Οι Τούρκοι ψηφοφόροι σε θολά νερά | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι Τούρκοι ψηφοφόροι σε θολά νερά

Πώς είναι το να αντιτάσσεται κανείς στις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις του Ερντογάν
Περίληψη: 

Η συμμαχία των συντηρητικών και των εθνικιστών από την οποία εξαρτάται ο Ερντογάν από το 2002 φαίνεται να ραγίζει καθώς αντιμετωπίζει την κίνηση του Ερντογάν να κατοχυρώσει τις ήδη ευρείες εξουσίες του μέσα στο τουρκικό σύνταγμα.

Ο UMAR FAROOQ είναι ανταποκριτής των The Los Angeles Times και έχει κάνει ρεπορτάζ για τα Foreign Policy, Christian Science Monitor, The Wall Street Journal, και άλλα μέσα.

Μια ξάστερη βραδιά στην περιοχή Μπεσίκτας της Κωνσταντινούπολης, μια ντουζίνα αστυνομικοί κοιτούσαν εκατοντάδες ανθρώπους που επιβιβάζονταν σε ένα φέρι-μποτ στον Βόσπορο. Οι επιβάτες θα παρακολουθούσαν μια εκδήλωση για την κινητοποίηση της υποστήριξης υπέρ την ψήφου «όχι» σε ένα συνταγματικό δημοψήφισμα που έχει προγραμματιστεί για τις 16 Απριλίου. Εξίσου επιφυλακτικοί λόγω της αστυνομίας και λόγω κάποιων τυχόντων σαμποτέρ υπέρ του «ναι», ένα ζευγάρι διοργανωτών χτυπούσε φιλικά την πλάτη κάθε επιβάτη πριν του επιτρέψει την είσοδο στο πλοίο.

«Δεν πρόκειται να είναι μια δίκαιη ψηφοφορία, γι’ αυτό πρέπει να δουλέψουμε σκληρά για να κάνουμε τους ανθρώπους να πιστέψουν ότι το ‘όχι’ μπορεί να κερδίσει», φώναξε ο Γιουσούφ Αλπ, ένας νεαρός αριστερός διοργανωτής, πάνω από τις επευφημίες των επιβατών καθώς το πλοίο απομακρύνθηκε μέσα στο λυκόφως. Οι διοργανωτές δεν μπορούσαν να αποκτήσουν άδεια από την τοπική κυβέρνηση να χρησιμοποιούν χώρο στην στεριά, οπότε έλαβαν την βοήθεια ενός φίλου ο οποίος είναι ιδιοκτήτης του σκάφους. Μετά από τρεις ώρες υμνολογιών, οι επιβάτες, με το ηθικό τους ψηλά, μάζεψαν τις κονκάρδες και τα αυτοκόλλητα που είχαν ένα απλό «όχι» πάνω τους, πριν πορευθούν προς τα σπίτια τους.

10032017-1.jpg

Υποστηρικτές του αντιπολιτευτικού φιλοκουρδικού Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (HDP) κρατούν πλακάτ με το «Όχι» στα τουρκικά και τα κουρδικά κατά την διάρκεια εκδήλωσης για το συνταγματικό δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου, στο Ντιγιαρμπακίρ, στην Τουρκία, στις 2 Μαρτίου 2017. SERTAC KAYAR / REUTERS
----------------------------------------------------------

Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις από δύο από τις παλαιότερες δημοσκοπικές εταιρείες της Τουρκίας, την Metropoll και την A&G, έχουν δείξει ότι οι Τούρκοι είναι ομοιόμορφα κατανεμημένοι στην πορεία προς το δημοψήφισμα, με την διαφορά μεταξύ του αριθμού των ψηφοφόρων του φιλοκυβερνητικού «ναι» και του «όχι» να είναι λιγότερο από 5%. Το στρατόπεδο του «όχι» ελπίζει όχι μόνο να πείσει τους επί μακρού χρόνου επικριτές της κυβέρνησης να συμμετάσχουν στις τάξεις του, αλλά και να συνδεθεί με τους αναποφάσιστους που μερικές δημοσκοπήσεις τους έχουν δώσει ποσοστό μέχρι και 20%.

Εάν εγκριθούν οι τροπολογίες, θα είναι η κορυφαία πολιτική νίκη του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, καθιστώντας τον το πιο ισχυρό Τούρκο ηγέτη μετά τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Θα ανοίξουν τον δρόμο ώστε ο Ερντογάν να θέσει υποψηφιότητα για δύο επιπλέον πενταετείς θητείες όταν λήξει η τρέχουσα το 2019. Εν τω μεταξύ, θα καταργήσουν το γραφείο του πρωθυπουργού και θα δώσουν την ευθύνη για τον διορισμό του υπουργικού συμβουλίου στον πρόεδρο, ο οποίος δεν θα χρειαστεί έγκριση από το κοινοβούλιο για τους διορισμούς του. Ο πρόεδρος θα έχει επίσης την εξουσία να διαλύει μονομερώς το κοινοβούλιο, συνδέοντας ουσιαστικά τους βουλευτές με την πολιτική ατζέντα του.

Επιπλέον, οι τροπολογίες θα δώσουν στον πρόεδρο την εξουσία να νομοθετεί μονομερώς μέσω επίσημων διαταγμάτων, εφ’ όσον τα διατάγματα αυτά δεν παραβιάζουν τις ατομικές ελευθερίες που ήδη κατοχυρώνονται στο Σύνταγμα. Το πρόβλημα είναι ότι με το νέο σύστημα, ο δικαστικός κλάδος, ο οποίος θα αποφασίζει σχετικά με την συνταγματικότητα των οποιωνδήποτε διαταγμάτων, θα είναι επίσης ουσιαστικά κάτω από τον έλεγχο του προέδρου, καθώς ο πρόεδρος θα ελέγχει τον διορισμό των δικαστών στα κορυφαία δικαστήρια της χώρας.

Αυτές οι αλλαγές έρχονται μετά από πολύ καιρό. Ο Ερντογάν, ο οποίος ηγήθηκε της χώρας ως πρωθυπουργός από το 2003 ως το 2014 και ως πρόεδρος από το 2014, έχει από καιρό πει ότι ένα νέο σύνταγμα που αντανακλά με ακρίβεια την «εθνική βούληση» είναι ο τελικός πολιτικός του στόχος. Υποστηρίζει ότι η πολιτική ισχύς πρέπει να συγκεντρώνεται σε έναν κλάδο για να ξεπεραστούν τα προβλήματα του «δυσλειτουργικού» κοινοβουλίου της Τουρκίας.

Αυτό είναι ένα επιχείρημα που πολλοί Τούρκοι βρίσκουν παράλογο -εκτός από μια περίοδο πέντε μηνών το 2015 που πυροδότησε νέες εκλογές, το ΑΚΡ (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) του Ερντογάν έχει απολαύσει μια πλειοψηφία στο κοινοβούλιο από το 2002. Και μετά την καταστολή των διαδηλωτών στο Πάρκο Gezi της Κωνσταντινούπολης το 2013, ο Ερντογάν απογύμνωσε ασύστολα εξουσίες από κάθε κλάδο της κυβέρνησης. «Είχα φίλους που σκοτώθηκαν στο Gezi», μου είπε η Nehir Sevim, μια αριστερή ακτιβίστρια που συμμετείχε στις διαδηλώσεις του 2013. «Από τότε, έχουμε σκοτωθεί από τρομοκράτες σε βομβιστικές επιθέσεις, και έχουμε φυλακιστεί. Η κυβέρνηση είναι μισή δικτατορία ήδη, αλλά το κάνουν παράνομα. Με αυτό το δημοψήφισμα, θα γίνει νόμιμα˙ θα γραφτεί στο ίδιο το Σύνταγμα».

Από την εποχή των διαδηλώσεων στο Gezi, το δικαστικό σύστημα της Τουρκίας έχει εκκαθαριστεί από χιλιάδες επικριτές του Ερντογάν. Ο θεσμός τώρα αντιμετωπίζει ουσιαστικά τις τακτικές ομιλίες του Ερντογάν που κατηγορεί ανηλεώς τους αντιπάλους του ως παραγγελίες για φυλάκιση σημαντικών δημοσιογράφων και διανοούμενων. Τον περασμένο Μάιο, ο Ερντογάν ανάγκασε σε παραίτηση τον προσεκτικό επικριτή του, τον πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου. Μετά από αυτό, ο Ερντογάν ξεκίνησε να προεδρεύει επί του υπουργικού συμβουλίου και των συνεδριάσεων της εθνικής ασφάλειας, παρότι το σύνταγμα προβλέπει σε μεγάλο βαθμό την προεδρία ως εθιμοτυπική. Από την πλευρά του, ο αντικαταστάτης του Νταβούτογλου, ο Μπινάλι Γιλντιρίμ, δήλωσε ότι η Τουρκία θα πρέπει να νομιμοποιήσει αυτό που είναι ήδη ένα de facto προεδρικό σύστημα.