Το πισωγύρισμα του Trump στην Κούβα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το πισωγύρισμα του Trump στην Κούβα

Οι συνέπειες της ανατροπής της προσέγγισης

Στις 16 Ιουνίου, μιλώντας από το κέντρο της κοινότητας των εξόριστων Κουβανών στην Μικρή Αβάνα, ο πρόεδρος Donald Trump δήλωσε ότι θα «ακυρώσει» τα σχέδια για την εξομάλυνση των σχέσεων με την Κούβα, μια ιστορική πολιτική που ξεκίνησε από τον προκάτοχό του Μπαράκ Ομπάμα το 2014 για να τελειώσει δεκαετίες εχθροπραξιών της εποχής του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ των δύο χωρών. Δεν είχε σημασία το γεγονός ότι ο ίδιος ο Trump διερεύνησε [1] (πιθανώς παράνομες) εμπορικές ευκαιρίες στο νησί, ή ότι στις αρχές της προεδρικής εκστρατείας του είχε πει ότι η εξομάλυνση ήταν «καλή». Σε μια προσπάθεια να προσελκύσει τον φθίνοντα αριθμό των σκληροπυρηνικών υποστηρικτών του αμερικανικού εμπάργκο στο Μαϊάμι, οι οποίοι τον είχαν υποστηρίξει στις εκλογές του περασμένου έτους, ο Trump όρμησε μπροστά, καταγγέλλοντας τις πολιτικές του Ομπάμα στην Κούβα ως «φοβερές και λανθασμένες». Κάνοντάς το αυτό, αψήφησε τις επιθυμίες περίπου του 63% [3] των Κουβανών Αμερικανών που αντιτίθενται στο εμπάργκο, για να μην πούμε τίποτα για τους Κουβανούς στο νησί.

20062017-1.jpg

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, ανακοινώνει την πολιτική του για την Κούβα στο θέατρο Manuel Artime στην Μικρή Αβάνα, στο Μαϊάμι, στις 16 Ιουνίου 2017. JOE SKIPPER / REUTERS
------------------------------------------------------

Ακόμα, εάν η πλήρης ανατροπή της «συμφωνίας της Κούβας» του Ομπάμα ήταν κάτι που κάποιοι στο Μαϊάμι περίμεναν, η ανακοίνωση του Trump [4] την Παρασκευή είναι ελλειμματική από σημαντικές πλευρές. Οι εμπορικές πτήσεις και οι αφίξεις των κρουαζιερόπλοιων θα συνεχιστούν. Οι Κουβανοί Αμερικανοί θα εξακολουθήσουν να ταξιδεύουν και να στέλνουν χρήματα στο νησί χωρίς περιορισμούς, αντίθετα από το 2009. Η πολιτική γνωστή ως «wet foot, dry foot», με την οποία χορηγήθηκε στους Κουβανούς μετανάστες προτιμησιακή πρόσβαση στο έδαφος των ΗΠΑ μέχρι που την τερμάτισε ο Ομπάμα το περασμένο έτος, δεν έχει αποκατασταθεί. Ίσως το πιο συμβολικό, τόσο η αμερικανική όσο και η κουβανική πρεσβεία στην Αβάνα και στην Ουάσιγκτον θα παραμείνουν ανοικτές. Οι αντίπαλοι της ομαλοποίησης υποστήριξαν κάποτε ότι και μόνο η παρουσία [των πρεσβειών] «νομιμοποίησε το κουβανικό καθεστώς».

Αλλά μην κάνετε κανένα λάθος: Το πισωγύρισμα του Trump θα έχει ένα ανατριχιαστικό αποτέλεσμα. Για αρχή, ο πρόεδρος έχει εξαλείψει την ικανότητα των Αμερικανών να ταξιδεύουν στην Κούβα ανεξάρτητα, σε αυτόνομες εκπαιδευτικές ανταλλαγές, οι οποίες σχεδιάστηκαν για να προωθήσουν την αλληλεπίδραση και τον διάλογο με τους πολίτες της Κούβας, αλλά επίσης χρησίμευαν ως ένα είδος «ελευθέρας» για να ταξιδέψουν στο νησί. Εν μέρει λόγω αυτού του μέτρου, από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο του τρέχοντος έτους, 284.565 [5] Αμερικανοί πολίτες (εκτός από τους Κουβανούς Αμερικανούς που καταμετρήθηκαν ξεχωριστά) ταξίδεψαν στο νησί απλώς κλείνοντας διαδικτυακά ένα αεροπορικό εισιτήριο ή μια θέση σε κρουαζιερόπλοιο -περισσότερο από όσοι στην διάρκεια ολόκληρου του περασμένου έτους.

Για τους Αμερικανούς για τους οποίους θα εξακολουθεί να επιτρέπεται να επισκεφθούν την Κούβα, οι νέοι κανόνες θα κάνουν τα ταξίδια τους πιο δύσκολα. Η πολιτική του Trump εμποδίζει την εμπορική εμπλοκή αμερικανικών εταιρειών ή ατόμων, με κουβανέζικες οντότητες που συνδέονται με τον στρατό του νησιού, συμπεριλαμβανομένων πολλών από τα ξενοδοχεία της Κούβας. Όμως, τούτων λεχθέντων, όμιλοι που λειτουργούν από τον στρατό, όπως ο GAESA, ελέγχουν το 50-60% [6] της οικονομίας του νησιού. Έτσι, όταν η αμερικανική ξενοδοχειακή εταιρεία Starwood [7] συμφώνησε το 2016 για την κοινή διαχείριση τριών κουβανέζικων ιδιοκτησιών, ο ομόλογός τους, η Gaviota, ήρθε από το οικονομικό σκέλος του κουβανικού στρατού. Εξαιρέσεις από τους νέους κανόνες θα επιτρέψουν την διατήρηση αυτών των υφιστάμενων συμφωνιών, αλλά οι Αμερικανοί επισκέπτες δεν θα μπορέσουν να κλείσουν δωμάτιο σε ένα ακίνητο όπως το Starwood. Οι αεροπορικές εταιρίες και οι εταιρίες κρουαζιερόπλοιων θα μπορούν επίσης να συνεχίσουν να καταβάλλουν τέλη προσγείωσης στις αρμόδιες Αρχές της Κούβας. Αλλά μόλις βρεθούν στην Κούβα, όπου υπάρχουν κουβανέζικες εταιρείες που συνδέονται με στρατιωτικές εταιρείες και οι οποίες συμμετέχουν και στον κουβανέζικο τομέα λιανικών πωλήσεων, ο νέος κανόνας δημιουργεί την παράδοξη πιθανότητα ότι οι νόμιμοι ταξιδιώτες από τις ΗΠΑ δεν θα έχουν τεχνικά την άδεια να αγοράσουν ένα μπουκάλι νερό σε ένα κρατικό κατάστημα. Πώς, ένας Λευκός Οίκος που ανησυχεί τόσο πολύ για τους περιττούς κανονισμούς σκοπεύει να επιβάλει αυτόν τον κανόνα, είναι άξιο απορίας.

Τέλος, η κίνηση του Trump μπορεί να αποθερμάνει την πιθανότητα αμερικανικών επενδύσεων στις λίγες περιοχές της οικονομίας της Κούβας, όπου η κυβέρνηση Ομπάμα είχε καταφέρει αρκετές τρύπες στο εμπάργκο, επιτρέποντας στις αμερικανικές εταιρείες να διερευνήσουν ευκαιρίες -στην γεωργία, τις υποδομές και την τεχνολογία. Είναι αλήθεια ότι οι συμφωνίες που έγιναν μέχρι τώρα έχουν περιοριστεί σε συμφωνίες ασύρματης περιαγωγής και σε ορισμένα άλλα πιλοτικά έργα. Το αν οι συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις με εταιρείες όπως η Google και η General Electric μπορούν να συνεχιστούν, εξαρτάται από τους νέους κανονισμούς που εισάγουν τα Υπουργεία Οικονομικών και Εμπορίου αποκρινόμενα στην εντολή του προέδρου. Με τον Trump να δεσμεύεται τώρα να πολεμήσει οποιαδήποτε άρση του ευρύτερου εμπάργκο μέχρι η Κούβα να μετατρέψει το πολιτικό της σύστημα σε πολυκομματική δημοκρατία, δεν είναι σαφές εάν οι κουβανικές οντότητες θα είναι ακόμα πρόθυμες να παίξουν μπάλα.

Αλλά οι μεγαλύτεροι χαμένοι σε όλα αυτά είναι οι απλοί Κουβανοί, όχι οι ξεβολεμένοι Αμερικανοί. Ο Λευκός Οίκος ισχυρίζεται ότι τα νέα μέτρα προορίζονται να «διοχετεύσουν κεφάλαια προς τον κουβανέζικο λαό» [8] και να απομακρυνθούν από την κυβέρνηση της Κούβας και συγκεκριμένα από τον στρατό της. (Ανεξάρτητα από το ότι η διοίκηση φαίνεται απόλυτα πρόθυμη να εμπορεύεται με καταπιεστικά στρατεύματα αλλού). Στην πραγματικότητα, το αποτέλεσμα -ειδικά αυτό των νέων ταξιδιωτικών περιορισμών- θα είναι ακριβώς το αντίθετο. Με το να απαγορεύει τα μεμονωμένα ταξίδια ατόμων, πολύ λιγότεροι υπήκοοι των ΗΠΑ είναι πιθανό να επισκεφθούν το νησί και να στηρίξουν ιδιωτικά καταλύματα, εστιατόρια και άλλες μικρές επιχειρήσεις των Κουβανών. Αντ’ αυτού, η νέα πολιτική θα αναγκάσει τους ταξιδιώτες [9] σε μια πιο περιορισμένη αγορά οργανωμένων περιηγήσεων, οι οποίες θα εξακολουθήσουν να επιτρέπονται, αλλά διεξάγονται από οργανισμούς των ΗΠΑ σε συνεργασία με υποστηριζόμενα από το κράτος κουβανέζικα τουριστικά πρακτορεία. Υπάρχει κάποια αβεβαιότητα ως προς το αν ένας μεγάλος αριθμός Αμερικανών θα εξακολουθήσει να ταξιδεύει ανεξάρτητα, κάτω από μια άλλη νεφελώδη αλλά προηγουμένως ελάχιστα χρησιμοποιούμενη νομική κατηγορία: «Υποστήριξη στον κουβανέζικο λαό». Αν ναι, αυτό θα μπορούσε να απαλείψει την επίδραση του πισωγυρίσματος του Trump σχετικά με τους ιδιωτικούς επιχειρηματίες της Κούβας και τους υπαλλήλους τους. Ωστόσο, η απειλή του Λευκού Οίκου ότι θα ελέγχει τα δρομολόγια, είναι πιθανότατα αρκετή για να τρομάξει πολλούς.

Πιο γενικά για τους Κουβανούς, η επιστροφή στις τεταμένες και εχθρικές διμερείς σχέσεις φέρνει ένα τέλος σε μια εποχή επιφυλακτικής ελπίδας για μια καλύτερη ζωή στο νησί. Φυσικά, οι προσδοκίες για τα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα της κανονικοποίησης ήταν υπερβολικά αισιόδοξες. Η υπόθεση, στις Ηνωμένες Πολιτείες και για κάποιους στην Κούβα, ότι τα αμερικανικά επενδυτικά δολάρια θα εισέρχονταν αμέσως ή θα σιγούρευαν τις περαιτέρω οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις της Κούβας, αποδείχθηκαν άστοχες. Καθ’ όλη την θητεία του Ομπάμα, οι κουβανικές Αρχές παρέμειναν επιφυλακτικές όσον αφορά την διαμόρφωση της διπλωματικής και οικονομικής δέσμευσης του Λευκού Οίκου ως έναν τρόπο για να «ανοίξει» η κουβανική κοινωνία. Η επέκταση των εμπορικών δεσμών, εκτός από τον τουριστικό τομέα, παρέμεινε αρκετά αργή. Ωστόσο, παρ’ όλους τους περιορισμούς της, η κανονικοποίηση έστρεψε πολλούς στο νησί προς ένα καλύτερο μέλλον σε μακροπρόθεσμη βάση. Οι καταναλωτές των ΗΠΑ τόνωσαν σημαντικά την ανάπτυξη του τομέα μικρών επιχειρήσεων του νησιού. Και τα ανοιχτά κανάλια επικοινωνίας έφεραν μια σειρά από χαρές -μια συναυλία των Rolling Stones, διακομιστές της Google, την Airbnb και ένα γύρισμα για την αμερικανική ταινία Fast and Furious 8.

Ο Trump, από την άλλη πλευρά, έδειξε την συνήθη προτίμηση του για απότομη θεατρικότητα αντί της ουσίας στην ανακοίνωσή του την περασμένη εβδομάδα. Από την κονσερβαρισμένη καταγγελία του κομμουνισμού ως «διεφθαρμένη ιδεολογία», μέχρι την ανειλικρινή ανησυχία του για τα ανθρώπινα δικαιώματα -να μην πούμε τίποτα για την απογοητευτική του εκφώνηση της «Μικρής Αβάνας» με μια χονδροειδή καρικατούρα της κουβανέζικης προφοράς- οι απόψεις και οι τρόποι του αποξένωσαν [10] πολλούς Κουβανούς στο νησί που έχουν ρεφορμιστικές τάσεις.

Ίσως η πιο θλιβερή πραγματικότητα των ημίμετρων του Trump είναι ότι δεν αφορούν καθόλου την Κούβα. Όλες οι υπηρεσίες του εκτελεστικού κλάδου είχαν συμβουλεύσει [11] τον πρόεδρο να συνεχίσει την προσέγγιση του Ομπάμα. Πιθανόν κατέληξαν, όπως και η ομάδα του Ομπάμα, ότι μια πολιτική επέκτασης των οικονομικών, διπλωματικών και πολιτιστικών δεσμών εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των ΗΠΑ με πολλούς τρόπους. Παρ’ όλα αυτά, με το να ακολουθούν τις ιδιοτροπίες του Trump [11] και σύμφωνα με τις φήμες ανταλλάσσοντας χάρες [12], ο Κουβανο-Αμερικανός γερουσιαστής Marco Rubio της Φλόριντα και ο βουλευτής Mario Díaz-Balart, που ήταν ενάντια στην ύφεση [των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών], πήραν αυτό που ήθελαν. Ο Ρούμπιο, ένας από τους αρχιτέκτονες των νέων κανονισμών του Trump για την Κούβα, μέχρι που ανάρτησε μια εικόνα του ίδιου και του Díaz-Balart στο Tweeter να εργάζονται σε μια αίθουσα [13] και μια λεζάντα-λογοπαίγνιο που έλεγε «σφυρηλατώντας τη νέα πολιτική της Κούβας» (hammer[ing] out the new Cuba policy).

Η κίνηση του Trump για την Κούβα έρχεται σε μια ευαίσθητη στιγμή [14] για το νησί. Ο πρόεδρος Raúl Castro έχει προγραμματιστεί να συνταξιοδοτηθεί τον Φεβρουάριο του 2018, αλλά δεν έχει ακόμη εκπληρώσει την δέσμευσή του να θέσει την οικονομία της Κούβας σε μια πιο αειφόρο, αν και πάντα σοσιαλιστική, πορεία. Οι μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησε πριν από οκτώ χρόνια για να μειώσει αργά το μέγεθος του παραφουσκωμένου κουβανέζικου κράτους, για να προσελκύσει ξένες επενδύσεις και για να επιτρέψει περισσότερες μορφές ιδιωτικής οικονομικής δραστηριότητας, έχουν αποδώσει απογοητευτικά αποτελέσματα. Η οικονομία της Κούβας ουσιαστικά συρρικνώθηκε πέρυσι, παρά την άνευ προηγουμένου ανάπτυξη του τουρισμού, κάτι που οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στην μείωση των παραδόσεων πετρελαίου από την μαστιζόμενη από την κρίση σύμμαχό της, την Βενεζουέλα. Ως αντίδραση σε αυτές τις δυσκολίες, τα αιτήματα των κεντρώων ακτιβιστών [15] για μεγαλύτερο λόγο στις μελλοντικές οικονομικές αποφάσεις και στην επόμενη μετάβαση της ηγεσίας αυξάνονται

Ίσως επειδή η έκταση των μέτρων του προέδρου δεν είναι τόσο κακή όσο κάποιοι προέβλεπαν, η ανακοίνωση του Trump δημιούργησε μια προκλητική αλλά αρκετά σιωπηλή ανταπόκριση [16] από την κυβέρνηση της Κούβας. Αλλά για την εσωτερική πολιτική της Κούβας, η επιστροφή των ΗΠΑ στην εχθρότητα, αν και σε μεγάλο βαθμό ρητορική, παίζει καλά για τους υπερασπιστές του status quo. Όντες ήδη σε επιφυλακή μετά τον θάνατο του πρώην ηγέτη Φιντέλ Κάστρο τον περασμένο Νοέμβριο, οι ηγέτες της Κούβας θα παραμείνουν σε επαγρύπνηση απέναντι σε οποιεσδήποτε προσπάθειες από το εξωτερικό να ταράξουν τα νερά.

Εν τω μεταξύ, τα τμήματα της κουβανικής πολιτικής του Ομπάμα που ίσως να ελπίζει να διασώσει η ομάδα εθνικής ασφάλειας του Trump -όπως οι διμερείς συνομιλίες για τις ενέργειες κατά των ναρκωτικών, για τη μετανάστευση και την αντιτρομοκρατία- θα μπορούσαν να υποφέρουν. Οι Κουβανοί, με την σειρά τους, είναι και πάλι κολλημένοι περιμένοντας τον μακρύ Ψυχρό Πόλεμό τους να τελειώσει οριστικά. Εάν μετά από 50 χρόνια απομόνωσης της Κούβας μια μικρή ομάδα αντιτιθέμενων έδωσε στις πολιτικές του Ομπάμα μόνο τρία χρόνια για να «δουλέψει», η μεσοβέζικη προσέγγιση του Trump θα διαρκέσει ένα παρόμοιο διάστημα.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/cuba/2017-06-19/trumps-rollback-...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.newsweek.com/2016/10/14/donald-trump-cuban-embargo-castro-vio...
[2] http://www.cnn.com/2015/09/08/politics/donald-trump-cuba-diplomatic-open...
[3] https://cri.fiu.edu/research/cuba-poll/2016-cuba-poll.pdf
[4] https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2017/06/16/remarks-president...
[5] http://www.elnuevoherald.com/noticias/mundo/america-latina/cuba-es/artic...
[6] https://www.bloomberg.com/news/features/2015-09-30/want-to-invest-in-cub...
[7] http://www.bbc.com/news/business-35854979
[8] https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2017/06/16/national-security...
[9] https://www.washingtonpost.com/world/trumps-cuba-policy-tries-to-redefin...
[10] https://espaciodeelaine.wordpress.com/2017/06/16/donald-trump-acaso-cono...
[11] http://www.miamiherald.com/news/politics-government/article156337719.html
[12] http://www.miamiherald.com/news/local/news-columns-blogs/fabiola-santiag...
[13] https://twitter.com/marcorubio/status/875723839593951233
[14] http://dx.doi.org/10.1080/10714839.2017.1331828
[15] https://cubaposible.com/ante-injerencismo-trump-cuba/
[16] http://www.granma.cu/cuba/2017-06-16/declaracion-del-gobierno-revolucion...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition