Η Κροατία, η Ρωσία και βαλκανικό Μεγάλο Παιχνίδι | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Κροατία, η Ρωσία και βαλκανικό Μεγάλο Παιχνίδι

Γιατί η Δύση χρειάζεται το Ζάγκρεμπ

Πιο σημαντικό, όμως, από την υπέρ της ενότητας της ΕΕ επιρροή της, είναι ο ρόλος μιας πολιτικά μετριοπαθούς Κροατίας στην σταθεροποίηση των Βαλκανίων. Η υποχώρηση της δημοκρατίας σε άλλες πρώην γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες, όπως η Σερβία και η πΓΔΜ [12], κατέστησε την περιοχή ευάλωτη στην ρωσική παρέμβαση. Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, αξιοποίησε πλήρως τις εθνικές αποκλίσεις και τις κοινωνικοοικονομικές αδυναμίες για να αναζωογονήσει την παραδοσιακή βαλκανική σφαίρα επιρροής της χώρας του. Ο πρωταρχικός στόχος του Κρεμλίνου στην περιοχή είναι να κρατήσει τα βαλκανικά κράτη έξω από τα Δυτικά θεσμικά όργανα, δηλαδή το ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Ο δευτερεύων στόχος του είναι να ελέγξει τις πηγές ενέργειας της περιοχής προκειμένου να καταστήσει τις Βαλκανικές χώρες εντελώς εξαρτημένες από την Ρωσία.

Τα Βαλκάνια είναι ιδιαίτερα σημαντικά δεδομένης της προσπάθειας της Ανατολικής Ευρώπης να επιτύχει περισσότερη ενεργειακή ανεξαρτησία. Καθώς η Πολωνία και η Ουκρανία οικοδομούν το δικό τους περιφερειακό κόμβο φυσικού αερίου [13], ο Πούτιν απαντά με έναν αγωγό φυσικού αερίου μέσω του εδάφους των πρώην γιουγκοσλαβικών δημοκρατιών. Το 2016, η Ρωσία ολοκλήρωσε ένα τμήμα αγωγού 75 εκατομμυρίων δολαρίων στην πΓΔΜ, καλύπτοντας όλο το κόστος. Και στην Βοσνία, η Ρωσία σχεδιάζει να παρακάμψει την κεντρική κυβέρνηση και να κατασκευάσει έναν αγωγό φυσικού αερίου στην αυτόνομη, σερβικής πλειοψηφίας, Δημοκρατία Σέρπσκα [14].

Ο Πούτιν χρησιμοποιεί την τακτική διαίρει και βασίλευε για να επιτύχει τους στόχους του. Στην πΓΔΜ και το Μαυροβούνιο, η Ρωσία έχει τροφοδοτήσει την εθνική βία, οδηγώντας και τις δύο χώρες στο χείλος του εμφυλίου πολέμου. Τον Ιούνιο, ο Guardian ανέφερε ότι Ρώσοι πράκτορες «έχουν συμμετάσχει σε μια σχεδόν δεκαετή προσπάθεια [15] να διαδώσουν προπαγάνδα και να προκαλέσουν διαμάχες στην πΓΔΜ», εν μέρει στηρίζοντας μαφιόζικου στυλ πολιτικές και ενθαρρύνοντας την βία που υποστηρίζεται από την κυβέρνηση κατά αλβανικής μειονότητας της χώρας. Επίσης στο Μαυροβούνιο, οι διαιρέσεις μεταξύ Μαυροβουνίων και Σέρβων έκαναν την χώρα ευάλωτη στην ρωσική παρέμβαση. Τον Οκτώβριο του 2016, δύο Ρώσοι πράκτορες [16] υποτίθεται ότι προσπάθησαν να δολοφονήσουν τον πρόεδρο του Μαυροβουνίου, Μίλο Ντζουκάνοβιτς, στο πλαίσιο μιας απόπειρας πραξικοπήματος, το οποίο θα έδινε την εξουσία στην φιλορωσική, εθνικιστική σερβική αντιπολίτευση και θα εμπόδιζε το Μαυροβούνιο να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ [17]. Ο Ντζουκάνοβιτς επέζησε και το Μαυροβούνιο έγινε μέλος του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο, αλλά η χώρα παραμένει διασπασμένη. Οι συζητήσεις σχετικά με τον ρόλο της Ρωσίας στην απόπειρα πραξικοπήματος έχουν μόνο βαθύνει την δημόσια δυσπιστία ως προς τους θεσμούς του Μαυροβουνίου και διεύρυναν περαιτέρω τον διχασμό στην χώρα κατά μήκος των εθνοτικών γραμμών. Και στην Βοσνία, η οικονομική στήριξη του Πούτιν στην Δημοκρατία Σέρπσκα ενθάρρυνε τον πρόεδρό της, Μίλοραντ Ντόντικ, να πιέσει για απόσχιση. Αυτό θα έθετε ένα επικίνδυνο προηγούμενο για την επαναχάραξη του χάρτη της νοτιοανατολικής Ευρώπης, ενώ θα αναβίωσε τις βαλκανικές συγκρούσεις της δεκαετίας του 1990.

26072017-3.jpg

Το όρος Medvednica, πάνω από την κροατική πρωτεύουσα Zagreb, τον Δεκέμβριο του 2009. NIKOLA SOLIC / REUTERS
--------------------------------------------------------------------------

ΚΡΑΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΟΧΥΡΟ

Η Κροατία, με την οικονομική και πολιτιστική της βαρύτητα, είναι τώρα ηγέτης στη νοτιοανατολική Ευρώπη και η πολιτική της έχει μεγάλο αντίκτυπο στην περιφερειακή δυναμική. Η στάση του Ζάγκρεμπ έχει ιδιαίτερη σημασία για την γειτονική Βοσνία, όπου, ως αντίδραση στα αιτήματα των Σερβοβόσνιων, οι Βόσνιοι Κροάτες ζητούν την δική τους αυτόνομη οντότητα [18]. Παρ' όλο που οι Κροάτες της Βοσνίας κοιτούν για υποστήριξη από το Ζάγκρεμπ, η σημερινή κυβέρνηση του Plenkovic δεν την παρέχει [9]. Με την σειρά της, η κροατική πολιτική της μη παρέμβασης διατηρεί την Σερβία σε απόσταση. Αν όμως η πολιτική της χώρας γίνει και πάλι πολωμένη, οι σκληροί συντηρητικοί θα μπορούσαν να αναβιώσουν την υποστήριξη της Κροατίας προς τους Βόσνιους Κροάτες -οι οποίοι μπορούν να ψηφίσουν νόμιμα στις εκλογές της Κροατίας και τείνουν να στηρίζουν τους εθνικιστές.

Έτσι, επίσης, είναι η νέα αντιρωσική εξωτερική πολιτική του Ζάγκρεμπ που ωθεί την περιοχή μακριά από το Κρεμλίνο. Νωρίτερα φέτος, η Κροατία δημιούργησε την τριμερή πρωτοβουλία της Αδριατικής [19] μαζί με την Αλβανία και το Μαυροβούνιο -μια περιφερειακή ένωση με στόχο την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των τριών χωρών. Μιλώντας κατά την διάσκεψη του Atlantic Council [20] στην Ουάσινγκτον, την περασμένη άνοιξη, οι υπουργοί Εξωτερικών των τριών χωρών δήλωσαν ότι οι κορυφαίες προτεραιότητές τους είναι η ασφάλεια στην περιοχή και η πρόληψη των ρωσικών παρεμβάσεων, καθώς και η βοήθεια προς την Αλβανία και το Μαυροβούνιο για την ένταξή τους στην ΕΕ.

Όσον αφορά το ευρύτερο παγκόσμιο παιχνίδι της Ρωσίας, η Κροατία έχει υιοθετήσει ακόμη πιο αποφασιστική στάση. Το 2016, η κυβέρνηση διοργάνωσε ομάδα εργασίας με την Ουκρανία [21] για να μοιραστεί την εμπειρία της με την Κράινα -μια βραχύβια αποσχιστική δημοκρατία της Σερβικής Κροατίας που δημιουργήθηκε στην δεκαετία του 1990- προκειμένου να βοηθήσει την Ουκρανία να επανεντάξει τελικά την Κριμαία, το Ντόνετσκ και το Λουάνσκ. Επιπλέον, η Κροατία έχει ξεκινήσει συζητήσεις με την Ουκρανία σχετικά με έναν πιθανό αγωγό φυσικού αερίου που να συνδέει την Κροατία, την Ουγγαρία και την Ουκρανία.