Η ενθαρρυντική ανάπτυξης της Κεντρικής Ασίας

Κάτι κινείται στην τεράστια έκταση που περιλαμβάνει τον Καύκασο [1] και την Κεντρική Ασία [2], περιοχή περίπου 1,6 εκατομμυρίων τετραγωνικών μιλίων [3] και περισσότερων από 86 εκατομμυρίων ανθρώπων [4]. Σε όλη την περιοχή, η πολιτική δυναμική εστιάζει προς την βαθύτερη συνεργασία, την δέσμευση και τον συντονισμό.

Ένα αγόρι παίζει με χαρταετό στην πλατεία Χαστ Ιμάμ στην Τασκένδη, τον Μάρτιο του 2015. REUTERS
-------------------------------------------------------

Αυτή είναι μια αποφασιστικά καινούργια εξέλιξη. Πριν από μια χιλιετία, ο ευρύς χώρος που σήμερα είναι γνωστός ως Κεντρική Ασία ήταν ένας παγκόσμιος κόμβος για το εμπόριο, την επιστήμη και την καινοτομία, προτού σταματήσει σταδιακά λόγω της ανόδου ανταγωνιστικών αυτοκρατοριών και της πνευματικής στασιμότητας. Πιο πρόσφατα, η δυναμική της περιοχής έχει καταπνιγεί από δεκαετίες σοβιετικού ελέγχου και από τον μεταπολεμικό κατακερματισμό. Κατά την διάρκεια του τελευταίου τετάρτου του αιώνα, εδαφικές διαμάχες (όπως αυτή μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν σχετικά με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ), διαμάχες για τους πόρους (όπως εκείνες σχετικά με την ενέργεια της Κασπίας και την κατανομή των υδάτων της Κεντρικής Ασίας) και διάφορες άλλες διαιρέσεις έχουν κυριαρχήσει στον περιφερειακό διάλογο, διαμορφώνοντας το πώς τα τοπικά κράτη έχουν δει το ένα το άλλο, και το πώς ο εξωτερικός κόσμος έχει δει ολόκληρη την περιοχή.

Τώρα, όμως, η περιοχή παρουσιάζει νέα σημάδια ζωής. Το τελευταίο έτος, η κυβέρνηση της Γεωργίας άρχισε να εφαρμόζει ένα φιλόδοξο σχέδιο μεταρρυθμίσεων [5] που στοχεύει στην βελτίωση του επενδυτικού κλίματος της χώρας και το Καζακστάν σημείωσε σημαντικά βήματα [6] στην μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης. Η κυβέρνηση του Ιλχάμ Αλίγιεφ στο Αζερμπαϊτζάν έχει δρομολογήσει [7] ταχείες διαδικασίες για βίζα που αποσκοπούν στην τόνωση του τουρισμού και του εμπορίου, ενώ αυτή του Nursultan Nazarbayev στο Καζακστάν τις έχει καταργήσει συνολικά [8] για τουλάχιστον 45 έθνη. Εν τω μεταξύ, το Ουζμπεκιστάν δημιούργησε νέους άξονες για τις μεταφορές με τις κεντρικές πόλεις του Καζακστάν, την Αστάνα και την Αλμάτι, καθώς και με την πρωτεύουσα του Τατζικιστάν, Ντουσάνμπε. Αυτές και άλλες εξελίξεις υποδηλώνουν έναν βαθμό πολιτικής ενοποίησης και καινοτομίας που ήταν αδιανόητος ακόμη και πριν από δέκα χρόνια.

ΤΙ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΕΙ ΤΟΝ ΔΥΝΑΜΙΣΜΟ

Οι αιτίες της πρωτόγνωρης ενέργειας που είναι πλέον αισθητή γύρω από την Κεντρική Ασία και τον Καύκασο είναι πρακτικές και πολιτικές.

Πρώτος και κύριος είναι ο βαθμός εσωτερικής ανάπτυξης που έχει λάβει χώρα σε ολόκληρη την περιοχή. Ένα τέταρτο του αιώνα μετά το χωρισμό τους από την Μόσχα, πολλά απομένουν να γίνουν [9] στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνία των πολιτών και την οικοδόμηση υποδομών. Παρ' όλα αυτά, ο σταθερός σχηματισμός θεσμών, η σημαντική (αν και άνιση) οικονομική ανάπτυξη και ο απελευθερωτικός αντίκτυπος της αλλαγής των γενεών, έχουν όλα μαζί δημιουργήσει μια μεγαλύτερη βάση συνεργασίας μεταξύ των χωρών της περιοχής.

Το ίδιο, επίσης, έχει κάνει ο ανανεωμένος φόβος για την Ρωσία. Για πολλούς στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, η επιθετικότητα της ρωσικής κυβέρνησης το 2014 κατά της Ουκρανίας (και οι συνεχιζόμενες προσπάθειές της για αποσταθεροποίηση της χώρας) συνιστούν μια ανωμαλία στην ευρέως ειρηνική μετα-ψυχροπολεμική τάξη στην Ευρώπη. Ωστόσο, για τις χώρες του επονομαζόμενου μετα-σοβιετικού χώρου, η κρίση στην Ουκρανία αποτελεί μια υπενθύμιση της συνεχιζόμενης επιθυμίας του Κρεμλίνου να υπονομεύσει την ασφάλεια και την κυριαρχία των προηγούμενων κτήσεών της -και μια προειδοποιητική ιστορία για την ανάγκη διαφύλαξης της δικής τους σκληρά κερδισμένης ανεξαρτησίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο τυχοδιωκτισμός του Κρεμλίνου προκάλεσε ανανεωμένες συζητήσεις στην περιφέρεια της Ρωσίας σχετικά με την αναγκαιότητα μεγαλύτερης αλληλεπίδρασης, συνεργασίας και συντονισμού σε μια σειρά θεμάτων, και την οικοδόμηση ανεξάρτητων δομών που περιβάλλουν αυτά τα θέματα, αντί να βασίζονται απλώς σε εκείνα που έχουν θεσπιστεί μέχρι σήμερα από την Μόσχα.

Η εξελισσόμενη αλλαγή φρουράς που λαμβάνει χώρα τώρα στο Ουζμπεκιστάν κινητοποιεί επίσης μεγάλο μέρος της τρέχουσας αλλαγής. Ο θάνατος του ισχυρού ηγέτη της χώρας, Islam Karimov, τον περασμένο Σεπτέμβριο, εκκίνησε μια σημαντική επανεξέταση της πολιτικής στην Τασκένδη, με τον διάδοχο του Καρίμοφ, πρόεδρο Shavkat Mirziyoyev, να δεσμεύεται να πραγματοποιήσει ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στην κοινωνία των πολιτών της χώρας και να υπόσχεται να αναπροσανατολίσει την εξωτερική πολιτική της. Ακόμα και πριν εκλεγεί πρόεδρος τον Δεκέμβριο του 2016, ο Μιρζιγιόεφ -ο οποίος υπηρέτησε ως πρωθυπουργός υπό τον Καρίμοφ- σηματοδοτούσε [10] την ετοιμότητά του να λάβει μια διαφορετική στάση απέναντι σε περιφερειακά ζητήματα, μιλώντας στο κοινοβούλιο της χώρας για την δέσμευσή του σε μια «ανοικτή, φιλική και ρεαλιστική θέση» προς τα άλλα κράτη της Κεντρικής Ασίας, με τα οποία οι σχέσεις είχαν εξασθενίσει υπό τον Καρίμοφ.