Η ενθαρρυντική ανάπτυξης της Κεντρικής Ασίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ενθαρρυντική ανάπτυξης της Κεντρικής Ασίας

Γιατί η περιοχή υιοθετεί την ενίσχυση της συνεργασίας και του συντονισμού

Κάτι κινείται στην τεράστια έκταση που περιλαμβάνει τον Καύκασο [1] και την Κεντρική Ασία [2], περιοχή περίπου 1,6 εκατομμυρίων τετραγωνικών μιλίων [3] και περισσότερων από 86 εκατομμυρίων ανθρώπων [4]. Σε όλη την περιοχή, η πολιτική δυναμική εστιάζει προς την βαθύτερη συνεργασία, την δέσμευση και τον συντονισμό.

14082017-1.jpg

Ένα αγόρι παίζει με χαρταετό στην πλατεία Χαστ Ιμάμ στην Τασκένδη, τον Μάρτιο του 2015. REUTERS
-------------------------------------------------------

Αυτή είναι μια αποφασιστικά καινούργια εξέλιξη. Πριν από μια χιλιετία, ο ευρύς χώρος που σήμερα είναι γνωστός ως Κεντρική Ασία ήταν ένας παγκόσμιος κόμβος για το εμπόριο, την επιστήμη και την καινοτομία, προτού σταματήσει σταδιακά λόγω της ανόδου ανταγωνιστικών αυτοκρατοριών και της πνευματικής στασιμότητας. Πιο πρόσφατα, η δυναμική της περιοχής έχει καταπνιγεί από δεκαετίες σοβιετικού ελέγχου και από τον μεταπολεμικό κατακερματισμό. Κατά την διάρκεια του τελευταίου τετάρτου του αιώνα, εδαφικές διαμάχες (όπως αυτή μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν σχετικά με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ), διαμάχες για τους πόρους (όπως εκείνες σχετικά με την ενέργεια της Κασπίας και την κατανομή των υδάτων της Κεντρικής Ασίας) και διάφορες άλλες διαιρέσεις έχουν κυριαρχήσει στον περιφερειακό διάλογο, διαμορφώνοντας το πώς τα τοπικά κράτη έχουν δει το ένα το άλλο, και το πώς ο εξωτερικός κόσμος έχει δει ολόκληρη την περιοχή.

Τώρα, όμως, η περιοχή παρουσιάζει νέα σημάδια ζωής. Το τελευταίο έτος, η κυβέρνηση της Γεωργίας άρχισε να εφαρμόζει ένα φιλόδοξο σχέδιο μεταρρυθμίσεων [5] που στοχεύει στην βελτίωση του επενδυτικού κλίματος της χώρας και το Καζακστάν σημείωσε σημαντικά βήματα [6] στην μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης. Η κυβέρνηση του Ιλχάμ Αλίγιεφ στο Αζερμπαϊτζάν έχει δρομολογήσει [7] ταχείες διαδικασίες για βίζα που αποσκοπούν στην τόνωση του τουρισμού και του εμπορίου, ενώ αυτή του Nursultan Nazarbayev στο Καζακστάν τις έχει καταργήσει συνολικά [8] για τουλάχιστον 45 έθνη. Εν τω μεταξύ, το Ουζμπεκιστάν δημιούργησε νέους άξονες για τις μεταφορές με τις κεντρικές πόλεις του Καζακστάν, την Αστάνα και την Αλμάτι, καθώς και με την πρωτεύουσα του Τατζικιστάν, Ντουσάνμπε. Αυτές και άλλες εξελίξεις υποδηλώνουν έναν βαθμό πολιτικής ενοποίησης και καινοτομίας που ήταν αδιανόητος ακόμη και πριν από δέκα χρόνια.

ΤΙ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΕΙ ΤΟΝ ΔΥΝΑΜΙΣΜΟ

Οι αιτίες της πρωτόγνωρης ενέργειας που είναι πλέον αισθητή γύρω από την Κεντρική Ασία και τον Καύκασο είναι πρακτικές και πολιτικές.

Πρώτος και κύριος είναι ο βαθμός εσωτερικής ανάπτυξης που έχει λάβει χώρα σε ολόκληρη την περιοχή. Ένα τέταρτο του αιώνα μετά το χωρισμό τους από την Μόσχα, πολλά απομένουν να γίνουν [9] στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνία των πολιτών και την οικοδόμηση υποδομών. Παρ' όλα αυτά, ο σταθερός σχηματισμός θεσμών, η σημαντική (αν και άνιση) οικονομική ανάπτυξη και ο απελευθερωτικός αντίκτυπος της αλλαγής των γενεών, έχουν όλα μαζί δημιουργήσει μια μεγαλύτερη βάση συνεργασίας μεταξύ των χωρών της περιοχής.

Το ίδιο, επίσης, έχει κάνει ο ανανεωμένος φόβος για την Ρωσία. Για πολλούς στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, η επιθετικότητα της ρωσικής κυβέρνησης το 2014 κατά της Ουκρανίας (και οι συνεχιζόμενες προσπάθειές της για αποσταθεροποίηση της χώρας) συνιστούν μια ανωμαλία στην ευρέως ειρηνική μετα-ψυχροπολεμική τάξη στην Ευρώπη. Ωστόσο, για τις χώρες του επονομαζόμενου μετα-σοβιετικού χώρου, η κρίση στην Ουκρανία αποτελεί μια υπενθύμιση της συνεχιζόμενης επιθυμίας του Κρεμλίνου να υπονομεύσει την ασφάλεια και την κυριαρχία των προηγούμενων κτήσεών της -και μια προειδοποιητική ιστορία για την ανάγκη διαφύλαξης της δικής τους σκληρά κερδισμένης ανεξαρτησίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο τυχοδιωκτισμός του Κρεμλίνου προκάλεσε ανανεωμένες συζητήσεις στην περιφέρεια της Ρωσίας σχετικά με την αναγκαιότητα μεγαλύτερης αλληλεπίδρασης, συνεργασίας και συντονισμού σε μια σειρά θεμάτων, και την οικοδόμηση ανεξάρτητων δομών που περιβάλλουν αυτά τα θέματα, αντί να βασίζονται απλώς σε εκείνα που έχουν θεσπιστεί μέχρι σήμερα από την Μόσχα.

Η εξελισσόμενη αλλαγή φρουράς που λαμβάνει χώρα τώρα στο Ουζμπεκιστάν κινητοποιεί επίσης μεγάλο μέρος της τρέχουσας αλλαγής. Ο θάνατος του ισχυρού ηγέτη της χώρας, Islam Karimov, τον περασμένο Σεπτέμβριο, εκκίνησε μια σημαντική επανεξέταση της πολιτικής στην Τασκένδη, με τον διάδοχο του Καρίμοφ, πρόεδρο Shavkat Mirziyoyev, να δεσμεύεται να πραγματοποιήσει ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στην κοινωνία των πολιτών της χώρας και να υπόσχεται να αναπροσανατολίσει την εξωτερική πολιτική της. Ακόμα και πριν εκλεγεί πρόεδρος τον Δεκέμβριο του 2016, ο Μιρζιγιόεφ -ο οποίος υπηρέτησε ως πρωθυπουργός υπό τον Καρίμοφ- σηματοδοτούσε [10] την ετοιμότητά του να λάβει μια διαφορετική στάση απέναντι σε περιφερειακά ζητήματα, μιλώντας στο κοινοβούλιο της χώρας για την δέσμευσή του σε μια «ανοικτή, φιλική και ρεαλιστική θέση» προς τα άλλα κράτη της Κεντρικής Ασίας, με τα οποία οι σχέσεις είχαν εξασθενίσει υπό τον Καρίμοφ.

Έκτοτε, ο Μιρζιγιόεφ τήρησε τον λόγο του, ξεκινώντας μια «διαδικασία ομαλοποίησης» [11] με το γειτονικό Κιργιζιστάν, ταξιδεύοντας στο Τουρκμενιστάν [12] στο παρθενικό ταξίδι του στο εξωτερικό σε ένα άνοιγμα στην παραδοσιακά ουδέτερη Ασγκαμπάτ και ξεκινώντας μια διπλωματική αναθέρμανση [13] ] με την κυβέρνηση Nursultan Nazarbayev στο Καζακστάν, του οποίου οι σχέσεις με την Τασκένδη παρέμειναν παγωμένες για μεγάλο μέρος της εποχής του Karimov. Πιο συγκεκριμένα, οι σχέσεις μεταξύ Ουζμπεκιστάν και του γειτονικού Τατζικιστάν - τεταμένες επί μακρό χρόνο λόγω των εντάσεων μεταξύ του Karimov και του προέδρου του Τατζικιστάν Emomali Rahmon- βελτιώνονται αισθητά, όπως αποδεικνύεται από τις νέες μεταφορικές συνδέσεις [14] και την διόγκωση του διμερούς εμπορίου [15]. Τα κοντινά κράτη το σημειώνουν, και υπάρχει αυξανόμενη αποδοχή αυτής της νέας πολιτικής καλής γειτονίας στις πρωτεύουσες στην περιοχή.

ΕΝΑ ΗΣΥΧΟ ΔΙΚΤΥΟ

Προς υποστήριξη αυτών των περιφερειακών εξελίξεων είναι κάτι που απουσίαζε εντυπωσιακά στην περιοχή μέχρι σήμερα: Μια νέα, εξελιγμένη και δικτυωμένη ελίτ. Συνολικά, οι χώρες της Κεντρικής Ασίας και του Καυκάσου είναι μεταξύ των νεαρότερων στον κόσμο [16], με μέση ηλικία μόλις 28,6 ετών, σημαντικά χαμηλότερη από την Ευρώπη (μέση ηλικία 39,9 ετών) ή την Βόρεια Αμερική (μέση ηλικία 38,4 ετών). Αλλά για μεγάλο μέρος του τελευταίου τετάρτου του αιώνα, η διατήρηση των αρτηριοσκληρωτικών πολιτικών δομών της σοβιετικής εποχής -μαζί με την διαφθορά σε ολόκληρη την περιοχή- εμπόδισαν την εμφάνιση μιας νέας ομάδας αλληλοσυνδεόμενων και μεταρρυθμιστικής λογικής ηγετών.

Δεν είναι έτσι πια. Όλο και περισσότερο, ένας συνδυασμός παραγόντων -από την βελτίωση της περιφερειακής πρόσβασης στην εκπαίδευση [9] μέχρι την εξάπλωση της σύνδεσης στο Διαδίκτυο [17] σε όλη την Κεντρική Ασία και στον Καύκασο- βοήθησε στην άνοδο μιας δυναμικής, νεαρής και ολοένα και πιο συνεργατικής γραφειοκρατίας. Το ίδιο, επίσης, έχουν κάνει πρωτοβουλίες όπως οι Υποτροφίες Rumsfeld, που διοικούνται από κοινού από το Ίδρυμα Ράμσφελντ και το Ινστιτούτο Κεντρικής Ασίας-Καυκάσου. (Η πλήρης εικόνα: Το Ινστιτούτο είναι τώρα μέλος του American Foreign Policy Council, όπου είμαι ανώτερος αντιπρόεδρος). Κατά την διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, οι υποτροφίες έχουν εργαστεί για να εξοικειώσουν μερικά από τα καλύτερα και λαμπρότερα [πρόσωπα] από την Κεντρική Ασία, τον Καύκασο, και την Μογγολία με πολιτικούς κύκλους στην Ουάσιγκτον και τους βοήθησαν να οικοδομήσουν μια κοινότητα εμπιστοσύνης στην περιοχή των πατρίδων τους.

Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. Το ολοκληρωμένο δίκτυο των υποτρόφων αποτελείται από περίπου 200 άτομα. Ένας απόφοιτος είναι ανώτερος σύμβουλος του Γεωργιανού προέδρου Giorgi Margvelashvili. Ένας άλλος είναι ο αντιδήμαρχος της πρωτεύουσας του Αφγανιστάν, της Καμπούλ. Ένας τρίτος είναι ο διευθύνων σύμβουλος του μεγαλύτερου ιδιωτικού ειδησεογραφικού δικτύου της Μογγολίας. Άλλοι είναι κορυφαίοι τραπεζίτες, επιχειρηματίες και έμποροι πετρελαίου από μέρη όπως το Αζερμπαϊτζάν, το Κιργιζιστάν και το Τατζικιστάν.

ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΚΙ ΑΛΛΑ

Είναι ακόμη πολύ νωρίς για να διαπιστωθεί εάν ο πρωτόγνωρος δυναμισμός που είναι ορατός στον Καύκασο και την Κεντρική Ασία θα αποδειχθεί ένα διαρκές φαινόμενο ή μια περαστική φάση. Οι τεράστιοι φραγμοί στην πραγματική, διατηρήσιμη περιφερειακή ολοκλήρωση -από την έλλειψη βασικών μεταφορικών συνδέσεων και τα βαθιά προβλήματα διαφθοράς μέχρι τις συγκρούσεις για τους πόρους, για εδάφη και για ιστορικές δυσαρέσκειες- εξακολουθούν να υφίστανται και θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια επιστροφή στο προηγούμενο status quo με την πάροδο του χρόνου. Κατά τον ίδιο τρόπο θα μπορούσε να παραμείνει η παρατεταμένη οικονομική κακουχία στην περιοχή, η οποία έχει τεκμηριωθεί [18] από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ωστόσο, τουλάχιστον προς το παρόν, και παρά τα εμπόδια αυτά, οι στρατηγικοί παράγοντες της περιοχής επένδυσαν ξεκάθαρα στην προώθηση ενός νέου, πιο συνεργατικού και δυναμικού πολιτικού οράματος.

Όλα αυτά πρέπει να έχουν μεγάλη σημασία στην Ουάσινγκτον. Ιστορικά, οι Ηνωμένες Πολιτείες τείνουν να θεωρούν την Κεντρική Ασία ως ζώνη προστασίας [ένα «μαξιλάρι»] για διακρατικές απειλές για την ασφάλεια (όπως το εμπόριο ναρκωτικών και ο ισλαμικός φονταμενταλισμός), ένα διαπραγματευτικό χαρτί στις σχέσεις με την Ρωσία ή μια αρένα ανταγωνισμού τόσο με την Μόσχα όσο και με το Πεκίνο για τους ενεργειακούς πόρους. Ωστόσο, οι εξελίξεις που συμβαίνουν στην περιοχή υποδηλώνουν ότι δεν είναι πολύ νωρίς ώστε οι Ηνωμένες Πολιτείες να αρχίσουν να σκέφτονται τον μετα-σοβιετικό χώρο ως ένα γεωπολιτικό κέντρο και να αρχίσουν να διερευνούν το είδος της σχέσης που μπορεί να θέλει η Αμερική να έχει με αυτόν στο όχι πολύ μακρινό μέλλον.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/central-asia/2017-08-08/central-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/2016-10-10/south-cauc...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2016-01-14/putins-ploys-ce...
[3] http://www.nationmaster.com/country-info/stats/Geography/Land-area/Squar...
[4] http://worldpopulationreview.com/countries/
[5] http://agenda.ge/news/52531/eng
[6] http://astanatimes.com/2017/06/eu-and-central-asia-ministers-of-educatio...
[7] https://azeriamericanews.com/2017/06/22/e-visa-to-azerbaijan-within-3-ho...
[8] http://www.lonelyplanet.com/news/2017/01/04/kazakhstan-abolishes-visa-re...
[9] http://bruegel.org/wp-content/uploads/2017/05/PC-13-2017.pdf
[10] http://www.eurasianet.org/node/80721
[11] http://www.theasian.asia/archives/96843
[12] http://thediplomat.com/2017/03/uzbek-president-makes-first-official-trip...
[13] http://thediplomat.com/2017/03/brothers-again-uzbekistan-and-kazakhstan/
[14] http://thediplomat.com/2017/04/after-cancellations-and-delays-uzbekistan...
[15] https://www.azernews.az/region/115066.html
[16] http://en.worldstat.info/World/List_of_countries_by_Total_median_age
[17] https://www.itu.int/en/ITU-D/Regional-Presence/AsiaPacific/Documents/Eve...
[18] https://www.imf.org/external/pubs/ft/reo/2016/mcd/eng/pdf/cca1016.pdf

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition