δύο χώρες, μέχρι τώρα, έχουν αντισταθεί στην πίεση των ΗΠΑ και επέμειναν να αφήσουν ανοιχτή την επιλογή εμπλουτισμού ουρανίου [19].

Αλλά το Ιράν δεν είναι ο μόνος λόγος για τον οποίο ίσως βρισκόμαστε στα αρχικά στάδια μιας αραβικής κούρσας εξοπλισμών. Οι Σαουδάραβες δεν θέλουν να είναι ένα βήμα πίσω από τα Εμιράτα κι έτσι έχουν αποδυθεί σε ένα πολύ φιλόδοξο πυρηνικό πρόγραμμα (ειδικά με τις τιμές του πετρελαίου γύρω στα 50 $ το βαρέλι), με 16 πυρηνικούς αντιδραστήρες που θα κατασκευαστούν ως το 2032 [ 20]. Το Ριάντ έχει ήδη υπογράψει συμφωνίες πυρηνικής συνεργασίας με την Κίνα, την Ρωσία και τη Νότια Κορέα, μεταξύ άλλων, και ανακοίνωσε ότι θα επιλέξει τον χώρο του σταθμού πυρηνικής ενέργειας «πολύ σύντομα» [20]. Η Αίγυπτος, η Ιορδανία και η Τουρκία σχεδιάζουν επίσης να αναπτύξουν ανεξάρτητα προγράμματα πυρηνικής ενέργειας. Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος ότι τα ΗΑΕ θα μοιραστούν την πυρηνική τεχνογνωσία τους στο μέλλον με άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής που είναι λιγότερο δεσμευμένες στην μη διάδοση. Οι αξιωματούχοι των ΗΑΕ έχουν ήδη πει ότι η χώρα είναι πρόθυμη να μοιραστεί την πυρηνική τεχνογνωσία της με άλλους νεοφερμένους στο πυρηνικό κλαμπ, όπως η Τουρκία [21] και η Ιορδανία [22]

Για τους Άραβες γείτονες του Ιράν, η συμφωνία JCPOA μπορεί να υπηρέτησε τα συμφέροντα των Δυτικών δυνάμεων, αλλά έχει κάνει ελάχιστα [23] για τον περιορισμό της περιφερειακής συμπεριφοράς του Ιράν ή των αναμφισβήτητων μακροπρόθεσμων πυρηνικών φιλοδοξιών του. Είναι αδύνατο να απομονωθεί και να αποσυνδεθεί η πυρηνική λογική των αραβικών κρατών από το ευρύτερο περιφερειακό πλαίσιο. Η συμφωνία JCPOA, εάν παραμένει ως έχει, δίνει στους γείτονες του Ιράν μια δεκαετία, κατά την οποία θα μπορούν να συνεχίσουν την πυρηνική πορεία τους για να προετοιμαστούν καλύτερα για την ανάδυση της Τεχεράνης. Σε μακροπρόθεσμη βάση, το πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα των ΗΑΕ μπορεί να μειώσει τις δαπάνες που συνδέονται με την ανάπτυξη των στρατιωτικών προγραμμάτων. Αν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, κάποια στιγμή στο μέλλον, αποφασίσουν ότι πρέπει να έχουν στρατιωτικές πυρηνικές δυνατότητες, το σε σύντομο χρόνο λειτουργικό πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα -το οποίο περιλαμβάνει εργοστάσια, τεχνολογίες, υλικά, ανθρώπινο κεφάλαιο και συσσωρευμένη εμπειρία- μπορεί να στρώσει έναν σχετικά γρήγορο και εύκολο δρόμο προς τα πυρηνικά όπλα.

Φυσικά, η διεθνής κοινότητα έχει τα εργαλεία για να αντιμετωπίσει αυτόν τον κίνδυνο, κυρίως χάρη στην εξάρτηση των ΗΑΕ από ξένο ανθρώπινο δυναμικό και τεχνογνωσία υποδομών: Μόνο το 57% [24] των εργαζομένων στην Ομοσπονδιακή Αρχή για την Πυρηνική Ρύθμιση των ΗΑΕ είναι από τα Εμιράτα. Αλλά η κυβέρνηση έχει αναγνωρίσει αυτή την υπερβολική εξάρτηση από ξένους, και τώρα πιέζει για την «εμιρατοποίηση» όλων των τομέων της επιχείρησης. Περαιτέρω, μια πραγματική απόφαση από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για να στραφεί στα πυρηνικά όπλα εξαρτάται από μερικούς παράγοντες˙ ο σημαντικότερος από αυτούς είναι η τήρηση της Ουάσινγκτον και της Τεχεράνης των πυρηνικών υποχρεώσεων που απορρέουν από την JCPOA και ο βαθμός στον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι επιμελείς με τις ανησυχίες των συμμάχων τους για την ασφάλειά τους.

Εν πάση περιπτώσει, δεν θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των ΗΑΕ να επαναδιαπραγματευθούν -ή να αποστασιοποιηθούν από- τις υποχρεώσεις της [πυρηνικής] μη διάδοσης οποιαδήποτε στιγμή σύντομα. Κάτι τέτοιο μόνο θα έθετε σε κίνδυνο την ολοκλήρωση του δικού τους πυρηνικού προγράμματος. Υπάρχει επίσης το ζήτημα του κατά πόσον η συμφωνία JCPOA θα παραμείνει ανέπαφη υπό τον πρόεδρο Donald Trump, δεδομένης της υπόσχεσής του να καταργήσει την συμφωνία. Είτε έτσι είτε αλλιώς, θα περάσει τουλάχιστον μια δεκαετία πριν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να μπορέσουν ακόμη και να εξετάσουν την ανάπτυξη πυρηνικών στρατιωτικών δυνατοτήτων. Έτσι, τουλάχιστον για την ώρα, θα πρέπει να παραμείνουμε ήρεμοι και αφήσουμε τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να συνεχίσουν, καθώς φαίνεται απίθανο ότι το πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας των ΗΑΕ δημιουργεί οιουσδήποτε άμεσους κινδύνους διάδοσης.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2017-02-19/uaes-nuclear-push

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.economist.com/news/business/21715685-new-crop-developers-chal...
[2] http://www.thenational.ae/uae/20170122/uaes-first-nuclear-power-plant-co...
[3] http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/israel/12156598/Ara...
[4] http://thehill.com/blogs/congress-blog/foreign-policy/251814-calling-out...
[5] https://assets.documentcloud.org/documents/3142879/GOLDMAN-SACHS-SPEECHE...
[6] http://www.uae-embassy.org/sites/default/files/UAE_Policy_Peaceful_Nucle...
[7] http://www.uae-embassy.org/news-media/united-arab-emirates-and-united-st...
[8] http://www.nti.org/learn/countries/united-arab-emirates/
[9] http://www.uae-mission.ae/mission/iaea/Content/1162
[10] http://gulfnews.com/news/uae/government/uae-calls-for-middle-east-nuclea...
[11] https://www.mofa.gov.ae/EN/TheUAE/Pages/UAE-Nuclear-Program.aspx
[12] http://data.worldbank.org/indicator/EN.ATM.CO2E.PC?year_high_desc=true
[13] http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countr...
[14] https://www.state.gov/e/eb/tfs/spi/iran/jcpoa/
[15] https://static1.squarespace.com/static/52750dd3e4b08c252c723404/t/566794...
[16] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2015-08-13/best-worst
[17] http://www.cbsnews.com/news/united-arab-emirates-us-enriching-uranium-ir...
[18] https://www.brookings.edu/research/the-iran-nuclear-deal-prelude-to-prol...
[19] https://www.wsj.com/articles/saudi-arabia-considers-nuclear-weapons-to-o...
[20] https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-10-20/saudi-arabia-to-selec...
[21] http://aa.com.tr/en/middle-east/uae-ready-to-share-nuke-experience-with-...
[22] http://www.jordantimes.com/news/local/jordan-negotiations-potential-part...
[23] https://gadebate.un.org/en/71/united-arab-emirates
[24] http://www.thenational.ae/uae/more-emiratis-needed-for-uae-nuclear-indus...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition