Ένας καυγάς στον Κόλπο

Το 1996, το Κατάρ ίδρυσε το κανάλι ειδήσεων Al Jazeera. Ο σταθμός έσπασε τα υπάρχοντα ταμπού, παίρνοντας συνεντεύξεις από αντιφρονούντες και επικρίνοντας περιφερειακές ελίτ. Η Σαουδική Αραβία [11] ήταν ένας ιδιαίτερος στόχος την δεκαετία του 1990 και την πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα. Καθώς οι πολίτες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής παρακολουθούσαν το Αλ Τζαζίρα κατά δεκάδες εκατομμύρια, οι ηγέτες τους έβραζαν: Το 1999, η αλγερινή κυβέρνηση έκλεισε το ρεύμα σε τμήματα της πρωτεύουσας, Αλγέρι, για να εμποδίσει τον κόσμο να παρακολουθήσει τις συνεντεύξεις του καναλιού με έναν εξόριστο διπλωμάτη.

Μέχρι το 2002, η Σαουδική Αραβία είχε φτάσει στα όριά της. Εκείνο το έτος, απέσυρε τον πρεσβευτή της από το Κατάρ για να αναγκάσει την χώρα να συμμορφωθεί. Οι Σαουδάραβες διπλωμάτες επέστρεψαν το 2008, υπό την προϋπόθεση ότι το Κατάρ θα περιορίσει την κάλυψη του Al Jazeera σχετικά με την Σαουδική Αραβία. Αλλά με την εξαίρεση αυτής της μικρής παραχώρησης, ο Χαμάντ έδειξε ότι η χώρα του θα μπορούσε να κάνει όπως της αρέσει.

ΔΟΚΙΜΑΣΕ, ΔΟΚΙΜΑΣΕ ΞΑΝΑ

Με την έκρηξη της Αραβικής Άνοιξης το 2010, η εξωτερική πολιτική του Κατάρ υπέστη έναν μετασχηματισμό. Η Ντόχα δεν θα μπορούσε πλέον να αναζητήσει ρόλο ως ένα είδος ουδέτερου διαιτητή με συνδέσμους στις περισσότερες πλευρές των διαφόρων διαφωνιών της Μέσης Ανατολής. Αντ’ αυτού, θα κάνει προτιμησιακές επιλογές και θα παρέμβει εξ ονόματός τους.

Οι ελίτ του Κατάρ ήθελαν να στηρίξουν τις λαϊκές εξεγέρσεις εναντίον των εδραιωμένων απολυταρχιών της Αιγύπτου, της Λιβύης, της Συρίας και της Τυνησίας. Αλλά το Υπουργείο Εξωτερικών της Ντόχα ήταν νέο, άπειρο και κυριαρχούμενο από τον υπουργό Εξωτερικών του, πιο επιρρεπή στην εξατομικευμένη παρά στην θεσμοποιημένη λήψη αποφάσεων. Έτσι, η ελίτ του Κατάρ μετατράπηκε σε μια ad hoc σειρά Αράβων εξόριστων που είχαν μετακομίσει στη Ντόχα στην διάρκεια των δεκαετιών, πολλοί από τους οποίους ήταν στο ισλαμικό φάσμα, ως ενδιάμεσοι. (Ο συνομιλητής του Κατάρ [12] στην Λιβύη, ο κληρικός Ali al-Salabi, είναι ένα παράδειγμα).

Οι Καταρινοί αξιωματούχοι δεν είχαν καμία τύψη να υποστηρίξουν μια ομάδα όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα. Η Ντόχα θεωρεί τα περισσότερα μέλη αυτής της οργάνωσης μετριοπαθή και λογικά. Επιπλέον, η Αδελφότητα ήταν μια μεγάλη παν-περιφερειακή ομάδα και στην αρχή της Αραβικής Άνοιξης φαινόταν ότι έφθασε ο καιρός: Η υποστήριξη στοιχείων της Αδελφότητας φαινόταν μια κατανοητή επιλογή. Ταυτόχρονα, το Κατάρ φάνηκε να αναπτύσσει σχέσεις με πιο ακραίες ομάδες, όπως η Χαμάς, η παλαιστινιακή ομάδα, και η Jabhat al-Nusra, άλλοτε μια θυγατρική της Αλ Κάιντα στην Συρία. Η απροθυμία του Κατάρ να συζητήσει αυτές τις σχέσεις ανοιχτά έβλαψε βαθιά την φήμη του. (Η πιο συναρπαστική εξήγηση για την οικοδόμηση των σχέσεων του Κατάρ με την Χαμάς και την Jabhat al-Nusra είναι ότι η Ντόχα προσπάθησε να κάνει πιο μετριοπαθείς αυτές τις ομάδες: Τον Μάιο του 2017, το Κατάρ έπεισε την Χαμάς να μαλακώσει την στάση της για την ειρήνευση με το Ισραήλ και τον Ιούλιο του 2016, το Κατάρ πιθανώς [14] διαδραμάτισε ρόλο [15] πείθοντας την Jabhat al-Nusra να τερματίσει την επίσημη σύνδεσή της με την αλ Κάιντα).

Οι αξιωματούχοι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Σαουδικής Αραβίας ανησυχούσαν από καιρό [5] για την άνοδο του πολιτικού Ισλάμ, φοβούμενοι ότι η ενδυνάμωση τέτοιων ομάδων θα υπονόμευε την ασφάλειά τους και εκείνη των συμμάχων τους. Η Αραβική Άνοιξη μόνο αύξησε τις ανησυχίες τους.

Ντόχα, Κατάρ, Ιανουάριος του 2011. FADI AL-ASSAAD / REUTERS
-------------------------------------

Οπότε όταν ο Χαμάντ Μπιν Χαλίφα άφησε την εξουσία το 2013 υπέρ του γιου του Ταμίμ Μπιν Χαμάντ αλ-Θάνι, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ είδαν άλλη μια ευκαιρία να πιέσουν το Κατάρ να αλλάξει. Στις αρχές του 2014, απέσυραν τους πρεσβευτές τους από τη Ντόχα, όπως έκανε και το Μπαχρέιν. Σε όλο τον Κόλπο, μέσα μαζικής ενημέρωσης φιλικά προς τους Σαουδάραβες έκαναν έκκληση για περαιτέρω κλιμάκωση, από το κλείσιμο των συνόρων του Κατάρ με την Σαουδική Αραβία μέχρι το να εμποδίσουν την Qatar Airways να πετάξει μέσα από τον εναέριο χώρο της Σαουδικής Αραβίας.

Μέχρι τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, το Κατάρ είχε συγκατατεθεί σε μια σειρά αιτημάτων, συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού της υποστήριξής του στην Μουσουλμανική Αδελφότητα˙ αρκετά υψηλού επιπέδου μέλη της Αδελφότητας έφυγαν [16] από τη Ντόχα. Αλλά μια θεμελιώδης αλλαγή στην ευρύτερη εξωτερική πολιτική του Κατάρ δεν ερχόταν, αφού το Κατάρ δεν ήθελε να εγκαταλείψει τις επαφές στις οποίες είχε επενδύσει εδώ και δεκαετίες. Ούτε ο νέος εμίρης της χώρας ανέχθηκε να ταπεινωθεί με το να εγκαταλείψει μακρόχρονες θέσεις τόσο σύντομα μετά την ανάληψη της εξουσίας.

Παρ’ όλο που η παροχή στρατιωτών και στρατιωτικού εξοπλισμού από το Κατάρ για τον πόλεμο που διεξάγουν η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα στην Υεμένη έμοιαζε να δηλώνει ένα νέο modus vivendi, ήταν στην πραγματικότητα ένα είδος βιτρίνας: Οι συνεισφορές της Ντόχα ήταν αμελητέες.

ΤΡΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΗ;