Η ενεργειακή διπλωματία της Ρωσίας στην Μέση Ανατολή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ενεργειακή διπλωματία της Ρωσίας στην Μέση Ανατολή

Πώς το Κρεμλίνο ενίσχυσε την θέση του στην περιοχή
Περίληψη: 

Η Ρωσία δεν συμμαχεί μόνο με την Σαουδική Αραβία. Οι προσπάθειες της Μόσχας να εξαπλωθεί σε όλη την Μέση Ανατολή μπορούν να φανούν στις εταιρικές συμφωνίες που έχουν υπογραφεί τα τελευταία δύο χρόνια σε πολλές χώρες της περιοχής.

Ο JAMES HENDERSON είναι Διευθυντής του Προγράμματος Φυσικού Αερίου στο Ινστιτούτο Ενεργειακών Μελετών της Οξφόρδης.
Ο AHMED MEHDI είναι σύμβουλος χρηματοδότησης και ενεργειακών αγορών. Ήταν πρώην ανώτερος συνεργάτης της συμβουλευτικής ομάδας συμφωνιών της PricewaterhouseCoopers στο Λονδίνο.

Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισαν τον Μάρτιο του 2014 να επιβάλουν κυρώσεις κατά της Ρωσίας μετά την κρίση στην Ουκρανία, προσπάθησαν να στοχεύσουν σε μια κεντρική εξάρτηση της ρωσικής γεωπολιτικής επιρροής: Στον τομέα της ενέργειας. Μέρος του κτυπήματος των κυρώσεων προήλθε με το να γίνουν πιο περίπλοκες οι ρωσικές συμφωνίες χρηματοδότησης ενεργειακών έργων και με το να αυξηθούν τα επίπεδα ρίσκου που συνδέονται με το ρωσικό χρέος. Σε απάντηση, το Κρεμλίνο επιχείρησε να δημιουργήσει νέα κανάλια ενεργειακής χρηματοδότησης και εξαγωγικές αγορές. Η πρώτη της τάση ήταν να στραφεί στους ταχύτατα αναπτυσσόμενους καταναλωτές ενέργειας στην Ασία, με ιδιαίτερη έμφαση στην Κίνα. Εκτός από την διαπραγμάτευση της συμφωνίας του Μαΐου 2014 της ρωσικής εταιρείας Gazprom για την προμήθεια έως 38 δισ. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου στην China National Petroleum Corporation για 30 χρόνια, η Κίνα έγινε πηγή δανείων για έργα πετρελαίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) που στοχεύουν στην αγορά της.

21062017-1.jpg

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, καλωσορίζει τον αναπληρωτή διάδοχο και υπουργό Εθνικής Αμύνης της Σαουδικής Αραβίας, Mohammed bin Salman, σε συνάντηση στο Κρεμλίνο, τον Μάιο του 2017. PAVEL GOLOVKIN / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------

Ωστόσο, η πρόοδος της ανατολικής στρατηγικής αερίου της Ρωσίας έκτοτε ήταν αργή, κυρίως λόγω της επιβράδυνσης της ανάπτυξης της Κίνας και της ικανότητάς της να εκμεταλλευτεί την ισχυρή διαπραγματευτική θέση της σε σχέση με την Ρωσία, της οποίας οι μονάδες υδρογονανθράκων στην ανατολή είναι παραμελημένες λόγω της έλλειψης διαθέσιμων αγορών. Ως αποτέλεσμα, το Κρεμλίνο έστρεψε την στρατηγική της εξωτερικής πολιτικής του σε μια παλαιά σοβιετική πηγή γεωπολιτικής επιρροής -την Μέση Ανατολή. Η απόφαση των Ηνωμένων Πολιτειών να εγκαταλείψουν τον ρόλο τους ως επικεφαλής περιφερειακός εγγυητής κατά την διάρκεια της δεύτερης προεδρικής θητείας του Μπαράκ Ομπάμα, όπως αποδεικνύεται από μια σειρά αντιστροφών στην Συρία και την απόφαση να υποστηριχθεί έμμεσα μια περιφερειακή εξισορρόπηση ισχύος μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν μετά την άρση των πυρηνικών κυρώσεων το 2016, επέτρεψε στο Κρεμλίνο να διεκδικήσει συμμετοχή στα καυτά σημεία σύγκρουσης στην Μέση Ανατολή, καθώς και να εισαγάγει τον ενεργειακό της τομέα στην καρδιά των αγορών πετρελαίου και φυσικού αερίου της περιοχής.

ΕΝΑ ΚΥΜΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ

Η ανατροπή της συμφωνίας του Μαΐου του 2017 μεταξύ των χωρών του ΟΠΕΚ και των χωρών εκτός ΟΠΕΚ για τον περιορισμό της παραγωγής σε μια προσπάθεια ενίσχυσης των τιμών του πετρελαίου οδήγησε την Ρωσία, ως τον μεγαλύτερο παραγωγό εκτός ΟΠΕΚ, να έρθει κοντά με την Σαουδική Αραβία ως τον κυρίαρχο εξαγωγέα πετρελαίου του ΟΠΕΚ. Και οι δύο χώρες χρειάζονται η τιμή του πετρελαίου να ξεπεράσει τα 50 δολάρια το βαρέλι, με την Ρωσία να επιθυμεί να υποστηρίξει τον προϋπολογισμό της πριν από τις προεδρικές εκλογές του Μαρτίου του 2018 και την Σαουδική Αραβία [να θέλει] απελπισμένα να χρηματοδοτήσει έναν δαπανηρό πόλεμο στην Υεμένη, να διατηρήσει τις κοινωνικές πρόνοιες για να αποφύγει εσωτερική αναταραχή και να υποστηρίξει την προγραμματισμένη αρχική δημόσια προσφορά της σημαντικότερης εταιρείας της, της Saudi Aramco. (Πράγματι, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Saudi Aramco στην υπέρβαση των εμποδίων γύρω από την μερική ιδιωτικοποίησή της θα μπορούσαν να αποτελέσουν βασικό μελλοντικό στόχο για τις εταιρείες της Ρωσίας).

Οι δύο μεγαλύτεροι εξαγωγείς πετρελαίου παγκοσμίως έχουν έρθει ιδιαίτερα κοντά από τον Νοέμβριο του 2016, όταν η Ρωσία αποφάσισε να μειώσει την παραγωγή κατά 300.000 βαρέλια ημερησίως -ουσιαστικά το ήμισυ της συνολικής μείωσης της προσφοράς από τον ΟΠΕΚ. Η Σαουδική Αραβία δήλωσε την επιθυμία της να θεσμοποιήσει την σχέση της Ρωσίας με τον ΟΠΕΚ. Τον Ιούνιο του 2017, ο διάδοχος πρίγκηπας Mohammed bin Salman, και ο υπουργός Ενέργειας, Khalid al-Falih, πραγματοποίησαν επίσημη επίσκεψη στην Αγία Πετρούπολη. Οι συναντήσεις τους με τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, και τον υπουργό Ενέργειας, Αλεξάντερ Νόβακ, είχαν πολλά αμοιβαία συγχαρητήρια για την επιτυχημένη κοινή στρατηγική τους στην πετρελαϊκή αγορά καθώς και συνομιλίες για διμερή συνεργασία και κοινά έργα σε όλο το εύρος της βιομηχανίας πετρελαίου.

Ωστόσο, η Ρωσία δεν συμμαχεί μόνο με την Σαουδική Αραβία. Οι προσπάθειες της Μόσχας να εξαπλωθεί σε όλη την Μέση Ανατολή μπορούν να φανούν στις εταιρικές συμφωνίες που έχουν υπογραφεί τα τελευταία δύο χρόνια σε πολλές χώρες. Η ρωσική εταιρεία Lukoil, για παράδειγμα, εκμεταλλεύτηκε την παραγωγή πετρελαίου στο κοίτασμα West Qurna στο Ιράκ από το 2009, αλλά βρίσκεται σε διαπραγμάτευση για να επεκτείνει την παραγωγή της και να ξεκινήσει παραγωγή στο νεοανακαλυφθέν κοίτασμα Eridu. Και ο διευθύνων σύμβουλος της Lukoil, Vagit Alekperov, συναντήθηκε πρόσφατα με τον υπουργό Πετρελαίου του Ιράν, Bijan Zangeneh, για να συζητήσει τις επενδύσεις σε δύο χερσαία κοιτάσματα. Η Gazprom Neft, η θυγατρική εταιρεία του Ομίλου Gazprom, απέκτησε τρία «οικόπεδα» εξερεύνησης που της επιτρέπουν να κάνει γεωτρήσεις για υδρογονάνθρακες στο Κουρδιστάν ενώ παράλληλα λειτουργεί το κοίτασμα Badra στο νότιο Ιράκ. Η Rosneft, μια άλλη ρωσική πετρελαϊκή εταιρεία, έχει υπογράψει συμφωνίες συνεργασίας στο Κουρδιστάν και την Λιβύη και έχει αγοράσει ποσοστό 30% στον γιγαντιαίο αγωγό φυσικού αερίου Zohr της Αιγύπτου. Η νέα θυγατρική της, η Bashneft, ξεκίνησε γεωτρήσεις στο «οικόπεδο» 12 στο Ιράκ. Επιπλέον, τέσσερις ρωσικές εταιρείες πετρελαίου έχουν αρχίσει διαπραγματεύσεις για ευκαιρίες στην Συρία, μια επιχείρηση που καθοδηγείται τόσο από την πολιτική όσο και από το εμπορικό ενδιαφέρον -αν και η πιθανότητα εξεύρεσης μεγάλων πετρελαϊκών κοιτασμάτων είναι σχετικά χαμηλή, οι επενδύσεις έχουν ξεκάθαρη συμβολική σημασία.