Η Λιβύη μετά το ISIS | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Λιβύη μετά το ISIS

Πώς ο Trump μπορεί να αποτρέψει τον επόμενο πόλεμο
Περίληψη: 

Το ιδιαίτερα κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο της Λιβύης σημαίνει ότι οι διαπραγματεύσεις είναι ένα σύνθετο εγχείρημα. Παρά το γεγονός ότι η υφιστάμενη συμφωνία του Δεκεμβρίου του 2015 μπορεί να χρησιμεύσει ως σημείο εκκίνησης, τα διαπραγματευόμενα μέρη θα πρέπει να επανεξεταστούν.

Ο FREDERIC WEHREY είναι ανώτερος συνεργάτης στο Πρόγραμμα Μέσης Ανατολής στο Carnegie Endowment for Peace. Το βιβλίο του για την μετα-Κανταφική Λιβύη θα εκδοθεί από τον οίκο Farrar, Straus και Giroux το φθινόπωρο του 2017.
Ο WOLFRAM LACHER είναι συνεργάτης στο Τμήμα Ερευνών Μέσης Ανατολής και Αφρικής στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας (SWP).

Ανάμεσα στις πολλές κρίσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η νέα διοίκηση Trump, η Λιβύη αποτελεί μια εντεινόμενη πρόκληση. Το διαλυμένο μεσογειακό κράτος είναι κοντά σε ανοιχτό εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος θα μπορούσε να έχει εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες για τα συμφέροντα των ΗΠΑ και των συμμάχων τους.

Αν και το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) απομακρύνθηκε πέρυσι από τους κύριους τομείς που ήλεγχε στην Λιβύη και η παραγωγή πετρελαίου ανέκαμψε σε ένα τριετές υψηλό, η Λιβύη είναι περισσότερο πολωμένη και κατακερματισμένη από ποτέ. Η υποστηριζόμενη από τα Ηνωμένα Έθνη κυβέρνηση εθνικής συνεννόησης (Government of National Accord, GNA) στην Τρίπολη αποτυγχάνει σε βασικές λειτουργίες της και αντιμετωπίζει μια υπαρξιακή πρόκληση από την ανατολική παράταξη με επικεφαλής τον στρατηγό Khalifa Hifter, που υποστηρίζεται από την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, και, όλο και περισσότερο, την Ρωσία. Επιπλέον, η οικονομία οδεύει προς την κατάρρευση, και η τζιχαντιστική μαχητικότητα μπορεί ακόμα να βρει ερείσματα στο χάος της χώρας.

Τώρα είναι η ώρα για προσεκτική και ισχυρή αμερικανική διπλωματική ηγεσία. Η διοίκηση Trump πρέπει πρώτα να μάθει την πολυπλοκότητα της λιβυκής πολιτικής κατάστασης, αποφεύγοντας τις εύκολες και εσφαλμένες κατηγοριοποιήσεις των «ισλαμιστών» και των «κοσμικών» ή «εθνικιστών». Πρέπει να αποφύγει να δει την χώρα αποκλειστικά και μόνο μέσα από ένα πρίσμα αντιτρομοκρατίας και [να αποφύγει] να αναθέσει την λιβυκή πολιτική στις χώρες της περιοχής, ιδιαίτερα στην Αίγυπτο, της οποίας η μεροληπτική και συμφεροντολογική προσέγγιση θα παράγει περισσότερη διαίρεση και ριζοσπαστικοποίηση. Το να ανατεθεί το θέμα της Λιβύης στην Ευρώπη είναι επίσης αδιέξοδο˙ χωρίς αμερικανική υποστήριξη, ένας ευρωπαϊκός ρόλος θα στερείται αξιοπιστίας, κάτι που θα προσκαλέσει την Ρωσία να είναι ο βασικός μεσίτης ισχύος. Το να υποστηριχθεί η μια πλευρά στις συγκρούσεις της Λιβύης, όπως ορισμένοι περιφερειακοί ηγέτες επιδιώκουν να πείσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες να κάνουν, θα προκαλέσει σημαντική κλιμάκωση και έναν μακρύ εμφύλιο πόλεμο.

ΜΕΤΑ ΤΟ ISIS

Οι επιχειρήσεις τους μπορεί να είχαν επισκιαστεί από τις εκστρατείες στην Μοσούλη και την ανατολική Συρία αλλά, κατά το παρελθόν έτος, οι δυνάμεις της Λιβύης, υποστηριζόμενες από αμερικανική αεροπορική δύναμη και Δυτικές ειδικές επιχειρήσεις, πέτυχαν μια σκληρά κερδισμένη νίκη ενάντια στο οχυρό του ISIS στο κέντρο της πόλης της Σύρτης. Αλλού σε όλη την χώρα, οι Λίβυοι έδιωξαν πυρήνες του ISIS και μαχητές από την Ντέρνα και την Βεγγάζη στα ανατολικά, από την Τρίπολη και από την πόλη της Sabratha κοντά στα σύνορα της Τυνησίας. Σήμερα, το ISIS δεν είναι πλέον μια εδαφική δύναμη στην Λιβύη με οποιαδήποτε ουσιαστική έννοια του όρου. Τούτου λεχθέντος, η πτώση του παρουσιάζει μια σειρά από κινδύνους.

Κατ’ αρχάς, τα απομεινάρια του ISIS θα μπορούσε ακόμα να ανασυστήσουν τον εαυτό τους και να σπέρνουν προβλήματα. Ήδη, οι μαχητές έχουν καταφύγει στις έρημες κοιλάδες νότια της Σύρτης, όπου έχουν προσπαθήσει να ανασυνταχθούν σε μικρούς καταυλισμούς όπως αυτός που βομβάρδισαν οι ΗΠΑ στις 18 Ιανουαρίου του τρέχοντος έτους. Η οργάνωση λέγεται ότι έχει υπολειπόμενη παρουσία γύρω από την δυτική πόλη Σαμπράθα, ένα κομβικό σημείο για τους Τυνήσιους τζιχαντιστές, και οι μυστικοί πυρήνες της είναι ακόμη σε θέση να επιτεθούν μέσα και γύρω από την πρωτεύουσα.

24022017-1.jpg

Ένα μέλος των δυνάμεων της Λιβύης πιστό στον ανατολικό διοικητή Khalifa Haftar κρατά ένα όπλο όπως κάθεται σε ένα αυτοκίνητο μπροστά από την πύλη στον τερματικό σταθμό πετρελαίου Zueitina στην Zueitina, δυτικά της Βεγγάζης, στις 14 Σεπτεμβρίου 2016. ESAM OMRAN AL-FETORI / REUTERS
-------------------------------------------------

Πέρα από αυτές τις συγκεκριμένες απειλές, η Λιβύη παραμένει ένας ελκυστικός οικοδεσπότης για τζιχαντιστές, είτε από το ISIS είτε την Αλ Κάιντα είτε κάποια νέα παραλλαγή τους. Οι συνθήκες είναι ώριμες: Μια μακρά τζιχαντιστική κληρονομιά, η οικονομική απόγνωση, το κενό διακυβέρνησης, και η επιδείνωση της πόλωσης θα μπορούσε να κάνει κάποιες κοινότητες να αισθάνονται σαν να μην έχουν καμία διέξοδο εκτός από την βία. Τα δίκτυα και οι υποδομές των υπαρχουσών ομάδων τζιχαντιστών θα μπορούσαν εύκολα να δώσουν την θέση τους σε νέες μεταλλάξεις, περίπου όπως το ISIS συνεργάστηκε ή απομάκρυνε την Ανσάρ αλ-Σαρία στην Βεγγάζη, την Σαμπράθα και την Σύρτη. Το πιο σημαντικό, ο τζιχαντισμός ευδοκιμεί στις συγκρούσεις˙ το ISIS επεκτάθηκε κατά την διάρκεια του τελευταίου γύρου της λιβυκής φατριαστικής πάλης που ξεκίνησε στα μέσα του 2014, εισερχόμενο στα ρήγματα που προκλήθηκαν από την σύγκρουση μεταξύ των λεγόμενων στρατοπέδων «Αυγή» και «Αξιοπρέπεια».

Δυτικοί διπλωμάτες ήλπιζαν ότι η καταπολέμηση του ISIS θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως εφαλτήριο για την πολιτική ενότητα μεταξύ αυτών των αντιμαχόμενων στρατοπέδων. Στην πραγματικότητα, έχει συμβεί το αντίθετο.

Οι εκστρατείες κατά του ISIS ήταν φύρδην μίγδην και διενεργούνταν από ανόμοιες και εχθρικές πολιτοφυλακές χωρίς καμιά ενοποιητική αρχή. Για παράδειγμα, πολιτοφυλακές από την ισχυρή πόλη Μισράτα που νίκησαν το ISIS στην Σύρτη, είναι μόνο χαλαρά συνδεδεμένες με την GNA στην Τρίπολη -και πολλοί στις τάξεις τους αντιτίθενται έντονα σε αυτήν. Τώρα που το ISIS έχει φύγει, η Σύρτη αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις ανοικοδόμησης και συμφιλίωσης. Ορισμένες φυλές στην Σύρτη, όπως οι Qadhadhafa και Warfalla, βλέπουν την υπό την ηγεσία της Μισράτα νίκη ως κάτι λιγότερο από απελευθέρωση και περισσότερο ως μια κατάκτηση -ήταν τα παράπονά τους εναντίον της κυριαρχίας της Μισράτα που έδωσαν στο ISIS ένα άνοιγμα εξαρχής.