Ο εθνικισμός οδηγεί σε κακή εξωτερική πολιτική

Η συνέπεια δεν ήταν ποτέ το δυνατό σημείο του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Κάθε εβδομάδα φαίνεται να φέρνει μια άλλη αντιστροφή της εξωτερικής πολιτικής. Αλλά, στον στροβιλισμό αυτόν, τουλάχιστον ένα θέμα έχει παραμείνει σταθερό: Η Αμερική, για να παραφράσω τον κωμικό Rodney Dangerfield, δεν κερδίζει κανένα σεβασμό σε όλο τον κόσμο. Βεβαίως, ο Trump δεν εξελέγη πρωτίστως επειδή οι Αμερικανοί ανησυχούν για την θέση του έθνους τους στο εξωτερικό. Αλλά πολλοί πολίτες μοιράζονται την πεποίθησή του ότι οι ξένοι κάποτε σέβονταν τις Ηνωμένες Πολιτείες και δεν το κάνουν πλέον.

Αυτή η πεποίθηση, ωστόσο, βασίζεται σε ένα ρομαντικό και μυθικό παρελθόν στο οποίο τα έθνη του κόσμου άκουγαν και υπάκουα εκτελούσαν τις προσταγές της Αμερικής όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες μιλούσαν. Απεικονίζει έναν κόσμο που ήταν κάποτε το παιδικό σκάμμα με την άμμο των Ηνωμένων Πολιτειών, το περιεχόμενο του οποίου η Αμερική μπορούσε, και το έκανε, να πλάθει και να αναπλάθει σύμφωνα με την ευχαρίστησή της. Και ονειρεύεται ότι μια Αμερική αποκατεστημένη στο δικαιωματικό της μεγαλείο θα εμπνεύσει και πάλι αυτόν τον σεβασμό.

Μια τέτοια νοσταλγία δεν είναι μόνο λάθος, αλλά και βαθιά επικίνδυνη.

ΑΣΕΒΕΙΑ

Ο Trump δεν είναι ο μόνος υπέρμαχος αυτού του νοσταλγικού εθνικισμού αλλά είναι ο πιο διάσημος, και έχει διαρθρώσει αυτό το όραμα με ασυνήθιστη συνέπεια σε όλη την προεκλογική εκστρατεία και στην προεδρία. Σύμφωνα με την ιστορία του, οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέστησαν τον έναν «εξευτελισμό» [2] μετά τον άλλο τα τελευταία χρόνια, επειδή οι αντίπαλοι των Ηνωμένων Πολιτειών δεν τις υπολήπτονται ιδιαίτερα. Ιράν: «Έχουν πλήρη έλλειψη σεβασμού για την χώρα μας» [3]. Ρωσία:« Ο Πούτιν γελά με τους ηγέτες μας και τους ξετινάζει ξανά και ξανά» [4]. Κίνα: «Με το να τους αφήνουμε να μας εκμεταλλευτούν οικονομικά, έχουμε χάσει όλο τον σεβασμό τους» [5]. Αλλά η υποκείμενη αιτία, ισχυρίζονται ο Trump και οι ομοϊδεάτες του στοχαστές, είναι ότι οι ηγέτες του έθνους δεν έχουν δώσει στους ξένους ομολόγους τους κανένα λόγο να τους σεβαστούν. Αντί να «υπερασπίζονται υπερήφανα την Αμερική σε κάθε ένα σημείο», έχουν πάει σε περιττές «απολογητικές περιοδείες» [6] και «υποκλίνονται στις ξένες δυνάμεις». Έχουν διαπραγματευτεί αδύναμες εμπορικές συμφωνίες που απέτυχαν «να αγωνιστούν για τις οικογένειές μας» [7]. Έχουν ξεκινήσει «πολέμους πολιτικής ορθότητας» [8] και, με το να έχουν δέσει τα χέρια των Αμερικανών στρατιωτών πίσω από την πλάτη τους, δεν έχουν πολεμήσει για να νικήσουν.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, μιλά σε Αμερικανούς στρατιώτες σε βάση της Πολεμικής Αεροπορίας στην Σικελία, τον Μάιο του 2017. JONATHAN ERNST / REUTERS
---------------------------------------------------

Ως απόδειξη αυτής της έλλειψης σεβασμού, το Trump περιστασιακά τονίζει υποτιθέμενες παραβιάσεις [5] του διπλωματικού πρωτοκόλλου, αλλά πολύ πιο συχνά αναφέρει μια εκτεταμένη σειρά υποτιθέμενων συνεπειών. Κυμαίνονται από βαθιά προβληματικές (μια κακή πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, εξίσου κακές εμπορικές συμφωνίες [9], η ρωσική «απείθεια» [10], η «οικονομική επίθεση της Κίνας στις αμερικανικές θέσεις εργασίας και τον πλούτο» [5], η κινεζική κυβερνο-κατασκοπεία [5], η πυρηνική πρόοδος της Βόρειας Κορέας [5], οι βαλτωμένοι εμφύλιοι πόλεμοι [11], το Ισλαμικό Κράτος), στις εκνευριστικές (επιθετικές ιρανικές περιπολίες [3] στον Περσικό Κόλπο) μέχρι τις μικροαστικές (ότι οι ΗΠΑ δεν φιλοξενούν τους Ολυμπιακούς Αγώνες [5]). Είναι τόσο μακρύς ο κατάλογος του Trump που είναι δύσκολο να σκεφτούμε πράγματα που δεν πιστεύει ότι είναι προϊόντα έλλειψης σεβασμού, δημιουργηθέντα από την αδυναμία των προκατόχων του.

Για τον Trump, υπάρχει μια πανάκεια για τα δεινά των Ηνωμένων Πολιτειών. «Πρέπει να κάνουμε την Αμερική και πάλι σεβαστή. Και πρέπει να κάνουμε την Αμερική σπουδαία ξανά», δήλωσε τον Απρίλιο του 2016 στο National Press Club [5]. «Αν το κάνουμε αυτό, ίσως αυτός ο αιώνας να είναι ο πιο ειρηνικός και ευημερών που έχει γνωρίσει ποτέ ο κόσμος». Για τον Trump, η καλλιέργεια του σεβασμού αφορά κυρίως την προβολή δύναμης και σκληράδας [12]. Ο σεβασμός, κατά την άποψή του, είναι συνώνυμος του φόβου.

Στην καρδιά της αφήγησης του Trump είναι η νοσταλγία για μια εποχή που ο κόσμος συμμορφωνόταν με τις επιθυμίες της Αμερικής. «Όταν ήμουν νέος», συλλογιζόταν ο Trump μιλώντας στο συγκεντρωμένο πλήθος στην CIA [13] τον Ιανουάριο, «πάντα κερδίζαμε πράγματα σε αυτή την χώρα». Μια ζωτική λέξη στην ρητορική των εξωτερικών υποθέσεων του Trump είναι το «ξανά». Υποσχέθηκε ότι δεν θα προχωρήσει προς ένα πρωτοφανές μέλλον, αλλά προς την αναβίωση ενός ένδοξου παρελθόντος. Αυτή η νοσταλγία κάνει ανεκτό το σκοτεινό του πορτρέτο του παρόντος. Είναι ο κεντρικός άξονας της διήγησής του για την εξωτερική πολιτική.

Πέρα από τον Trump, ο νοσταλγικός εθνικισμός έχει γίνει η συμβατική σοφία στους ρεπουμπλικανικούς κύκλους. Κατά την διάρκεια της εκστρατείας του 2016, ο κυβερνήτης και προεδρικός υποψήφιος του Νιου Τζέρσεϋ, Chris Christie, δήλωσε ότι «η χώρα αυτή δεν είναι πλέον σεβαστή σε όλο τον κόσμο» [14]. Ο γερουσιαστής της Φλόριντα και προεδρικός υποψήφιος, Marco Rubio επέμεινε επίσης ότι ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα «κατέστρεψε τον στρατό μας, οι σύμμαχοί μας πλέον δεν μας εμπιστεύονται και οι αντίπαλοί μας πλέον δεν μας σέβονται» [14]. Ο Mike McCaul, πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εσωτερικής Ασφάλειας, αναρωτήθηκε στην Εθνική Συνέλευση των Ρεπουμπλικανών, «Είναι ο στρατός μας ισχυρότερος; Είναι η Αμερική ακόμα σεβαστή; [15] Ξανά και ξανά, ο Ομπάμα και η Χίλαρι [Κλίντον] απολογούνταν για την Αμερική και επέτρεψαν στους τζιχαντιστές να εξαπλωθούν σαν πυρκαγιά».