Για τους Ιρακινούς Κούρδους ο Trump φέρνει ελπίδα για ανεξαρτησία

Στις 2 Απριλίου, δύο από τα κυριότερα πολιτικά κόμματα στο Ιρακινό Κουρδιστάν –το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν και η Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν- εξέδωσαν κοινή δήλωση [1], αναγγέλλοντας την δέσμευσή τους στο να διεξαγάγουν δημοψήφισμα [2] σχετικά με την κουρδική ανεξαρτησία. Τα δύο κόμματα συχνά έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους, αλλά φαίνεται ότι με τη μάχη για την Μοσούλη [3] να πλησιάζει στο πικρό τέλος της και μετά από σχεδόν τρία χρόνια συνεχιζόμενου πολέμου [4] κατά του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) [5], οι Ιρακινοί Κούρδοι πιστεύουν ότι είναι ο σωστός χρόνος να εισπράξουν τις σκληρά κερδισμένες πολιτικές τους μάρκες.

Οι ηγέτες του Κουρδιστάν [6] γνωρίζουν ότι η ανεξαρτησία δεν θα είναι εύκολη. Ειδικότερα, η Τουρκία και το Ιράν σίγουρα θα προσπαθήσουν να μπλοκάρουν αυτές τις προσπάθειες, δεδομένων των ανησυχιών τους για τις φιλοδοξίες των κουρδικών πληθυσμών τους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, εν τω μεταξύ, αποφεύγουν ιστορικά την ιδέα να διασπάσουν το ιρακινό κράτος, από φόβο μην δημιουργήσουν ένα προηγούμενο για αποσχίσεις σε ολόκληρη την περιοχή. Ακόμη και οι ενδοκουρδικές διαφορές [7] σχετικά με το χρονοδιάγραμμα και την διαδικασία απόσχισης έχουν περιορίσει τις προσδοκίες ανεξαρτησίας των Κούρδων. Ως εκ τούτου, οι Κούρδοι αξιωματούχοι έχουν παρουσιάσει το δημοψήφισμα ως δήλωση προθέσεων, με την αληθινή ανεξαρτησία να τοποθετείται κάποια στιγμή στο μέλλον.

Και αυτή δεν είναι καν η πρώτη φορά που έχει γίνει μια τέτοια δήλωση. Αλλά κάτι διαφορετικό αυτή την εποχή δίνει στους Ιρακινούς Κούρδους μεγαλύτερη αισιοδοξία ότι η πορεία τους προς την ανεξαρτησία μπορεί τελικά να πετύχει. Αυτή η διαφορά είναι ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump.

Σε ένα πρόσφατο ταξίδι στο ιρακινό Κουρδιστάν, μίλησα με πολλούς πολιτικούς, αξιωματούχους και επιχειρηματίες που πιστεύουν ότι η προεδρία του Trump δημιούργησε νέες ευκαιρίες για την ανεξαρτησία του Κουρδιστάν. Εξάλλου, το κουρδικό κοινό ήταν γενικά αισιόδοξο για τον Trump από τότε που εξελέγη. Ωστόσο, οι πτυχές της προεδρίας του Trump που ενθουσιάζουν περισσότερο τους Ιρακινούς Κούρδους είναι οι ίδιες που ανησυχούν περισσότερο τους ειδικούς της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ.

Κούρδοι peshmerga γιορτάζουν την Ημέρα Newroz, μια γιορτή που σηματοδοτεί την άνοιξη και το νέο έτος, στο Kirkuk, στο Ιράκ, τον Μάρτιο του 2017. AKO RASHEED / REUTERS
-------------------------------------------------

ΜΙΑ ΑΝΑΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ;

Πρώτον, ο Trump παραγκωνίζει το παραδοσιακό κατεστημένο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Από τον Ιανουάριο, ο Λευκός Οίκος προσπάθησε ενεργά να μειώσει την επιρροή των έμπειρων επί της εξωτερικής πολιτικής προσωπικοτήτων, υποτιμώντας αξιωματούχους σταδιοδρομίας του Υπουργείου Εξωτερικών και παραγκωνίζοντας αναγνωρισμένους Ρεπουμπλικανούς ειδικούς [8]. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ «λειτουργεί ήδη στα όριά του» [9] και χωρίς κορυφαίους αξιωματούχους [11] εδώ και μήνες. Η απίσχνασή του είναι μια τρομακτική προοπτική για τους ειδικούς και από τις δύο πλευρές του πολιτικού φάσματος, επειδή το Υπουργείο και το προσωπικό του έχουν παραδοσιακά χρησιμεύσει ως θεμέλιο της συνέχειας στην εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών με τον κόσμο. Εν ολίγοις, η διατήρηση ενός «κατεστημένου» διαβεβαίωνε ότι οι θεσμικές γνώσεις σχετικά με τα κράτη, τις περιφέρειες, τους ηγέτες και τις σχέσεις -που συχνά συλλέγονται, αναπτύσσονται και επιμελούνται για δεκαετίες- δεν χάνονται όταν αναλάβει μια νέα διοίκηση.

Ωστόσο, από ιστορική άποψη, το διπλωματικό κατεστημένο δεν ήταν ιδιαίτερα ευγενικό με τους Κούρδους, τουλάχιστον μέχρι την εξέγερση των Ιρακινών Κούρδων το 1991 και την πορεία προς την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003. Παρ’όλο που οι Αμερικανοί είναι πλέον συνηθισμένοι να βλέπουν Κούρδους και Αμερικανούς αξιωματούχους να δίνουν τα χέρια και να συναντώνται φανερά [12], παλαιοί Κούρδοι διπλωμάτες επισημαίνουν γρήγορα ότι αυτό είναι ένα νέο φαινόμενο που έρχεται μετά από σχεδόν 60 χρόνια αντίστασης και ταλαιπωρίας. Αν και υπήρξαν ιδιαίτερα συμπαθητικά άτομα, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ ως θεσμικό όργανο αποδείχτηκε συχνά αδιέξοδο για την κουρδική διπλωματία κατά την διάρκεια του εικοστού αιώνα, χάρη σε βαθιά ριζωμένες πολιτικές που υποστηρίζουν την εδαφική ακεραιότητα των κρατών και τη μη αναγνώριση των μη κρατικών φορέων. Το αποτέλεσμα αυτών των πολιτικών είναι ότι, ανεξάρτητα από το πόσο χρήσιμοι ήταν οι Κούρδοι του Ιράκ για την πολιτική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή από την δεκαετία του '70 και ανεξάρτητα από το πόσο στενές έχουν γίνει οι σχέσεις μετά τον πόλεμο του Κόλπου, η υποστήριξη για ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν είχε ένα θεσμικά τοποθετημένο όριο.

Ο Trump, ωστόσο, γνωστοποίησε ότι δεν αισθάνεται δεσμευμένος από τις καθιερωμένες πολιτικές και σχέσεις των ΗΠΑ, όπως όταν πρότεινε ότι οι ΗΠΑ δεν ήταν δεσμευμένες στην πολιτική της «μιας Κίνας» [13] τον Δεκέμβριο του 2016, μόνο για να αλλάξει την θέση του λίγους μήνες αργότερα. Αν και αυτή η προοπτική μπορεί να είναι ανησυχητική για εκείνους που επωφελούνται από τους καθιερωμένους κανόνες, πολλοί Κούρδοι ελπίζουν ότι ο Trump ανοίγει τον δρόμο για την αναγνώριση νέων κρατών. Επιπλέον, η επιλογή ενός αουτσάιντερ από τον Trump, του πρώην CEO της ExxonMobil, Rex Tillerson, για να διευθύνει το αποδυναμωμένο Υπουργείο Εξωτερικών, έχει το δικό της μοναδικό όφελος. Ο Tillerson μπορεί να μην είναι έμπειρος διπλωμάτης, αλλά είναι ένα φιλικό πρόσωπο προς τους Κούρδους, έχοντας εποπτεύσει την επέκταση της ExxonMobil στο Κουρδιστάν το 2011. Οι εμπειρίες του Tillerson ως ανθρώπου των πετρελαίων έχουν συναντήσει ένα υγιές μείγμα ανησυχίας και επαίνων [15] στην Ουάσινγκτον, αλλά θεωρούνται γενικά ως πλεονέκτημα [16] από την πλούσια σε πετρέλαιο περιοχή του ιρακινού Κουρδιστάν.

Δεύτερον, οι ειδικοί της εθνικής ασφάλειας μπορεί να λυπούνται για την προθυμία του Trump να περιβάλει τον εαυτό του με συνταξιούχους στρατηγούς και στρατιωτικό προσωπικό με το σκεπτικό ότι μπορεί να ενισχύσει το χάσμα μεταξύ πολιτικής και στρατού, αλλά οι Ιρακινοί Κούρδοι το βλέπουν αυτό ως ένα νέο δρόμο προς αυξανόμενη εύνοια. Με τον στρατηγό James Mattis να υπηρετεί ως υπουργός Άμυνας, τον ναύαρχο Michael Rogers ως διευθυντή της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας, τον στρατηγό John Kelly ως διευθυντή της Εσωτερικής Ασφάλειας, τον υποστράτηγο HR McMaster ως Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας και τον πτυχιούχο από το West Point, Mike Pompeo, ως διευθυντή της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (CIA), οι πολιτικοί ίσως να έχουν καταλάβει την δεύτερη θέση μετά τον στρατό στην διαμόρφωση της πολιτικής ασφάλειας των ΗΠΑ. Αλλά για τους Κούρδους, αυτό είναι καλό.

Το Πεντάγωνο ήταν πολύ θερμότερο στις σχέσεις του με τους Κούρδους από όσο το Υπουργείο Εξωτερικών χάρη στην στενή στρατιωτική συνεργασία που έχει ιστορικό δεκαετιών και είναι ιδιαίτερα ισχυρή σήμερα [17]. Στο Ιράκ μετά το 2003, το Πεντάγωνο και η κοινότητα των μυστικών υπηρεσιών συνεργάστηκαν στενά με τους Κούρδους, συμπεριλαμβανομένης της συνεχιζόμενης πίεσης για την ήττα του Ισλαμικού Κράτους από το καλοκαίρι του 2014. Μέσω αυτών των στρατιωτικών εμπειριών, το αμερικανικό προσωπικό και οι Κούρδοι peshmerga σχημάτισαν ισχυρούς δεσμούς συντροφικότητας και εμπιστοσύνης. Δεδομένου ότι περισσότεροι στρατιωτικοί που μοιράζονται θετικές απόψεις για τους Ιρακινούς Κούρδους στελεχώνουν τον στενό κύκλο του Trump, οι Κούρδοι είναι πιο πιθανό να κερδίσουν εύνοια στην Ουάσινγκτον. Ο Mattis και ο McMaster, για παράδειγμα, είχαν διαμορφωτικές εμπειρίες στο ιρακινό θέατρο. Όταν ο Μάττις συναντήθηκε με τον Περιφερειακό Πρόεδρο του Κουρδιστάν, Μασούντ Μπαρζανί, τον Μάρτιο, το Rudaw ανέφερε [18] ότι ο Μάττις επιβεβαίωσε την υποστήριξη των ΗΠΑ, σημειώνοντας ότι «γνώριζε την κουρδική υπόθεση και ότι το Κουρδιστάν και οι ΗΠΑ είχαν κάνει θυσίες δίπλα-δίπλα». Οι Κούρδοι ελπίζουν ότι αυτός ο σεβασμός θα μεταφραστεί σε πολιτική και οικονομική συνεργασία πέρα από το στρατιωτικό πεδίο.

Τέλος, οι Κούρδοι βλέπουν την απειρία του Trump στην πολιτική της Μέσης Ανατολής και γενικά την εξωτερική πολιτική [19], ως πλεονέκτημα. Το έλλειμμα γνώσης σχετικά με τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις του Ιράκ και της ευρύτερης περιοχής, σημαίνει ότι ο Trump θα έχει μια απότομη καμπύλη μάθησης. Με ένα εξασθενημένο κατεστημένο εξωτερικής πολιτικής και έναν πρόεδρο πρόθυμο να μάθει, οι Ιρακινοί Κούρδοι έχουν τώρα μια καθαρή σελίδα για να πουλήσουν την αφήγησή τους και να θέσουν την υπόθεσή τους για ανεξαρτησία στον Λευκό Οίκο. Επιπλέον, η αδιαφορία του Trump ως προς το διπλωματικό πρωτόκολλο μπορεί να παράγει χρήσιμες γκάφες. (Σκεφτείτε όταν ο τότε εκλεγμένος πρόεδρος έλαβε ένα συγχαρητήριο τηλεφώνημα από τον πρόεδρο της Ταϊβάν, σπάζοντας μια πολιτική δεκαετιών). Κάποιος μπορεί εύκολα να φανταστεί τον Τραμπ να προσφέρει δημοσίως αυτοσχέδια, ασαφή [20] ή υπερβολική υποστήριξη στην κουρδική ανεξαρτησία, έστω κι αν αυτό αντιτίθεται στην καθιερωμένη πολιτική των ΗΠΑ. Τέτοιες δηλώσεις, έστω και αν δεν έχουν νομικό βάρος, μπορούν να είναι χρήσιμα πυρομαχικά για τους Κούρδους πολιτικούς έναντι της Βαγδάτης και εσωτερικά εντός της περιοχής του ιρακινού Κουρδιστάν.

Από κοινού, αυτοί οι παράγοντες μπορεί να αποδειχθούν ευνοϊκοί για τις φιλοδοξίες ανεξαρτησίας των Ιρακινών Κούρδων. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη η αναγνώριση ότι -τουλάχιστον προς το παρόν- αυτά είναι απλώς ελπίδες. Μια νέα και εύπλαστη εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ θα ήταν αναπάντεχη τύχη για τους Κούρδους, αλλά το Erbil αναγνωρίζει ότι οι προοπτικές μπορεί να αντιστραφούν αν οι αντίπαλες αφηγήσεις κερδίσουν την προσοχή του προέδρου. Η ευελιξία και η μεταβλητότητα της πολιτικής του Trump σημαίνουν ότι οι ίδιες οι δυνάμεις που δημιουργούν νέες ευκαιρίες μπορούν να μετακινήσουν τον Trump προς την αντίθετη κατεύθυνση υπό ορισμένες συνθήκες. Ως εκ τούτου, ο δρόμος προς ένα κουρδικό κράτος είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα είναι παρατεταμένος, σύνθετος και επισφαλής. Προς το παρόν, ωστόσο, παραμένει ανοικτό ένα παράθυρο ελπίδας για Ιρακινούς Κούρδους.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2017-04-12/iraqi-kurds-trump-bri...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.pukpb.org/english/cgblog/1087/15/PUK-KDP-issue-statement-urge...
[2] http://www.rudaw.net/english/kurdistan/020420171
[3] http://www.washingtontimes.com/news/2016/dec/8/kurds-looking-to-trump-in...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2015-04-22/counting-...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2016-09-26/downfall-isis
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2017-01-02/better-approach...
[7] http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2017/04/iraq-kurdistan-indepen...
[8] https://www.washingtonpost.com/world/national-security/trump-rejects-vet...
[9] http://www.politico.com/magazine/story/2017/02/state-department-diplomac...
[10] https://www.state.gov/misc/19232.htm
[11] https://www.washingtonpost.com/news/josh-rogin/wp/2017/01/26/the-state-d...
[12] http://www.rudaw.net/english/kurdistan/060520151
[13] http://www.reuters.com/article/us-usa-trump-china-idUSKBN15P0ED
[14] https://www.washingtonpost.com/world/national-security/how-exxon-under-r...
[15] https://www.wsj.com/articles/tillersons-new-u-s-diplomatic-role-raises-a...
[16] http://aranews.net/2016/12/retired-us-general-new-trump-administration-t...
[17] http://aranews.net/2016/07/us-signs-first-historical-military-agreement-...
[18] http://www.rudaw.net/english/kurdistan/18022017
[19] http://www.huffingtonpost.com/entry/trump-foreign-ignorance_us_58dbc105e...
[20] http://www.rudaw.net/english/kurdistan/22072016

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition