Το τουρκικό στράτευμα μετά το πραξικόπημα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το τουρκικό στράτευμα μετά το πραξικόπημα

Ιδεολογικές, οργανωτικές, θεσμικές και επιχειρησιακές διεργασίες
Περίληψη: 

Σε βάθος 5 έως 8 ετών αναμένεται να ομαλοποιηθεί η κατάσταση στον τουρκικό στρατό, να επανέλθει η συνοχή, και δη υπό το ιδεολογικό πρίσμα των αρχών του νεο-Οθωμανισμού. Δηλαδή θα συγκροτηθεί ένα ιδεολογικά «νέο» στράτευμα, το οποίο θα εμφορείται από εθνικιστικές και φιλο-ισλαμικές πεποιθήσεις.

Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΟΥΝΗΣ είναι Βαλκανιολόγος, Διεθνολόγος Msc.

Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις αποτελούν τον δεύτερο ισχυρότερο στράτευμα του ΝΑΤΟ και εντάσσονται στις 10 ισχυρότερες πολεμικές μηχανές παγκοσμίως. Εφόσον ολοκληρωθεί απρόσκοπτα το τρέχον εξοπλιστικό πρόγραμμα, αναμένεται να ανέλθουν στην κλίμακα της παγκόσμιας κατάταξης έτι περαιτέρω.

Στις 15 Ιουλίου 2016 εκδηλώθηκε πραξικόπημα με την ευρέως γνωστή κατάληξη. Στην διάρκεια του πραξικοπήματος έλαβαν μέρος ελάχιστα στρατιωτικά μέσα (για παράδειγμα από τα 278 μαχητικά ενεπλάκησαν 6 έως 8, και από τα 7 ιπτάμενα τάνκερ μόλις ένα) [1]. Τούτο αναιρεί την κυρίαρχη αντίληψη στην Ελλάδα περί μαζικής συμμετοχής των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στην κίνημα των στασιαστών του παρελθόντος Ιουλίου.

Το πραγματικό πλήγμα αφορά την μαζική «κάθαρση» έμπειρων και καταρτισμένων στελεχών από τις τάξεις των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στην οποία επιδόθηκε το τουρκικό κράτος μεταγενέστερα. Το επίπεδο επαγγελματικής στελέχωσης μειώθηκε από το 45% στο 42%, ενώ περισσότεροι από 140 ανώτατοι αξιωματικοί προφυλακίστηκαν. Μεγάλη απώλεια υπέστη η πολεμική αεροπορία σε αριθμό αξιόμαχων χειριστών (αποτάχθηκαν 550 πιλότοι με σχετικά Διατάγματα) [2], κατάσταση η οποία άρχισε σταδιακά να βελτιώνεται ελαφρώς, από τις αρχές του έτους. Οι επιπτώσεις στο ηθικό, στην ικανότητα σχεδιασμού και διεξαγωγής επιχειρήσεων των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων προς το παρόν είναι αδιαμφισβήτητες. Αναλυτικά παρατίθεται σχετικός πίνακας:

20032017-1.jpg

Παράλληλα αποτάχθηκαν 16.000 σπουδαστές από τα φυτώρια των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, δηλαδή από τις Στρατιωτικές Ακαδημίες (Harp Akademileri), από τη Στρατιωτική Ακαδημία Ιατρικής (Gülhane Askeri Tip Akademisi), και τα Στρατιωτικά Γυμνάσια (Maltepe, Işıklar, Kuleli). Επίσης, ιδρύεται Διακλαδικό Πανεπιστήμιο Εθνικής Άμυνας το οποίο θα αντικαταστήσει το σύνολο των Στρατιωτικών Σχολών, ενώ ο έλεγχος της Ιατρικής Ακαδημίας μεταβιβάστηκε στο Υπουργείο Υγείας.

Οι θεσμικές μεταβολές αφορούν την αποδυνάμωση του Τουρκικού Γενικού Επιτελείου μέσω της ένταξης και υπαγωγής των Διοικήσεων της Στρατοχωροφυλακής (Jandarma) και της Ακτοφυλακής (Sahil Güvenlik) στο Υπουργείο των Εσωτερικών, της μεταβίβασης επιχειρησιακών αρμοδιοτήτων από τους Αρχηγούς των Επιτελείων στον πολιτικό τους προϊστάμενο, της δυνατότητας στρατιωτικής εκπροσώπησης στο εξωτερικό από αξιωματούχους μη έχοντες την στρατιωτική ιδιότητα, της μεταβολής στην σύνθεση του Στρατιωτικού Συμβουλίου (αρμόδιο για προαγωγές, κρίσεις κ.ο.κ.), του περιορισμού των αρμοδιοτήτων της στρατιωτικής Δικαιοσύνης υπέρ των πολιτικών δικαστηρίων κ.α.

Το επίκεντρο των αλλαγών του οργανωτικού πλαισίου αφορά τη μεταστάθμευση μονάδων από τα δύο μείζονα αστικά κέντρα προς την περιφέρεια (παρόμοιες αλλαγές παρατηρήθηκαν στην Ελλάδα μετά την αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος). Η 4η A.J.U. (Mürted) της οποίας αεροσκάφη συμμετείχαν στο πραξικόπημα, παρέδωσε τα μαχητικά της σε άλλες αεροπορικές βάσεις, και ανέστειλε τη λειτουργία της. H 28η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία Πεζικού μεταστάθμευσε 140 χλμ. βορειοανατολικά της Άγκυρας (Çankırı), ενώ το Κέντρο Εκπαίδευσης Τεθωρακισμένων μετακινήθηκε από την πρωτεύουσα στην περιοχή Burdur. Οι Σχηματισμοί της Κωνσταντινούπολης παρέδωσαν τα οπλικά τους συστήματα σε έτερους (π.χ. Tekirdağ, Ulaş, Kahramanmaraş), ενώ η ενεργός δράση της Τουρκικής Αεροπορίας Στρατού (1ο Σύνταγμα) τη νύχτα του πραξικοπήματος υπήρξε γεγονός καταλυτικής σημασίας ώστε να αποφασιστεί η πλήρης μεταφορά των εγκαταστάσεων από το Güvercinlik στην Isparta.

Το τελευταίο εξάμηνο λαμβάνει χώρα μια «ιδεολογική διεργασία», ουσιαστικά μια αναμόρφωση της ιδεολογικής ταυτότητας του συνόλου της τουρκικής κοινωνίας, με κύρια χαρακτηριστικά τον συντηρητισμό και τον εθνικισμό. Το γεγονός αυτό δίνει ερμηνείες και για το εσωτερικό πολιτικό παρασκήνιο (συμπόρευση των AKP και MHP εν όψει του κρίσιμου δημοψηφίσματος της 17ης Απριλίου).

Την παρούσα χρονική στιγμή στους κόλπους του τουρκικού στρατεύματος εξαρθρώνονται τα κεμαλικά στοιχεία με την κατηγορία ότι πρόσκεινται ιδεολογικά στον Fethullah Gülen, και αντικαθίστανται από τους «Ερντογανικούς» ή «μετα-κεμαλιστές» ή ακριβέστερα «νεο-Οθωμανιστές» στρατιωτικούς. Όμως η διαδικασία αυτή δεν θα είναι αέναη. Σταδιακά αναμένεται να ομαλοποιηθεί η κατάσταση (σε βάθος 5-8 ετών), να επανέλθει η συνοχή, και δη υπό το ιδεολογικό πρίσμα των αρχών του νεο-Οθωμανισμού. Δηλαδή θα συγκροτηθεί ένα ιδεολογικά «νέο» στράτευμα, το οποίο θα εμφορείται από εθνικιστικές και φιλο-ισλαμικές πεποιθήσεις. Σε συνδυασμό με την απόκτηση πολεμικής εμπειρίας στο μέτωπο της Συρίας, στην διάρκεια του αγώνα καταστολής του κουρδικού κινήματος, αλλά και κατά τις κοινές νατοϊκές δραστηριότητες, αναμένεται σχετικά μακροπρόθεσμα να συγκροτηθεί ένα ακόμα πιο συμπαγές από κάθε άποψη στράτευμα, εμπειροπόλεμο και άρτια εξοπλισμένο [3].

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΣΥΡΙΑ