Το ρωσικό παιχνίδι στην Βοσνία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το ρωσικό παιχνίδι στην Βοσνία

Ίντριγκες στα Βαλκάνια
Περίληψη: 

Για το Σεράγεβο, η ένταξη στο ΝΑΤΟ σημαίνει μια εγγύηση κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας. Αλλά, μια Βοσνία ευθυγραμμισμένη με το ΝΑΤΟ είναι ανάθεμα τόσο στην Μπάνια Λούκα όσο και στην Μόσχα, και θα κάνουν ό, τι μπορούν για να την σταματήσουν.

Ο JASMIN MUJANOVIC είναι πολιτικός επιστήμονας που ειδικεύεται στη νοτιοανατολική Ευρώπη και την πολιτική του μετα-αυταρχικού και μεταπολεμικού εκδημοκρατισμού. Είναι ο συγγραφέας του επερχόμενου βιβλίου Hunger and Fury: The Crisis of Democracy in the Balkans [1] (Hurst, 2017).

Μετά από δύο χρόνια κρίσης, η πΓΔΜ σχημάτισε τελικά μια νέα κυβέρνηση τον Ιούνιο, εγκαθιστώντας [στην εξουσία] έναν ρεφορμιστικό, κεντροαριστερό συνασπισμό που δεσμεύτηκε να επανεκκινήσει την καθυστερημένη ενσωμάτωση της χώρας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Τον ίδιο μήνα, το Μαυροβούνιο έγινε το νεώτερο κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ μετά από μια ταραχώδη διαδικασία ένταξης [2] που κράτησε σχεδόν μια δεκαετία. Αυτές οι εξελίξεις είναι καλά νέα για την συνολική σταθερότητα των Δυτικών Βαλκανίων, μια περιοχή που εξακολουθεί να είναι βυθισμένη στον σεχταρισμό [3] και τον επαρχιωτισμό.

07092017-1.jpg

Ένα πορτρέτο του Βλαντιμίρ Πούτιν κρέμεται μέσα σε εγκαταλελειμμένο κτίριο στην Kravica της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, τον Ιούλιο του 2015. DADO RUVIC / REUTERS
----------------------------------------------------------------

Αλλά είναι επίσης σημαντικά πλήγματα για τις περιφερειακές φιλοδοξίες της Ρωσίας, η οποία ελπίζει να διατηρήσει τα ακόμα μη ενσωματωμένα τμήματα της πρώην Γιουγκοσλαβίας ως «ουδέτερα» - δηλαδή έξω από τον θύλακα ΕΕ-ΝΑΤΟ [4]. Η Μόσχα προσπάθησε ενεργά να αποτρέψει τις φιλο-Δυτικές μεταβάσεις στην πΓΔΜ και το Μαυροβούνιο, μερικές φορές με δραματικό [5] και βίαιο τρόπο [6], και αναμφίβολα θα συνεχίσει να μπερδεύεται στις υποθέσεις και των δύο χωρών. Ωστόσο, ο στόχος της επόμενης βαλκανικής μάχης της Ρωσίας -ενδεχομένως της πιο σκληρής- είναι στο στρατηγικό κέντρο της περιοχής: Στην Βοσνία και Ερζεγοβίνη.

ΟΙ ΒΟΣΝΙΟΙ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟΙ ΤΗΣ ΜΟΣΧΑΣ

Το σχέδιο της Ρωσίας για την Βοσνία θα διαμορφωθεί από δύο βασικούς παράγοντες. Ο πρώτος είναι η μακρόχρονη σχέση του Κρεμλίνου [7] με τον Μίλοραντ Ντόντικ (Milorad Dodik), τον σεπαρατιστή [8] πρόεδρο της Δημοκρατίας Σέρπσκα, της αυτόνομης περιοχής της Βοσνίας που κυριαρχείται από Σέρβους. Ο δεύτερος πιο ανησυχητικός παράγοντας είναι ο αναδυόμενος δεσμός μεταξύ της Μόσχας και του Ντράγκαν Τσόβιτς (Dragan Covic), του Κροατικού μέλους της τριμελούς προεδρίας της χώρας και επικεφαλής της Κροατικής Δημοκρατικής Ένωσης Βοσνίας και Ερζεγοβίνης (HDZ BiH), που είναι ένα παρακλάδι της Κροατικής Δημοκρατικής Ένωσης HDZ), του σημερινού κυβερνητικού κόμματος στο Ζάγκρεμπ.

Ο στόχος της Ρωσίας είναι απλός: Να κρατήσει την Βοσνία έξω από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Η Μόσχα θέλει να διασφαλίσει ότι η χώρα παραμένει ένα εθνικά κατακερματισμένο καμένο χαρτί στην καρδιά των Βαλκανίων. Ως εκ τούτου, η Ρωσία επιδιώκει να συμμαχήσει με τους Ντόντικ και Τσόβιτς, τους δύο μεγαλύτερους υπέρμαχους του εθνικού κατακερματισμού και της δυσλειτουργίας στην Βοσνία.

Ο Ντόντικ είναι το βασικό περιουσιακό στοιχείο της Ρωσίας στην περιοχή. Ακόμα περισσότερο από τον πρόεδρο της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, έναν από μακρού χρόνου σύμμαχο του Κρεμλίνου, ο Ντόντικ είναι ο Βαλκάνιος ηγέτης που υπερασπίζεται τα ρωσικά συμφέροντα, εκφράζοντας σταθερή αντίθεση στο ΝΑΤΟ, στην ΕΕ και ιδιαίτερα στην επιρροή των ΗΠΑ στα Βαλκάνια. Κατά τα τελευταία τρία χρόνια, ο Ντόντικ έγινε επίσης συχνός επισκέπτης της Μόσχας [9], και όσο χειρότερη γίνεται η οικονομική κατάσταση στην ανελεύθερη περιοχή του [10], τόσο πιο ανοιχτά ασκεί πίεση για ρωσική οικονομική υποστήριξη [11]. Για παράδειγμα, η πρόσφατη αποπληρωμή του από την εποχή της Γιουγκοσλαβίας χρέους της Ρωσίας [12] στην Βοσνία, ύψους 125 εκατομμυρίων δολαρίων, αποτελούσε κατά κύριο λόγο ένεση ζωής για τον Ντόντικ [13], ο οποίος τον Ιανουάριο υπέστη κυρώσεις [14] από το αμερικανικό Υπουργείο Οικονομικών για την πραγματοποίηση ενός αντισυνταγματικού δημοψηφίσματος [15] στα τέλη του 2016. Η Ουάσινγκτον πιστεύει ότι το δημοψήφισμα, το οποίο προσπάθησε να αποκαταστήσει μια επίσημη αργία που να σηματοδοτεί την ίδρυση της Δημοκρατίας Σέρπσκα, παραβίασε τις ειρηνευτικές συμφωνίες του Ντέιτον, με το να αγνοήσει την επαναλαμβανόμενη απόφαση του Βοσνιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου ότι η εορτή δημιουργούσε διακρίσεις κατά του μη σερβικού πληθυσμού της περιοχής.

Ο Τσόβιτς είναι μια πολύ πιο νεφελώδης προσωπικότητα. Αρχικά, είναι δύσκολο να τον διαχωρίσει κανείς από τους ευεργέτες του στο Ζάγκρεμπ. Όπως και οι εθνικιστές στην Σερβία, το κυβερνών HDZ της Κροατίας ποτέ δεν παραιτήθηκε από τους αλυτρωτικούς ισχυρισμούς του στις κροατικής πλειοψηφίας περιοχές της Βοσνίας. Πράγματι, το αδελφό κόμμα του, το HDZ BiH, λειτουργεί συχνά ως όχημα του Ζάγκρεμπ για να εκφράζει τις πιο ακραίες εθνικιστικές θέσεις, διατηρώντας ταυτόχρονα ένα λούστρο διπλωματικής αξιοπρέπειας. Όμως, οι καριέρες εξέχοντων εκπροσώπων του HDZ BiH όπως ο Μποζό Λιούμπιτς (Bozo Ljubic ) -μέλος του κροατικού κοινοβουλίου, επικεφαλής της μη κυβερνητικής Κροατικής Εθνικής Συνέλευσης της Βοσνίας, και πρώην βουλευτής της Βοσνίας- απεικονίζουν καθαρά την σχέση μεταξύ των δύο πτερύγων του HDZ.

Παρά τις αλυτρωτικές τάσεις της, η μετα-Γιουγκοσλαβική Κροατία ιστορικά ήταν καχύποπτη για την παρουσία της Μόσχας στα Βαλκάνια. Στο κάτω-κάτω, η Ρωσία είναι ο κύριος διεθνής υποστηρικτής του βασικού αντιπάλου της Κροατίας, της Σερβίας –μια στήριξη που χρονολογείται τουλάχιστον από την εποχή του Σέρβου πρώην προέδρου Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς. Σε απάντηση, το Ζάγκρεμπ έχει παραδοσιακά κλίνει προς τις Βρυξέλλες και την Ουάσινγκτον. Η πικρία μεταξύ της Κροατίας και της Σερβίας έχει καταλήξει ακόμη και σε μικρής κλίμακας πόλεμο δια πληρεξουσίων, με τους Σέρβους εξτρεμιστές να μάχονται υπέρ της Ρωσίας [16] στην σύγκρουση του Ντόμπας και με τους Κροάτες ριζοσπάστες να υποστηρίζουν την Ουκρανία [17].