Η διεθνής ενεργειακή στρατηγική στην Μέση Ανατολή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η διεθνής ενεργειακή στρατηγική στην Μέση Ανατολή

Η μελλοντική της σημασία για την Ελλάδα

Πηγή: el.wikipedia.org/wiki/Συνθήκη_των_Σεβρών.
-------------------------------------------------------------------------------------

Επιπρόσθετα, οι Άγγλοι, μετά το τέλος του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου, παρά την καθεστωτική αλλαγή και στην Ρωσία, πρόκριναν, αφού είχαν πλέον εξασφαλίσει την πετρελαιοφόρο Μοσούλη από Οθωμανούς και Γάλλους [8], να παραδώσουν την Ανατολική Θράκη στο Μουσταφά Κεμάλ Πασά και να τον ενδυναμώσουν έναντι των Ρώσων, ώστε η κυριαρχία των Στενών να μην καταλήξει στη Μόσχα, αδιαφορώντας πλήρως για τους συμμάχους τους Έλληνες οι οποίοι είχαν πληρώσει βαρείς φόρους αίματος και ξεριζωμού για να ικανοποιηθούν οι βρετανικές πετρελαϊκές επιδιώξεις [9]. Σύμφωνα με το σκεπτικό και τις στοχεύσεις των Βρετανών, τα οποία θεωρούμε ότι γίνονται πλέον στις μέρες μας πλήρως κατανοητά, δεν υπήρχε περίπτωση αντικατάστασης αυτού του σπουδαίου αντιρωσικού φράγματος από ορθόδοξους λαούς, (Έλληνες, Αρμένιους), ούτε ο κατακερματισμός της περιοχής όπως προέβλεπε η Συνθήκη των Σεβρών [10], αφήνοντας πρόσφορο έδαφος μελλοντικά στην επίτευξη των ρωσικών αντικειμενικών σκοπών. Δυστυχώς δεν έγιναν αντιληπτά από πολλές ηγεσίες αυτά τα δολερά σχέδια, τα οποία είχαν ως αφετηρία και σκοπό την απόκτηση ενεργειακών πηγών –(Παγκόσμιος Γεωενεργειακός Ανταγωνισμός) [11].

Επιπλέον, η Γηραιά Αλβιών, με τον ύπουλο σχεδιασμό της, στόχευε στην υφαρπαγή των πετρελαίων της Μοσούλης και γενικότερα της Μεσοποταμίας καθώς και στην συγκρότηση ενός τουρκικού (κοσμικού μεν, πλην όμως μουσουλμανικού) κράτους, διαδόχου της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ως ικανού φράγματος απέναντι στην ρωσική επεκτασιμότητα [12].

Οι Άραβες αναζητώντας την απελευθέρωσή τους από την τυραννία των Νεότουρκων, κατέληξαν να υποστούν τη λεγόμενη «κατάρα του πετρελαίου» και περιήλθαν, θέλοντας και μη, στον γαλλο-βρετανικό δεσποτισμό. Οι Βρετανοί αγνόησαν τις δεσμεύσεις τους και προς το αραβικό έθνος και ξεγελώντας και τους συμμάχους τους Γάλλους πέτυχαν τον διακανονισμό του Σαν Ρέμο για τα τότε γνωστά κοιτάσματα αργού της περιοχής [13]. Η προαναφερόμενη ρύθμιση μεταξύ Βρετανίας και Γαλλίας [14], απέκλειε τις ΗΠΑ και τις πετρελαϊκές επιχειρήσεις τους από τις ενεργειακές πηγές της περιοχής.

Πριν από το τέλος του 1920, με προτροπή των εταιρειών ο αμερικανικός Τύπος κατήγγειλε την αγγλο-γαλλική συμφωνία ως «ντεμοντέ ιμπεριαλισμό». Στην Ουάσιγκτον έκαναν αναφορά σε κυρώσεις και άλλα μέτρα εναντίον των «αχάριστων» συμμάχων. Οι σχέσεις Ουάσιγκτον και Λονδίνου ψυχράνθηκαν και ένας νεαρός νομικός σύμβουλος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ (Allen Dulles) συνέταξε υπόμνημα επιμένοντας ότι η σύμβαση παραχώρησης εδαφών στην Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου από την διαμελισμένη Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν πλέον νομικά άκυρη και δεν θα έπρεπε να αναγνωρίζεται από τις ΗΠΑ[15]. Ωστόσο, σύντομα το Λονδίνο υπέκυψε στις διατλαντικές πιέσεις και επεσήμανε ότι ήταν έτοιμο για μια συμφωνία που θα έδινε στις ΗΠΑ ένα «δίκαιο» μερίδιο, καθόσον οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτελούσαν έναν ισχυρό παράγοντα που δεν θα μπορούσε να αγνοηθεί.

Οι διαμάχες για το πετρέλαιο τερματίστηκαν στην Μέση Ανατολή με την κατανομή του 1928. Δημιουργήθηκε πετρελαϊκή εταιρεία με την συμμετοχή Βρετανών, Γάλλων, Ολλανδών και Αμερικανών και του επιχειρηματία Γκιουλμπενκιάν ως εξής: Anglo-Persian Oil Company, Royal Dutch Shell, Compagnie Française des Pétroles (Total), Near East Development Corporation, (ένωση πέντε αμερικανικών εταιρειών) από 23,75% και ο Calouste Gulbenkian με 5%. Η σχετική συμφωνία περιελάμβανε και την ρήτρα της «Ερυθράς Γραμμής» [16]. Είχαν χαράξει στον χάρτη μια κόκκινη γραμμή στην οποία κανένας από τους συμβαλλομένους δεν είχε δικαίωμα να επιτύχει αποκλειστικές παραχωρήσεις για έρευνες και εκμετάλλευση πετρελαίου. Στην απαγορευμένη ζώνη περιλαμβανόταν όλη η Αραβική Χερσόνησος, εκτός από το Κουβέιτ και ολόκληρη η Μικρά Ασία και η Κύπρος. Η συμφωνία τηρήθηκε έως τον Β΄ ΠΠ.

28072017-4.jpg

Πηγή του χάρτη: Washington, U. S. Govt. Γραφείο Εκτυπώσεων, 1952, σ. 66.
------------------------------------------------------------------------

Στο πλαίσιο του σκεπτικού της συμφωνίας της Ερυθράς Γραμμής, η κυβέρνηση των ΗΠΑ, αρχικά στήριξε την δημιουργία της μεγάλης Αρμενίας, στην οποία θα ενσωματώνονταν η πετρελαιοφόρα περιοχή του Βατούμ και Μπακού (Batumi & Baku), όπως, επίσης, υποστήριξε την ίδρυση ενός κουρδικού κράτους, με σκοπό την ενσωμάτωση σε αυτό της πετρελαϊκής περιοχής της Μοσούλης (Mosul) και του Κιρκούκ (Kirkuk).

Επιπρόσθετα, η Τουρκική Εθνοσυνέλευση επικύρωσε τις τεράστιες εκχωρήσεις του Αμερικανού ναυάρχου Κόλμπι Τσέστερ (Colby Chester) [18]. Έτσι, η εκχώρηση αρκετών τουρκικών περιοχών σε αμερικανικά συμφέροντα για 99 έτη, η κατασκευή δυο λιμένων και σιδηροδρομικών γραμμών έκτασης 3.600 χλμ., δικαιώματα επί των ορυχείων σε απόσταση 20 χλμ. εκατέρωθεν της γραμμής, συμβόλαια για την ανοικοδόμηση μεταξύ 200 και 300 εκατ. δολ. καθώς και η εκμετάλλευση και άλλων ορυχείων και πηγών φυσικού πλούτου αξίας 10 δισ. δολαρίων, ήταν τα κύρια προνόμια των Αμερικανών από τις συνέπειες του τέλους του ανατολικού ζητήματος [19].

Στο πλαίσιο των διεθνών συνθηκών που επικρατούσαν μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκτός των Βρετανών, κερδισμένοι στην ευρύτερη περιοχή ήταν και οι Εβραίοι, στους οποίους για πρώτη φορά επίσημα με την Διακήρυξη Μπάλφουρ (Balfour Declaration) [20], όπως θα μείνει στην ιστορία, δίδεται η υπόσχεση για την εγκαθίδρυση μιας «εβραϊκής πατρίδας» στην Παλαιστίνη, με σεβασμό όμως στα δικαιώματα των λαών που ζούσαν ήδη στην περιοχή [21].