Γιατί στην ΕΕ δεν θα υπάρξει φαινόμενο ντόμινο

Μετά την ταπείνωση της Γαλλίας το 1954 στα χέρια των Viet Minh στο Dien Bien Phu, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, εφηύρε την φράση «φαινόμενο ντόμινο» [1] για να υποδηλώσει ότι η νίκη των κομμουνιστών ανταρτών θα οδηγήσει σε μια σειρά από παράλληλα γεγονότα αλλού: «Έχετε στημένη μια σειρά από ντόμινο», είπε ο Αϊζενχάουερ. «Χτυπάτε το πρώτο. ... Αυτό που θα συμβεί με το τελευταίο είναι η βεβαιότητα ότι θα πέσει γρήγορα». Η ιδέα του Άικ έπιασε˙ η έννοια του «ντόμινο» εφαρμόστηκε στα πάντα, από την κουβανική επανάσταση μέχρι την Άνοιξη της Πράγας.

Πιο πρόσφατα, η προοπτική ενός ντόμινο αποτελούσε την βάση των συζητήσεων του βρετανικού δημοψηφίσματος για την συμμετοχή στην ΕΕ [2]. Σε αυτή την υπόθεση, ο πρώτος που κινήθηκε (το Ηνωμένο Βασίλειο) θα προκαλέσει την κατάρρευση της ΕΕ [3] επειδή τόλμησε να φύγει πρώτος. Θα ακολουθηθεί γρήγορα από άλλους πρόθυμους να απελευθερωθούν από τα δεσμά των διακρατικών ρυθμιστικών Αρχών και της παγκοσμίως ηγέτιδας ενιαίας αγοράς τους.

Η αγωνία για το ντόμινο εξυπηρέτησε και τις δύο πλευρές. Καθώς η εκστρατεία υπέρ του «εκτός» θερμαινόταν μέχρι τον Οκτώβριο του 2015, ο Βρετανός επιχειρηματίας Jim Mellon προειδοποίησε [4] ότι «η ΕΕ οδεύει προς μια κατακλυσμική κατάρρευση και η Βρετανία πρέπει να βγει για να αποφύγει (τις) ζοφερές επιπτώσεις». Αυτό σήμαινε ένα χαοτικό ξήλωμα. Τον επόμενο Φεβρουάριο, ο αρθρογράφος της Daily Mail, David Sanbrook, έδωσε μια ιστορική διάσταση: «Εάν [οι ηγέτες της ΕΕ] αποτύχουν να μάθουν τα μαθήματα του παρελθόντος, τότε, μια μέρα, φοβάμαι, η ΕΕ θα ακολουθήσει το παράδειγμα της Σοβιετικής Ένωσης -ένα απαξιωμένο όραμα ουτοπικού διεθνισμού, πεταμένο χωρίς επισημότητες στον κάλαθο των αχρήστων της ιστορίας».

Στο άλλο στρατόπεδο, τον Απρίλιο, ο πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου (και τώρα Γερμανός υποψήφιος καγκελάριος), Martin Schulz, προειδοποίησε ότι το Brexit θα μπορούσε να προκαλέσει «μια κατάρρευση της ΕΕ» [5]. Αυτή η άποψη της επικείμενης καταστροφής διέσχισε επίσης τον Ατλαντικό, όπου το συντηρητικό National Interest (και το ινστιτούτο Cato) δημοσίευσε [6] ένα άρθρο με τίτλο, «Η ΕΕ είναι πιθανό να καταρρεύσει», περιλαμβάνοντας μια απλή πρόβλεψη: «Μόλις η έξοδος της Βρετανίας γίνει σχεδόν βέβαιη, κι άλλοι θα βιαστούν να φύγουν».

Στην πραγματικότητα, οι ανησυχίες για ντόμινο πάνε πιο παλιά από όταν ο τότε πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον μοιραία συναίνεσε το 2013 με τους απλούς βουλευτές του για ένα δημοψήφισμα «εντός ή εκτός» [7]. Πράγματι, μπορεί να έχουν συμβάλει σε αυτό. Η συνεχής αναζήτηση για μια θρυαλλίδα προς την κατάρρευση ανάγεται στις πιο σκοτεινές ημέρες της κρίσης του χρέους της ηπείρου, όταν πιστευόταν ότι η νομισματική ένωση ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη συζητήθηκε με βασανιστική λεπτομέρεια, όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και μέσα στο Υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας. Υπήρχαν συνωμοσιολογικές ιστορίες για μυστική εκτύπωση [8] ενός παλιού-νέου νομίσματος, της δραχμής, οι οποίες μόνο επιδείνωσαν την κρίση. Εξ ου και το παρατσούκλι «Grexit» γέννησε το «Brexit» και τώρα το «Frexit».

Σύντομα μετά από αυτό, το 2012, αφθονούσαν οι αναφορές περί Ιταλών που διασχίζουν τα ελβετικά σύνορα [9] με τις αποταμιεύσεις τους σε μετρητά. Η Deutsche Bank έφτασε μέχρι το σημείο να διαφημίσει στο ιβηρικό έδαφος τα θαύματα της εξοικονόμησης «στην ασφαλή Γερμανία», εξοργίζοντας τους Ισπανούς αξιωματούχους που μοχθούσαν για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα.

Μετά από αλλεπάλληλες διασώσεις της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας, σεβαστοί διαχειριστές κεφαλαίων όπως ο ιδρυτής της Bridgewater [10], Ray Dalio, και αρθρογράφοι όπως ο Wolfgang Münchau των Financial Times, υποστήριξαν ότι η Ευρωζώνη δεν θα μπορούσε να χειριστεί τα μεγαλύτερα ποσά που θα απαιτούνταν για να υποστηρίξουν την Ισπανία ή την Ιταλία. Τον Νοέμβριο του 2011, μετά από μια αποτυχημένη δημοπρασία ιταλικών ομολόγων, ο Münchau έγραψε [11], «η Ευρωζώνη έχει δέκα ημέρες το πολύ». Τον επόμενο Ιούλιο, η στήλη του όριζε ότι «η κρίση [12] δεν θα επιλυθεί στα επόμενα 20 χρόνια, αν επιλυθεί ποτέ» Ωστόσο, μια ισπανική διάσωση ήρθε κι έφυγε˙ μια νέα ιταλική κυβέρνηση αποκατέστησε την εμπιστοσύνη, όπως έκανε και ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Mario Draghi, ο οποίος ως γνωστόν δεσμεύτηκε [13] να κάνει «ό, τι χρειάζεται» για να σώσει την ευρωζώνη. «Πιστέψτε με», πρόσθεσε, «θα είναι αρκετό».

Και ήταν. Καθώς οι προσδοκίες για καταστροφή υποχώρησαν στην ήπειρο, κλιμακώθηκαν πέρα από τη Μάγχη. Μετά το δημοψήφισμα, διαπέρασαν τα ανώτερα κλιμάκια της κυβέρνησης. Έτσι, ο Βρετανός υπουργός Διεθνούς Εμπορίου, Liam Fox, [14] τον περασμένο Σεπτέμβριο [15] προέβλεψε ότι η ΕΕ «θα καταρρεύσει όταν η Βρετανία φύγει και η Γερμανία θα πάρει τον λογαριασμό». Μερικές εβδομάδες αργότερα, η ουδέποτε μετρημένη Daily Express συμπέραινε [16] ότι «η Βρετανία θα έχει το ισχυρότερο χαρτί στις διαπραγματεύσεις για το Brexit καθώς η ΕΕ αρχίζει να καταρρέει». Εν τω μεταξύ, η Daily Mail [17] και η Daily Telegraph δημοσίευσαν υπερασπιστικά editorials, με την τελευταία να διακηρύττει την «γέννηση μιας νέας Βρετανίας» την αυγή του Brexit.

Με δεδομένο αυτό το πλαίσιο, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η πρώτη κλήση από την διοίκηση Donald Trump στους αξιωματούχους της ΕΕ φέρεται να ξεκίνησε [18] με ένα από τα επιτελικά στελέχη του να ρωτά ποια χώρα «θα είναι η επόμενη που θα φύγει». Δεν ήταν ατόπημα. Στο κάτω-κάτω, ο Trump υποστήριξε σθεναρά [19] το Brexit και προσέλαβε την ίδια εταιρεία big data [20], την Cambridge Analytica, η οποία βοήθησε την εκστρατεία υπέρ του «εκτός» να στοχεύσει ακριβώς τους ψηφοφόρους της. Ο πρέσβης του Τραμπ στην ΕΕ, Ted Malloch, μέχρι που έχει παρομοιάσει την ένωση με την Σοβιετική Ένωση, λέγοντας ότι [21] «υπάρχει άλλη μια Ένωση που χρειάζεται λίγη εξημέρωση». Το πρόβλημα με αυτή την αντίληψη μιας επικείμενης ευρωπαϊκής αλυσιδωτής κατάρρευση είναι ότι είναι δεν προκύπτει από τα γεγονότα. Καμία από τις εκλογικές δοκιμασίες της Ευρώπης μετά το Brexit δεν έχει δημιουργήσει ένα φαινόμενο ντόμινο.

Για παράδειγμα, η Ισπανία πραγματοποίησε γενικές εκλογές τρεις ημέρες μετά το βρετανικό δημοψήφισμα. Οδήγησε σε μια νέα θητεία για τον Mariano Rajoy, τον ηγέτη του κεντροδεξιού Λαϊκού Κόμματος. Ήταν ο Rajoy -μαζί με τον υπουργό Οικονομικών Luis de Guindos- ο οποίος υλοποίησε το 2012 την διάσωση των τραπεζών που χρηματοδοτήθηκε από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Παρά το εύρος της άνθησης και της κατάρρευσης του τομέα των ακίνητων της Ισπανίας, η χώρα δεν έχει αναπτύξει κανένα αντι-ευρωπαϊκό κίνημα. Τουλάχιστον στο ιβηρικό έδαφος, η Ευρώπη παραμένει συνώνυμη της μετάβασης της χώρας από τρεις δεκαετίες δικτατορίας στην παγκοσμιοποιημένη νεωτερικότητα. Δεν υπάρχει βιώσιμο κόμμα που να υποστηρίζει ένα «Spexit».

Μια γυναίκα ψηφίζει στις ολλανδικές γενικές εκλογές στην Χάγη, τον Μάρτιο του 2017. YVES HERMAN / REUTERS
------------------------------------------------

Το ισπανικό κόμμα που είναι πιο επικριτικό στις μεταρρυθμίσεις τις οποίες στηρίζει η Ευρώπη –το λαϊκιστικό, αριστερό Podemos- απέδωσε σοβαρά λιγότερο από τις δημοσκοπήσεις [22] αμέσως μετά το Brexit. Αυτό βοήθησε τους φιλο-ευρωπαίους σοσιαλιστές, το PSOE, να διαψεύσουν κάθε δημοσκόπηση [22] η οποία δημοσιεύθηκε κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας και να γίνουν το επικεφαλής κόμμα της αντιπολίτευσης. Το Podemos, που κάποτε επέκρινε το ευρώ χωρίς να επιχειρηματολογεί για την έξοδο ή το τέλος της ΕΕ, δεν έχει ακόμη ανακάμψει από το χτύπημα. Όσοι περίμεναν μια ιβηρική αποχώρηση από την ευρωζώνη είναι τώρα αντιμέτωποι με μια ακόμα θητεία Rajoy, καθώς και με το ρεκόρ της Ισπανίας ως η ταχύτερα αναπτυσσόμενη μεγάλη οικονομία της Ευρωζώνης [23] για τρίτη συνεχή χρονιά. Η ανεργία εξακολουθεί να είναι υψηλή, αλλά είναι δύσκολο να υποστηρίξει κανείς ότι η Ισπανία αποτυγχάνει.

Η άλλη μετα-Brexit εκλογική δοκιμασία-κλειδί το 2016, ήταν οι αυστριακές προεδρικές εκλογές του περασμένου Οκτωβρίου. Δεν υπήρχε επίσης καμιά μετα-Brexit αλληλουχία: Ενάντια στις προσδοκίες, ο φιλο-ευρωπαϊστής υποψήφιος, Alexander Van der Bellen, νίκησε [24] τον ξενοφοβικό Norbert Hofer. Και αυτό ήταν αφότου η εκστρατεία του Hofer αποφάσισε να αποκηρύξει την ιδέα της εξόδου από την ΕΕ [25].

Αυτή η τάση ξεπερνά τις εκλογικές δοκιμασίες. Σύμφωνα με το IFOP, η δημόσια στήριξη για την ΕΕ αυξήθηκε κατά διψήφιο αριθμό [26] στην Γερμανία (18%), την Γαλλία (19%), και το Βέλγιο (11%), με την Ισπανία και την Ιταλία να καταγράφουν επίσης στατιστικά σημαντικές αυξήσεις μετά το Brexit. Στην Δανία, την Φινλανδία και την Ολλανδία, οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις επίσης καταγράφουν βελτιώσεις στην υπόληψη της ΕΕ από το ναδίρ του 2011.

Εκ πρώτης όψεως, το Ευρωβαρόμετρο του Δεκεμβρίου 2016 [27] -μια περιοδική μελέτη με λεπτομερή στοιχεία ανά χώρα για κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ- φαινόταν να δίνει ένα ασυνεπές μήνυμα. Σε εκείνη την έρευνα, μόνο το 36% των Ευρωπαίων ενέκριναν την ΕΕ. Και όμως, η στήριξη της ΕΕ είναι υψηλότερη από εκείνη προς τα εθνικά κοινοβούλια (32%) και τις κυβερνήσεις (31%). Και αυτή η πρώτη μετα-Brexit ανάγνωση έδωσε την υψηλότερη βαθμολογία για την Ένωση από το φθινόπωρο του 2011. Είναι λογικό: Η ανάπτυξη επιταχύνεται, ο πληθωρισμός έχει αναβιώσει, και η ευρωζώνη κατέγραψε το πρώτο κάτω από το 10% επίπεδο ανεργίας από το 2011.

Μέχρι στιγμής, με άλλα λόγια, δεν έχει υπάρξει φαινόμενο ντόμινο. Οι σκεπτικιστές θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ότι ο λόγος είναι ότι το Brexit δεν έχει συμβεί ακόμη. Μέσα σε λίγες μέρες, η Βρετανίδα πρωθυπουργός Theresa May θα ενεργοποιήσει το άρθρο 50 [28], την μέχρι στιγμής αδοκίμαστη ρήτρα εξόδου από την ΕΕ.

Παρατηρώντας τις από την ήπειρο, ωστόσο, οι εγχώριες πολιτικές του Brexit φαίνονται διόλου αξιοζήλευτες, κάτι που θα μπορούσε να βοηθήσει να εξηγηθεί η απότομη αύξηση υπέρ της Ευρώπης. Το δημοψήφισμα σταμάτησε απότομα μια κυβέρνηση που είχε πρόσφατα κερδίσει μια σαφή κοινοβουλευτική πλειοψηφία και υπέβαλλε τους Συντηρητικούς σε ένα κενό εξουσίας που τελικά καλύφθηκε, όχι χωρίς δυσκολία, από την πρωθυπουργό Theresa May. Οι εσωτερικές διαιρέσεις, για να το θέσω ήπια, δεν έχουν επουλωθεί [29]. Βάθυναν επίσης τα ρήγματα στο εσωτερικό της αντιπολίτευσης, βάζοντας τον ριζοσπάστη ηγέτη των Εργατικών, Jeremy Corbyn, κατά των δικών του βουλευτών. Οι σκωτσέζικες εθνικιστικές πιέσεις αναβίωσαν, με την πρωθυπουργό Nicola Sturgeon να απαιτεί τώρα ένα νέο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία˙ και οι Ιρλανδοί εθνικιστές το σημείωσαν [30]. Εν τω μεταξύ, η αξία της στερλίνας [31] έχει καταρρεύσει, ρημάζοντας την διεθνή αξία των βρετανικών περιουσιακών στοιχείων σε μια εποχή που το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου είναι σε επίπεδα-ρεκόρ. Ανεξάρτητα από τα ανθεκτικά επίπεδα κατανάλωσης, η Τράπεζα της Αγγλίας και το Υπουργείο Οικονομικών έχουν προειδοποιήσει ρητά ή σιωπηρά για «δύσκολους καιρούς» ενόψει. Γι’ αυτό ίσως ο ανοιξιάτικος προϋπολογισμός αθέτησε τις υποσχέσεις-κλειδί των Συντηρητικών [32] σχετικά με την φορολογία.

Σε μια περίφημη ομιλία της τον Δεκέμβριο του 2016, η May επιχειρηματολόγησε για μια μεταβατική συμφωνία με την ΕΕ [33], αλλά ταυτόχρονα υποσχέθηκε τουλάχιστον δύο πράγματα που φαίνονται ασύμβατα με αυτό (το τέλος των δικαιωμάτων μόνιμης διαμονής της ΕΕ [34], καθώς και το τέλος της αρμοδιότητας του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων). Το πρώτο προκάλεσε ένα ρήγμα με την Βουλή των Λόρδων και η κυβέρνησή της πρόσφατα ηττήθηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο [35], όταν προσπάθησε να παρακάμψει το Κοινοβούλιο. Εννέα μήνες μετά το δημοψήφισμα, η διαπραγματευτική θέση του Ηνωμένου Βασιλείου παραμένει συγκεχυμένη, με όχι λιγότερους από τρεις υπουργούς (συμπεριλαμβανομένου του Liam Fox) να συναγωνίζονται για τα φώτα της δημοσιότητας. Εν μέσω της αβεβαιότητας, πολλές εταιρείες έχουν ανακοινώσει σχέδια αποεπένδυσης. Η «γέννηση μιας νέας Βρετανίας» δεν έρχεται χωρίς τους πόνους της.

Από την πλευρά της, η ΕΕ αντιμετωπίζει ένα ναρκοπέδιο εκλογών φέτος, από την Ολλανδία στις 15 Μαρτίου μέχρι την Γαλλία τον Απρίλιο και την Γερμανία αυτό το φθινόπωρο, καθώς και πρόωρες εκλογές στην Ελλάδα και την Ιταλία μέσα σε 12 μήνες. Μεταξύ των κορυφαίων οικονομιών, μόνο η Ισπανία θα αποφύγει τις εκλογές. Μήπως αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει επιτέλους ένα ντόμινο;

Ένα αντι-ευρωπαϊκό λαϊκιστικό σάρωμα στην ήπειρο είναι δυνατό εντός του 2017, αλλά όχι πιθανό. Αυτό που είναι πιθανό είναι ότι αυτές οι εκλογές θα οδηγήσουν σε ένα βαθύτερα φιλοευρωπαϊκό αντίστροφο ντόμινο.

Μια συνεδρίαση της ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τον Μάρτιο του 2017. YVES HERMAN / REUTERS
----------------------------------------------------------

Οι συνήθως βαρετές ολλανδικές εκλογές απασχόλησαν τους παρατηρητές φέτος, με τους σχολιαστές (ιδιαίτερα [36] τους Βρετανούς [37]) να προβλέπουν ένα «Nexit» [38], ακόμη και όταν το ολλανδικό δίκαιο απαιτεί μια αλλαγή της ευρωπαϊκής Συνθήκης για να προκαλέσει ένα δημοψήφισμα. Πριν από τις εκλογές αυτής της εβδομάδας, η Daily Mail αποκαλούσε τον Geert Wilders, τον ηγέτη του Κόμματος της Ελευθερίας (PVV), ως «ένας δημαγωγός που θα μπορούσε να είναι το επόμενο καρφί στο φέρετρο της ΕΕ». Ο Wilders απόλαυσε μια απότομη αύξηση δημοφιλίας κατά την διάρκεια της κρίσης της μετανάστευσης˙ αλλά όπως και στις τελευταίες γενικές εκλογές [39], η υποστήριξη προς αυτόν βούλιαξε καθώς πλησίαζε η ημερομηνία [των εκλογών]. Η σκλήρυνση της στάσης του πρωθυπουργού, Mark Rutte, για τη μετανάστευση και την εξωτερική πολιτική έβαλε σε κίνδυνο το μόνο πραγματικό εκλογικό μήνυμα του Wilders ενώ υποσχόταν -μαζί με άλλα κόμματα- να τον παραμερίσει στις συνομιλίες [σχηματισμού κυβέρνησης] συνασπισμού. Μετά από βασανιστικές συζητήσεις, ο Rutte θα ηγηθεί μιας ακόμη κυβέρνησης, στην οποία οι πραγματικά κερδισμένοι στις εκλογές -το έντονα φιλοευρωπαϊκό D66 και οι Πράσινοι, αμφότεροι με σχεδόν τις ίδιες ψήφους ο καθένας με τον Wilders- πιθανότατα θα ενταχθούν.

Αν κάποιος παρακολουθεί τον αγγλο-[40] αμερικανικό [41] Τύπο [42] (και την υποστηριζόμενη από Κρεμλίνο αντήχησή του) [43]), φαίνεται ότι η Marine Le Pen και το κόμμα της, το Εθνικό Μέτωπο, είναι στα πρόθυρα της εξουσίας στην Γαλλία και ότι η ΕΕ σύντομα θα διαλυθεί. Η ανάλυση έδειξε ότι, κατά μέσο όρο, η Daily Express δημοσίευε [44] όχι λιγότερα από δύο άρθρα για την Le Pen κάθε μέρα. Ωστόσο, [η Le Pen] δεν είναι πουθενά πιο κοντά στην προεδρία από όσο ήταν ο πατέρας της ήταν πριν από 15 χρόνια, όταν έφτασε στον προεδρικό δεύτερο γύρο, μόνο για να ταπεινωθεί [45] από τον Ζακ Σιράκ.

Οι δημοσκοπήσεις για την Le Pen κυμάνθηκαν γύρω στο ένα τέταρτο του εκλογικού σώματος από το 2013, πιθανότατα δίνοντάς της ένα «πάτημα» στον δεύτερο γύρο των εκλογών. Αυτό είναι επειδή θα κατεβεί [στις εκλογές] με μια αφοσιωμένη βάση σε ένα κονιορτοποιημένο πεδίο. Αλλά σε έναν δεύτερο γύρο απέναντι σε έναν μόνο άλλον υποψήφιο, καμιά δημοσκόπηση ή μελέτη δεν την τοποθετεί ούτε στο ελάχιστο κοντά στη νίκη. Κάθε άλλος πιθανός υποψήφιος –ο καταπολεμούμενος Φρανσουά Φιγιόν ή ο σαν τον Ομπάμα Emmanuel Macron- θα την κερδίσει άνετα [46]. Εν τω μεταξύ, τα ποσοστά αποδοκιμασίας της είναι σταθερά πάνω από το 50%. Σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η αποδοκιμασία προς τον Trump ήταν εξίσου υψηλή, η Le Pen θα χρειαστεί το 50% συν ένα των ψηφοφόρων για να κερδίσει τον δεύτερο γύρο. Ιστορικά, ο δεύτερος γύρος των εκλογών στην Γαλλία τείνει να σφίγγει [47], όπως έκανε το 2012 μεταξύ του Νικολά Σαρκοζί και του Φρανσουά Ολάντ, αλλά τα τελευταία 30 χρόνια δεν έχει υπάρξει ανατροπή στον δεύτερο γύρο.

Σίγουρα, υπάρχει πάντα η πρώτη φορά. Αλλά ακόμη και αν η Le Pen πρόκειται να αποκτήσει πρόσβαση στο Elysée, ένα δημοψήφισμα «Frexit» από την ΕΕ θα απαιτεί πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση ή την επίκληση του συνταγματικού προνομίου που δεν έχει δοκιμαστεί και έχει περικοπεί σε μεγάλο βαθμό [48] από την εποχή του Charles de Gaulle. Το Εθνικό Μέτωπο έχει σήμερα δύο βουλευτές [49] σε ένα Σώμα από 557˙ στις τελευταίες περιφερειακές εκλογές, κατάφερε να περάσει σε τρεις δεύτερους γύρους, αλλά έχασε και στους τρεις [50]. Μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία είναι πάρα πολύ μακριά, ακόμα και για την πρόεδρο Le Pen.

Η ειρωνεία είναι ότι Λε Πεν θα ήταν πιο δημοφιλής αν δεν είχε προτείνει να φύγει από το ευρώ. Το θέμα είναι διχαστικό εντός του Εθνικού Μετώπου, συμπεριλαμβανομένου του νεότερου αστέρα της οικογένειας, της Marion Maréchal Le Pen. Γι’ αυτό ίσως η πλατφόρμα της «Τα 144 Σημεία» μελετά την «κυριαρχία» χωρίς λεπτομέρειες [51]. Η νεότερη Le Pen -η οποία υποστήριξε ότι το ευρώ δεν θα πρέπει να είναι σε ένα ψηφοδέλτιο δημοψηφίσματος [52] -είναι πιο κοντά στο εκλογικό σώμα: Μια πρόσφατη δημοσκόπηση της Les Echos τοποθετεί την υποστήριξη για το ευρώ στο 72%. Και σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη του YouGov, οι Γάλλοι ψηφοφόροι θα ήθελαν ένα δημοψήφισμα για την ΕΕ (44%) και την ευρωζώνη (41%)˙ αλλά μόνο για να τα στηρίξουν, στην περίπτωση της ευρωζώνης κατά περισσότερο από 20%.

Κοιτάξτε πέρα από την Le Pen, και ο πιο πιθανός επόμενος Γάλλος πρόεδρος θέλει ακριβώς το αντίθετο από το Frexit. Ο Macron είναι πρόθυμος να φέρει επανάσταση στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, όχι για να διαλύσει την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά μάλλον για να εμβαθύνει την ολοκλήρωση. Είναι υπέρ ενός Υπουργείου Οικονομικών της Ευρωζώνης [53] ικανού να παρέχει αντικυκλικές δαπάνες, καθώς και μια οδό προς την κοινή έκδοση χρέους, ιστορικά ένα από τα κρίσιμα δομικά στοιχεία της αμερικανικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης μετά την περίφημη Πράξη Χρηματοδότησης του Αλεξάντερ Χάμιλτον το 1790, η οποία δημιούργησε μια ομοσπονδιακή αγορά χρέους. [54]

Ο Macron συμφωνεί σε αυτό με τον Martin Schulz, ο οποίος θα προσπαθήσει να στερήσει από την Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ μια τέταρτη θητεία αυτό το φθινόπωρο. Με Μέρκελ ή με Schulz, καμιά λαϊκιστική εναλλακτική λύση δεν θα αναλάβει την εξουσία στο Βερολίνο. Το εθνικιστικό, ξενοφοβικό Pegida, που έγινε πρωτοσέλιδο το 2015, έχει ξεθυμάνει, και το αντι-ευρώ Alternativ für Deutschland κυμαίνεται γύρω στο δέκα τοις εκατό [55]. Κανένα τους δεν έχει την πιθανότητα να είναι μέρος της επόμενης κυβέρνησης. Το ίδιο το γεγονός ότι ο Schulz κατεβαίνει [στις εκλογες], και αυτή την στιγμή ηγείται, αμφισβητεί την αντίληψη ότι οι Γερμανοί είναι απρόθυμοι για την περαιτέρω ολοκλήρωση. Από την πλευρά του, η πιο φιλο-ευρωπαϊκή ομιλία του Macron δόθηκε [56] στο Βερολίνο, δημιουργώντας έκπληξη.

Κατ’ ιδίαν, οι Βρετανοί διπλωμάτες παραδέχονται ότι ο μεγάλος χαμένος από τις νίκες του Macron και του Schulz θα είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, αφού αυτοί οι υποψήφιοι και τα κόμματά τους θα είναι απρόθυμοι να δώσουν στο Λονδίνο επιλεκτική πρόσβαση στην ενιαία αγορά. Το SPD του Schulz, το οποίο, όπως κι ο υποψήφιός του, έχει υποστηρίξει μια οδό για την κοινή έκδοση χρέους της ευρωζώνης, ήταν πολύ πιο επικριτικό για το Ηνωμένο Βασίλειο από όσο η Μέρκελ. Η διαφαινόμενη πολιτική μετάβαση στο Παρίσι και το Βερολίνο έχει δώσει μόνο θάρρος στους φιλο-ευρωπαίους αλλού.

Μετά από χρόνια αποτυχημένων διασώσεων και ύφεσης βαθύτερης από ό, τι η Μεγάλη Ύφεση στις ΗΠΑ, η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα όπου οι απόψεις για την ΕΕ είναι κατά κύριο λόγο αρνητικές. Αλλά από την εποχή του δημοψηφίσματος για την διάσωση το 2015, το «Grexit» βγήκε από το πολιτικό λεξιλόγιο. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας αψήφησε την ΕΕ, μόνο για να πάρει μια χειρότερη συμφωνία και capital controls. Το εκλογικό σώμα παραμένει πεισματικά υποστηρικτικό του ευρώ. Αυτό -παράλληλα με την συνεχιζόμενη στασιμότητα και τις κατηγορίες περί διαφθοράς- εξηγεί γιατί η δημοτικότητα του Τσίπρα είναι σε ελεύθερη πτώση [57]. Ο δυνητικός αντικαταστάτης του είναι έντονα φιλοευρωπαϊκός μεταρρυθμιστής, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος θέλει να κρατήσει την χώρα στην πρώτη γραμμή της ολοκλήρωσης. Το προβάδισμά του στις δημοσκοπήσεις, επί του παρόντος 19% μπροστά από τον Τσίπρα, συνεχίζει να αυξάνεται [58].

Η τελευταία καλύτερη ελπίδα για ένα μετα-Brexit ντόμινο είναι η Ιταλία. Εκεί, μπορεί κανείς να βρει δημοφιλείς λαϊκιστές στα αριστερά (το Movimento 5 Stelle, Κίνημα των Πέντε Αστέρων ή M5S) και στα δεξιά (Lega Nord). Περαιτέρω, ο φιλο-ευρωπαϊστής πρωθυπουργός, Matteo Renzi, παραιτήθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο, αφού έχασε ένα δημοψήφισμα σχετικό με πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Αλλά ο Renzi δεν έχει τελειώσει: Είναι πιο πιθανό να οδηγήσει το κυβερνών κόμμα του στις εκλογές εντός 12 μηνών. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν [59] ότι ο παλιός πρωθυπουργός έχει μια καλή πιθανότητα να είναι ο επόμενος πρωθυπουργός.

Η Λέγκα του Βορρά ανησυχεί όσους δεν θυμούνται ότι το κόμμα ήταν κάποτε τμήμα του κεντροδεξιού συνασπισμού του Σίλβιο Μπερλουσκόνι˙ δεν απείλησε την ΕΕ τότε και είναι απίθανο να το πράξει τώρα. Θα μπορούσε να επιδιώξει μια συμμαχία με το M5S του Beppe Grillo αλλά η πλατφόρμα του [60], η οποία παρομοιάζει τους νότιους [Ιταλούς] με τους ανεπιθύμητους μετανάστες στην ίδια τους την γη, είναι ανάθεμα στις περιοχές όπου ευδοκιμούν οι σταυροφόροι του Grillo κατά της διαφθοράς [61]. Θα ήταν μια πύρρειος νίκη. Ο Grillo ομοίως είναι παρεξηγημένος εκτός Ιταλίας σε τουλάχιστον δύο μέτωπα. Πρώτον, ο ίδιος έχει επανειλημμένα υποστηρίξει ότι το τεχνολογικά ικανό κίνημά του θα πάρει την εξουσία μόνο, εάν και όταν έχει την πλειοψηφία. Αλλά το κόμμα σήμερα στις δημοσκοπήσεις παίρνει περίπου το 30%, στην καλύτερη περίπτωση. Δεύτερον, η στάση του M5S απέναντι στο ευρώ είναι επικριτική αλλά όχι καταστροφική˙ κάποιοι στο κόμμα θέλουν ένα συμβουλευτικό δημοψήφισμα, αλλά δεν συμφωνούν με μια έξοδο ούτε από την ΕΕ ούτε από την Ευρωζώνη [62]. Στην πραγματικότητα, πριν από λίγους μήνες, το κίνημα προσπάθησε να συμμετάσχει [63] στον πιο φιλο-ομοσπονδιακό συνασπισμό [64] στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το ALDE, μια εύλογη στέγη [65] για τους εκπροσώπους του Macron.

Παρά την επιτυχία της ιδέας του, οι ανησυχίες του Άικ ήταν αδικαιολόγητες˙ το μεγαλύτερο μέρος της Νότιας Ασίας απέφυγε τον κομμουνισμό. Ένα ντόμινο μπορεί να είναι ένα βολικό ρητορικό εργαλείο στην διάρκεια των διαπραγματεύσεων του Ηνωμένου Βασιλείου επί του άρθρο 50, αλλά το Nexit και το Frexit είναι πιθανά μόνο στις σελίδες κάποιων εφημερίδων. Από την Μαδρίτη μέχρι την Βιέννη, άλλωστε, υπάρχουν ενδείξεις ενός φιλο-ευρωπαϊκού κύματος, το οποίο είναι πιθανό μόνο να συνεχιστεί με τις εκλογές τον επόμενο χρόνο. Με ηγέτες όπως ο Rajoy, ο Rutte και ο Renzi, και νεοεισερχόμενους όπως ο Macron, ο Μητσοτάκης και ο Schultz, η μετα-Brexit ΕΕ είναι πιο πιθανό να πάει προς τους δοκιμασμένους πυλώνες της πρώιμης αμερικανικής δημοκρατίας –την κοινή άμυνα και το κοινό χρέος- από ό, τι προς την απότομη αποσύνθεση. Παραδόξως, οι ανησυχίες για μια επικείμενη κατάρρευση της ΕΕ που δεν υλοποιήθηκε ποτέ, μπορεί με την σειρά τους να φέρουν ευρύτερα το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/western-europe/2017-03-16/europe...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/vietnam/1972-04-01/essential-dom...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-kingdom/2016-10-12/managi...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2016-12-12/europe-after-b...
[4] http://www.express.co.uk/news/politics/610189/Brexit-EU-referendum-Jim-M...
[5] http://www.faz.net/aktuell/politik/europaeische-union/martin-schulz-sieh...
[6] http://nationalinterest.org/feature/the-eu-will-likely-implode-15314
[7] https://www.theguardian.com/politics/2013/jan/23/david-cameron-eu-speech...
[8] https://www.bloomberg.com/news/articles/2015-07-04/printing-the-drachma-...
[9] http://www.swissinfo.ch/eng/italian-money-heads-back-to-switzerland/3205...
[10] http://www.businessinsider.com/exclusive-bridgewaters-ray-dalio-says-spa...
[11] https://www.ft.com/content/d9a299a8-1760-11e1-b00e-00144feabdc0
[12] https://www.ft.com/content/c9de2906-c697-11e1-963a-00144feabdc0
[13] https://www.ecb.europa.eu/press/key/date/2012/html/sp120726.en.html
[14] http://www.express.co.uk/news/uk/715597/EU-Brexit-European-Union-Liam-Fo...
[15] http://www.telegraph.co.uk/news/2016/09/28/european-union-will-implode-w...
[16] http://www.express.co.uk/news/uk/745918/EU-Brexit-negotiations-Britain-f...
[17] http://www.dailymail.co.uk/news/article-3812649/EU-brink-imploding-blast...
[18] https://www.ft.com/content/1b70c98a-d9a9-11e6-944b-e7eb37a6aa8e
[19] http://www.bbc.com/news/uk-scotland-glasgow-west-36606184
[20] http://www.thewrap.com/donald-trump-campaign-brexit-move/
[21] http://www.independent.co.uk/news/world/europe/donald-trump-eu-ambassado...
[22] https://en.wikipedia.org/wiki/Opinion_polling_for_the_Spanish_general_el...
[23] http://ec.europa.eu/eurostat/web/products-datasets/-/tec00115&lang=en
[24] https://en.wikipedia.org/wiki/Austrian_presidential_election,_2016
[25] http://diepresse.com/home/politik/innenpolitik/5046096/Norbert-Hofer_EUA...
[26] http://uk.reuters.com/article/uk-britain-eu-poll-idUKKCN1002A0
[27] http://europa.eu/rapid/press-release_IP-16-4493_en.htm
[28] http://www.lisbon-treaty.org/wcm/the-lisbon-treaty/treaty-on-European-un...
[29] http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/george-osborne-single-mark...
[30] http://www.bbc.co.uk/news/uk-northern-ireland-politics-39249929
[31] https://www.theguardian.com/business/2017/jan/09/pound-falls-low-theresa...
[32] http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/philip-hammond-national-in...
[33] https://www.google.it/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=5&ved=0ahUK...
[34] http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/brexit-theresa-may-eu-citi...
[35] http://www.mirror.co.uk/news/uk-news/theresa-loses-supreme-court-case-96...
[36] http://www.express.co.uk/news/politics/693569/Nexit-will-Netherlands-lea...
[37] http://www.bbc.com/news/world-europe-36722915
[38] http://www.dailymail.co.uk/news/article-4315374/Europe-braced-NEXIT.html
[39] http://www.nlverkiezingen.com/index_en.html
[40] https://www.ft.com/content/613eeb24-e3fc-11e6-9645-c9357a75844a
[41] http://www.cnn.com/2017/02/01/europe/marine-le-pen-profile/
[42] https://www.theguardian.com/world/2017/jan/31/florian-philippot-could-ma...
[43] https://www.rt.com/news/374235-le-pen-poll-monde/
[44] https://www.buzzfeed.com/albertonardelli/this-analysis-shows-how-the-bri...
[45] http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/713601633?journalCode=fwep20
[46] http://www.reuters.com/article/france-election-elabe-idUSP6N1C300P
[47] http://www.atlantico.fr/decryptage/petit-historique-que-predisaient-sond...
[48] http://www.conseil-constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/francais/l...
[49] http://www.interieur.gouv.fr/Elections/Les-resultats/Legislatives/elecresult__LG2012/(path)/LG2012//FE.html
[50] https://www.theguardian.com/world/live/2015/dec/13/french-regional-elect...
[51] http://www.frontnational.com/le-projet-de-marine-le-pen/
[52] http://www.lepoint.fr/politique/emmanuel-berretta/marion-marechal-le-pen...
[53] http://www.telegraph.co.uk/finance/economics/11835614/French-economy-min...
[54] https://fraser.stlouisfed.org/scribd/?title_id=1105&filepath=/files/docs...
[55] http://www.wahlrecht.de/umfragen/insa.htm
[56] http://www.dw.com/en/french-presidential-candidate-macron-under-fire-for...
[57] https://www.google.it/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&u...
[58] http://www.protothema.gr/politics/article/649421/double-score-tis-nd-278...
[59] http://scenaripolitici.com/2017/03/sondaggio-swg-10-marzo-2017.html
[60] http://www.leganord.org/
[61] http://www.newyorker.com/magazine/2008/02/04/beppes-inferno
[62] http://www.lastampa.it/2016/06/24/italia/politica/il-ms-ha-cambiato-idea...
[63] http://www.huffingtonpost.it/2017/01/09/alde-dice-no-a-grillo-m5s-ue_n_1...
[64] http://www.ansa.it/sito/notizie/politica/2017/01/08/grillo-tentato-di-la...
[65] http://www.elespanol.com/espana/politica/20170122/187981695_0.html

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition