Τα επόμενα βήματα της Μέρκελ

Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ δεν σκόπευε ποτέ να παραμείνει στην εξουσία όσο ο μέντοράς της, ο Χέλμουτ Κολ. Αλλά αφότου το κόμμα της, η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU) ήρθε στην πρώτη θέση στις εκλογές της Κυριακής, η Μέρκελ αναμένεται να είναι η καγκελάριος για τέταρτη φορά -τοποθετώντας την ακριβώς στο ίδιο επίπεδο με τον συντηρητικό προκάτοχό της. Η Μέρκελ αναμφισβήτητα θα μείνει στα βιβλία της ιστορίας επειδή είναι η πρώτη γυναίκα καγκελάριος, καθώς και η πρώτη από την Ανατολική Γερμανία. Αλλά αν αυτή είναι μάλλον η τελευταία θητεία της, καθώς πιθανότατα θα υπάρξει μια αίσθηση κόπωσης μεταξύ των ψηφοφόρων της εφόσον επιδιώξει μια Πέμπτη [θητεία], τότε πρέπει να σκεφτεί ακόμα πιο προσεκτικά την κληρονομιά της, ανεξάρτητα από το είδος της κυβέρνησης συνασπισμού [1 ] που θα αναδυθεί στο Βερολίνο.

Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ ψηφίζει στις γενικές εκλογές της Γερμανίας, στο Βερολίνο, στις 24 Σεπτεμβρίου 2017. KAI PFAFFENBACH / REUTERS
------------------------------------------------------------------

Στο εξωτερικό, η Μέρκελ είναι γνωστή για την χαρακτηριστική ηρεμία και ικανότητά της. Εγχωρίως, ωστόσο, ενώ λαμβάνει ευρεία υποστήριξη και θαυμασμό για την παγκόσμια εικόνα της [2], υπάρχει παρά ταύτα μια αίσθηση ανησυχίας για το μέλλον της Γερμανίας και την ικανότητά της να κρατήσει την χώρα στον σωστό δρόμο. Κατά τα τελευταία 12 χρόνια της θητείας της, απέφυγε την οραματιστική ηγεσία, επιλέγοντας αντ’ αυτού να κατευνάζει το κέντρο για [να απολαμβάνει] βραχυπρόθεσμα εκλογικά κέρδη απομακρυνόμενη από συντηρητικές θέσεις σε θέματα όπως η ενέργεια και η ασφάλεια. Ενεργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο, έγινε δημοφιλής μεταξύ κάποιων στο κόμμα της και οδήγησε άλλους ακόμα πιο δεξιά, βοηθώντας έτσι να δημιουργηθεί το αντι-μεταναστευτικό, δεξιό κόμμα Εναλλακτική για την Γερμανία (AfD). Το κόμμα αυτό εισήλθε για πρώτη φορά στην Bundestag, ερχόμενο στην τρίτη θέση με πάνω από 13% των ψήφων την Κυριακή. Και έτσι, στην τέταρτη θητεία της, η Μέρκελ πρέπει να διορθώσει την εγχώρια εικόνα της ως άνθρωπος που καταφέρνει μεν συμφωνίες αλλά ως αντίδραση, καθώς θα διαχειρίζεται τις δομικές αλλαγές που μπορεί να έχει ακούσια θέσει η ίδια σε κίνηση. Εάν το κάνει αυτό με προνοητικότητα και όχι με το πρίσμα του «εδώ και τώρα», θα είναι σε θέση να διατηρήσει την κληρονομιά της εγχωρίως.

Υπάρχουν τρεις πολιτικές ειδικότερα που μπορεί μεν να έχουν επιτύχει τα βραχυπρόθεσμα κέρδη της με την πλειοψηφία των Γερμανών, όμως τελικά δυσαρέστησαν την συντηρητική βάση του CDU και θα έχουν συνέπειες για την χώρα της στην πορεία: Η επιτάχυνση του χρονοδιαγράμματος για την σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας, το ότι επιτράπηκε ένας πρωτοφανής αριθμός αιτούντων άσυλο [να εισέλθουν] μέσω των γερμανικών συνόρων, και η παύση της υποχρεωτικής θητείας [στον γερμανικό στρατό]. Παρόλο που η Μέρκελ δεν μπορεί να αντιστρέψει αυτές τις πολιτικές κατά την επόμενη θητεία της, μπορεί να κάνει προσαρμογές, όπως η αναδιατύπωση του ενεργειακού χαρτοφυλακίου και η αύξηση των δυνατοτήτων ασφάλειας. Η επένδυση στην τρέχουσα επιτυχία της Γερμανίας και η τελειοποίηση των αποφάσεών της, θα διατηρήσουν την ισχύ της Γερμανίας και θα προσελκύσουν πάλι τους απογοητευμένους συντηρητικούς ψηφοφόρους, με αποτέλεσμα να αποδυναμωθεί το AfD.

Η βούληση για τον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και για την έξοδο των πυρηνικών από το ενεργειακό χαρτοφυλάκιο της χώρας της, είναι ευρέως διαδεδομένη στα κυρίαρχα κόμματα καθώς και στο γερμανικό εκλογικό σώμα. Ως αποτέλεσμα, μετά την πυρηνική καταστροφή της Ιαπωνίας το 2011, η Μέρκελ συντόμευσε το χρονοδιάγραμμα, το οποίο συμφωνήθηκε κατά το προηγούμενο έτος, που διατηρούσε την πυρηνική ενέργεια ως και το 2030, προκειμένου να διευκολύνει την πορεία προς μια πράσινη οικονομία. Αντ’ αυτού, ορίστηκε το 2022 ως η προθεσμία για την σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας, κάτι που απηχούσε την θέση της προηγούμενης κεντρο-αριστερής κυβέρνησης. Οι αναμνήσεις περί το Τσερνομπίλ και οι διαδηλώσεις στους δρόμους ενάντια στην πυρηνική ενέργεια, με φόντο τις περιφερειακές εκλογές εκείνης της χρονιάς, την ώθησαν να δράσει, αλλά οι τακτικές της δεν απέδωσαν απαραιτήτως. Το CDU έχασε έδαφος έναντι των Πρασίνων και των Σοσιαλδημοκρατών στην πλειοψηφία των επτά κρατιδίων που ψήφισαν κατά την διάρκεια εκείνου του λεγόμενου υπερ-εκλογικού έτους. Πάμε γρήγορα στο σήμερα. Ως αποτέλεσμα της μετατόπισης της πολιτικής της προς τα αριστερά, οι καταναλωτές λαμβάνουν υψηλότερους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος και οι επιχειρήσεις κοινής ωφελείας υφίστανται ζημίες για να καλύψουν μια ταχεία στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Καθώς η επόμενη κυβέρνηση σχηματίζεται τις προσεχείς εβδομάδες, θα πρέπει να χαράξει μια ρεαλιστική Energiewende [ενεργειακή επανάσταση]. Η μείωση των επιδοτήσεων για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η παρακίνηση της καλοπληρωμένης αυτοκινητοβιομηχανίας να προχωρήσει σε ηλεκτροκίνητα οχήματα και η χρήση του λιγνίτη ενώ θα κατασκευάζεται το [νέο] δίκτυο, είναι μερικά μέτρα που θα μπορούσαν να διατηρήσουν την ενεργειακή μετάβαση εντός πορείας. Με αυτό τον τρόπο, το ψευδώνυμο της Μέρκελ ως «καγκελάριος του κλίματος» θα είναι ένα σημείο θαυμασμού και όχι πικρίας, όταν όλα θα έχουν συμπληρωθεί.

Μια άλλη πηγή δυσαρέσκειας κατά της Μέρκελ, η οποία θα μπορούσε να επηρεάσει την κληρονομιά της, είναι η πολιτική της για την μετανάστευση. Κατά το τελευταίο έτος, η Γερμανία δαπάνησε περίπου 20 δισεκατομμύρια ευρώ για τους πρόσφυγες, πράγμα που σημαίνει ότι η Μέρκελ πρέπει τώρα να αφομοιώσει το ένα εκατομμύριο μετανάστες που δέχτηκε ενσωματώνοντάς τους στην γερμανική κοινωνία μέσω μαθημάτων γλώσσας και εκμάθησης δεξιοτήτων. Πρέπει να το πράξει το συντομότερο δυνατό, τόσο για να συντηρήσει την επένδυση της χώρας της όσο και για να αποφύγει περαιτέρω αντιδράσεις, δεδομένης της απήχησης που είχαν οι επικρίσεις του AfD για την προσφυγική πολιτική της Μέρκελ.

Ωστόσο, ακόμα και πριν από την προεκλογική εκστρατεία, η Μέρκελ αναγνώρισε ότι οι Γερμανοί ανησυχούσαν από αναφορές σχετικά με τους μετανάστες που εισήλθαν στην Γερμανία χωρίς ταυτοποίηση, και καταχρώμενοι το σύστημα ασύλου. [Η Μέρκελ] έχει ξεκινήσει ταχύτερες απελάσεις ατόμων που δεν συμμορφώνονται με τους γερμανικούς νόμους και θα συνεχίσει να αναπτύσσει συμφωνίες με χώρες όπως η Τουρκία για να εμποδίσει την ροή των αιτούντων άσυλο. Κατά τα επόμενα τέσσερα χρόνια, θα πρέπει να συνεχίσει να εξισορροπεί τις ανησυχίες για την ασφάλεια των πολιτών με τις συνταγματικές ανθρωπιστικές αξίες, προκειμένου να εμποδίσει το AfD να κερδίσει το πάνω χέρι. Με αυτόν τον τρόπο, παρόλο που η Μέρκελ δεν θα ταλαντευτεί από την δέσμευσή της να βοηθήσει τους πρόσφυγες, μπορεί να προσπαθήσει να κρατήσει χαμηλά τον αριθμό των μεταναστών παρέχοντας βοήθεια στην Αφρική και διατηρώντας μια αυστηρή γραμμή όταν πρόκειται για απελάσεις μεταναστών που διαπράττουν εγκλήματα.

Σχετικά [ως προς τα ανωτέρω], με την τρομοκρατική επίθεση σε μια χριστουγεννιάτικη αγορά πριν από λιγότερο από ένα χρόνο και με μια αναδυόμενη Ρωσία που διαγράφεται στα ανατολικά, η Γερμανία αντιμετωπίζει τώρα το γεγονός ότι ο στρατός και η αστυνομία της είναι αδύναμοι και περιορισμένοι. Το 2011, όταν η Μέρκελ αποφάσισε να τερματίσει την υποχρεωτική στρατολόγηση, τέτοιες απειλές ασφαλείας φαίνονταν αφηρημένες και απομακρυσμένες. Δεν υπήρχε κανένα σημάδι ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θα γίνει κάποτε πρόεδρος των ΗΠΑ και θα απειλούσε να διαλύσει το ΝΑΤΟ, ότι η Ρωσία θα εισβάλει στην Ουκρανία ή ότι οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους (γνωστού και ως ISIS) θα ξεκινήσουν καταστροφικές επιθέσεις στην Ευρώπη. Τώρα που η τρομοκρατία και η πολιτική αστάθεια είναι πραγματικότητα επί και εντός των γερμανικών συνόρων, κάποιοι μέσα και έξω από το κόμμα της μετανιώνουν για την απόφασή της να καταργήσει την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία. Δεδομένου ότι η Μέρκελ θα πιεστεί σκληρά για να ανατρέψει την απόφαση, αν και υπάρχει πρόβλεψη στο Σύνταγμα για να επανέλθει η στρατολόγηση, μπορεί να λάβει μέτρα για την ενίσχυση της ασφάλειας και της στρατιωτικής ετοιμότητας. Έχει ήδη δεσμευτεί να αυξήσει την αστυνομική δύναμη κατά 15.000 άτομα, έχει δεσμευτεί να επιτύχει τον στόχο του ΝΑΤΟ για δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ και έχει ενισχύσει τους κυβερνητικούς πόρους στον κυβερνοχώρο. Η νέα κυβέρνηση μπορεί επίσης να μελετήσει μια δύναμη πολιτικής άμυνας για να συμπληρώσει έναν στρατό με λιγότερους στρατιώτες.

Σε αντίθεση με τις διορθώσεις πορείας που θα πρέπει να κάνει για την ενέργεια, την μετανάστευση και την ασφάλεια, η Μέρκελ έχει τον άνεμο στα πανιά της όταν πρόκειται για την γερμανική οικονομία. Από τότε που ανέλαβε την εξουσία το 2005, ο αριθμός των ανέργων στην Γερμανία μειώθηκε κατά το ήμισυ και το τρέχον ποσοστό ανεργίας είναι μόνο ένα χλωμό 4%. Έχει πλοηγήσει με επιδεξιότητα την χώρα της μέσω της οικονομικής κρίσης του 2008, εφαρμόζοντας προγράμματα για τους εργαζόμενους ώστε να αποτρέψει τις περικοπές θέσεων εργασίας και ένα πρόγραμμα «cash for clunkers» [στμ: μετρητά για αποσύρσεις παλαιών, ερειπωμένων αυτοκινήτων] για να ενισχύσει τις πωλήσεις αυτοκινήτων. Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης εξακολουθεί να είναι πρωταθλητής των εξαγωγών και η εμπιστοσύνη των επενδυτών αυξήθηκε τον τελευταίο μήνα παράλληλα με το ευρώ. Σύμφωνα με το ερευνητικό κέντρο Pew, το 86% των Γερμανών πιστεύει ότι η οικονομία τους πηγαίνει καλά.

Τούτου λεχθέντος, υπάρχουν ακόμα πολλά που πρέπει να κάνει η Μέρκελ για να εξασφαλίσει την οικονομική της κληρονομιά. Ένα μεγάλο μέρος της πίστης για την υγεία της οικονομίας οφείλεται στον σοσιαλδημοκράτη πρώην αντίπαλο της Μέρκελ, τον καγκελάριο Gerhard Schröder, ο οποίος καθιέρωσε μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας με το σχέδιό του Agenda 2010. Αυτό δεν τον έκανε αγαπητό στην βάση του, και κάποιοι θα υποστήριζαν ότι οδήγησε στην κατάρρευσή του. Η Μέρκελ διατήρησε και, σε κάποιο βαθμό, μετρίασε τις πολιτικές του Schröder και έτσι διατήρησε την ανάπτυξη της οικονομίας. Αλλά, κατά την διάρκεια της θητείας της έχει κάνει λίγα πράγματα για να διατηρήσει μια τέτοια ανάπτυξη στο μέλλον. Μπορεί, ωστόσο, να αλλάξει τις επιδόσεις της πραγματοποιώντας επενδύσεις στην εκπαίδευση και στις υποδομές. Στην διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, είχε υποστηρίξει ανοιχτά ως άμεση προτεραιότητα την ψηφιακή οικονομία, σε έντονη αντίθεση με το 2013, όταν περιέγραψε το Internet ως αχαρτογράφητη περιοχή. Θα πρέπει επίσης να ομολογήσει την ανάγκη να ανεβεί η ηλικία συνταξιοδότησης στα 70. Θα είναι ένα πικρό χάπι για να το καταπιεί, δεδομένου ότι απέρριψε την πρόταση κατά την διάρκεια μιας τηλεοπτικής συζήτησης με τον ανταγωνιστή της, Martin Schulz των Σοσιαλδημοκρατών, στις αρχές Σεπτεμβρίου, αλλά οι Γερμανοί θα χρειαστεί να δουλέψουν περισσότερο για να στηρίξουν μια γηράσκουσα κοινωνία με ένα γενναιόδωρο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας.

Η Μέρκελ κατατάσσεται σταθερά ως η πιο ισχυρή γυναίκα στον κόσμο. Θαυμάζεται για το ότι δείχνει ότι αξίζει, ενώ μοιράζεται την σκηνή με κυρίαρχα αρσενικά, και η προσωπικότητά της έχει συμβάλει στην γενική ευνοϊκή στάση έναντι της Γερμανίας σε όλο τον κόσμο. Η επόμενη θητεία της Μέρκελ πρέπει να επικεντρωθεί στις συνέπειες που ενδέχεται να έχουν οι πολιτικές της στην πορεία. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να διατηρήσει μια κληρονομιά που είναι αψεγάδιαστη, τόσο στο εξωτερικό όσο και εγχωρίως.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/germany/2017-09-24/merkels-next-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/germany/2017-09-20/role-small-pa...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/germany/2017-09-22/burdens-germa...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition