Διαζύγιο στον Κόλπο

Στις 5 Μαρτίου, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (HAE) και το Μπαχρέιν ανακοίνωσαν ότι είχαν αποσύρει τους πρεσβευτές τους από το Κατάρ ισχυριζόμενοι ότι η Ντόχα παραβίασε μια ρήτρα στην χάρτα του GCC (Gulf Cooperation Council, Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, ΣΣΚ) που απαγόρευε την παρέμβαση στις εγχώριες υποθέσεις των άλλων μελών του ΣΣΚ. Η απόφαση, άνευ προηγουμένου στην ιστορία του ΣΣΚ, υποδεικνύει σημαντικές αλλαγές για το ΣΣΚ και την ισορροπία ισχύος στον Κόλπο.

Η διαμάχη μεταξύ των μελών του ΣΣΚ σιγόβραζε για λίγο, και ήταν μόνο θέμα χρόνου πριν ξεσπάσει. Τον Δεκέμβριο, κατά την διάρκεια μιας συνόδου κορυφής του ΣΣΚ στο Κουβέιτ, το Ριάντ και το Αμπού Ντάμπι ήταν κοντά στο να καταδείξουν το Κατάρ για υποτιθέμενη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας στην Συρία και αλλού. Αλλά, την τελευταία στιγμή, οι Σαουδάραβες υπαναχώρησαν για να αποφύγουν να φέρουν σε δύσκολη θέση τους οικοδεσπότες τους στο Κουβέιτ. Επέλεξαν αντ’ αυτού να δώσουν στην Ντόχα μια αυστηρή προειδοποίηση στο παρασκήνιο. Λίγες εβδομάδες πριν από αυτό, οι ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας κατηγόρησαν τον νέο εμίρη του Κατάρ Sheikh Tamim κατά την διάρκεια μιας συνάντησης στο Ριάντ, η οποία είχε οργανωθεί από τον ηγέτη του Κουβέιτ, Σέιχ Σαμπάχ Αλ Αχμάντ. Ο 33χρονος Ταμίμ κλήθηκε να κάνει σοβαρές προσαρμογές στην εξωτερική πολιτική της χώρας του, συμπεριλαμβανομένης της διακοπής της φετινής χρηματοδότησης ομάδων της αλ Κάιντα στην Συρία. Ο νεαρός Ταμίμ δήλωσε ότι συμφώνησε, αλλά ζήτησε λίγο χρόνο για να κάνει τις απαραίτητες αλλαγές.

Ο εστεμμένος πρίγκηψ του Κατάρ, Σέιχ Ταμίμ Μπιν Χαμάντ Αλ Τάνι, χαμογελά κατά την άφιξή του στο αεροδρόμιο του Χαρτούμ, σε μια επίσκεψη οικονομικού χαρακτήρα, στις 4 Δεκεμβρίου 2011. REUTERS
-----------------------------------------------------

Ο Ταμίμ κατάφερε τελικά να μειώσει την εμπλοκή της Ντόχα στην συριακή διαμάχη. Όμως, έχοντας συνειδητοποιήσει ότι είχε χάσει στην Συρία, η Ντόχα διπλασίασε τις προσπάθειές της στην προσέγγιση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και των παραφυάδων της στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς. Επιπρόσθετα, συνέχισε τις προσπάθειές της να φλερτάρει με το Ιράν και την Τουρκία, να υποστηρίξει τους αντάρτες Al Houthi στην Υεμένη και να δοκιμάσει το έδαφος με την Χεζμπολάχ. Πράττοντας έτσι, η Ντόχα ερέθισε κάθε νεύρο και χτύπησε κάθε κώδωνα κινδύνου στο Αμπού Ντάμπι και στο Ριάντ, όπου οι αξιωματούχοι έκαναν ό, τι μπορούσαν για να τελειώσουν την Μουσουλμανική Αδελφότητα (συμπεριλαμβανομένου του χαρακτηρισμού της ως τρομοκρατικής ομάδας και της υποστήριξης του αρχηγού της Αιγύπτου, Fattah al-Sisi, ανοίγοντας τον δρόμο για την προεδρία του).

Δεν είναι λοιπόν περίεργο ότι το Μπαχρέιν, τα Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία σύντομα κατηγόρησαν το Κατάρ ότι προσπάθησε να υπονομεύσει το ΣΣΚ και ανακάλεσαν τους πρεσβευτές τους. Αλλά πού αφήνει αυτό το Κατάρ; Ο Tamim έχει δύο επιλογές, καμία από τις οποίες δεν είναι καλή. Μπορεί είτε να συμμορφωθεί πλήρως με τις επιθυμίες της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ -γεγονός που θα του κοστίσει την σχέση του με την παλιά φρουρά του Κατάρ, συμπεριλαμβανομένου του πατέρα του- ή θα εδραιώσει τον ρόλο του, δουλεύοντας με τους συμμάχους του πατέρα του και απελευθερώνοντας την χώρα του μια για πάντα από τα δεσμά της επιρροής της Σαουδικής Αραβίας και από ένα όλο και πιο αδιάφορο ΣΣΚ.

Ο Tamim δεν θα μπορούσε να επιβιώσει στο πρώτο σενάριο, δεδομένου του πόσο δύσκολο θα ήταν να αντιμετωπίσει όχι μόνο την οικογένειά του αλλά και τον εξαιρετικά επιφανή πρώην πρωθυπουργό και υπουργό Εξωτερικών, Hamad Bin Jassim Al Thani. Αλλά ούτε η δεύτερη επιλογή θα ήταν εύκολη. Σε αυτό το σενάριο, το Κατάρ θα συμμαχήσει περισσότερο με το Ιράν, με το οποίο έχει ήδη ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς. Επίσης, θα έρθει, πολιτικά και οικονομικά, πιο κοντά στο Ομάν, το οποίο έχει ήδη φιλικές σχέσεις με την Τεχεράνη. Αλλά αυτό δεν θα γινόταν χωρίς κόστος. Το Σουλτανάτο βρίσκεται ουσιαστικά στην δυσμένεια του ΣΣΚ επειδή αρνήθηκε να υιοθετήσει την τυπική γραμμή του οργανισμού εναντίον του Ιράν. Αν το Κατάρ γίνει μέλος αυτού του κλαμπ, θα είναι για πάντα δύσκολο να αντιστρέψει την πορεία του με το ΣΣΚ.

Εάν το Κατάρ γίνει φιλικότερο με το Ιράν και το Ομάν, θα σηματοδοτήσει το θάνατο του ΣΣΚ και θα διακηρύξει μια νέα ισορροπία ισχύος στον Κόλπο. Επίσης, θα περιπλέξει σοβαρά τα σχέδια των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή. Για αρκετό καιρό οι Ηνωμένες Πολιτείες ενθάρρυναν τα κράτη του Αραβικού Κόλπου να σκέφτονται και να ενεργούν πιο συλλογικά για να ενισχύσουν την ασφάλεια του Κόλπου. Όμως, με την αύξηση των εντάσεων μεταξύ των μελών του ΣΣΚ, συμπεριλαμβανομένων των πιθανών διαζυγίων, ο στόχος αυτός φαίνεται όλο και πιο ουτοπικός. Η Ουάσινγκτον μπορεί να φτάσει να δει ότι οι σύμμαχοί της στον Κόλπο δεν θα είναι σε θέση να προσφέρουν περιφερειακή ασφάλεια οποτεδήποτε σύντομα και, ως εκ τούτου, θα σκεφτεί δύο φορές τα σχέδια για την μείωση του αμερικανικού πολιτικού και στρατιωτικού αποτυπώματος εκεί.

Η φιλονικία του Κατάρ με τους γείτονές του της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων δημιουργεί επίσης ένα άλλο πολιτικό δίλημμα για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ουάσινγκτον έχει στρατηγικές σχέσεις και με τα τρία κράτη, κάτι που θα είναι δύσκολο να διαχειριστεί αν δεν εκείνοι βρίσκονται σε βαθιά διαφωνία. Είναι πιθανό ότι το Ριάντ και το Αμπού Ντάμπι θα μπορούσαν να πιέσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες να βοηθήσουν να σταματήσουν τις ροές κεφαλαίων από την Ντόχα με το πρόσχημα της αντιτρομοκρατίας. Αλλά η Ουάσιγκτον μπορεί να μην είναι δεκτική. Το Κατάρ φιλοξενεί την Αεροπορική Βάση του Al Udeid και το Κέντρο Συνδυασμένων Αεροπορικών και Διαστημικών Επιχειρήσεων (Combined Air and Space Operations Center), το οποίο συντόνιζε όλες τις αποστολές επιθέσεων και επιτήρησης των ΗΠΑ στους πολέμους στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Με άλλα λόγια, αν και τα Υπουργεία Οικονομικών και Εξωτερικών των ΗΠΑ ενδέχεται να δείξουν ετοιμότητα για να διασκεδάσουν τα τιμωρητικά μέτρα της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων κατά της Ντόχα, το Πεντάγωνο πιθανώς βάλει φρένο σε τέτοια σχέδια.

Τις επόμενες ημέρες, η αναχώρηση των πρεσβευτών της Σαουδικής Αραβίας, των Εμιράτων και του Μπαχρέιν από το Κατάρ θα προκαλέσει πιθανότατα βιαστικές διαβουλεύσεις μεταξύ των κρατών του Αραβικού Κόλπου. Και αυτές πιθανώς θα οδηγήσουν σε κάποιου είδους πολιτική διευθέτηση για να εξουδετερώσουν την κρίση. Αλλά, προσοχή: Αυτή είναι μια νέα πολιτική εποχή στον Αραβικό Κόλπο, μια εποχή στην οποία τα μεμονωμένα κράτη ορίζουν την δική τους πορεία και όπου η ιδέα της ενότητας, ανεξάρτητα από το πόσο πιέζει η Σαουδική Αραβία προς αυτή την κατεύθυνση, ξεθωριάζει γρήγορα.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/persian-gulf/2014-03-06/break-gulf

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition